زیست چینه نگاری، ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند تیرگان در شرق حوضه کپه‌داغ براساس پالینومورفها و روزن‌داران کف‌زی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 2، دوره 8، شماره 2، اسفند 1394، صفحه 158-175   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i2.35526

نویسندگان

الهام داوطلب^{* 1}؛ ابراهیم قاسمی نژاد²؛ محمد وحیدی نیا¹؛ علیرضا عاشوری¹

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه تهران

چکیده

دو برش چینه شناسی گله‌وار و باغک (شرق حوضه رسوبی کپه داغ) از سازند تیرگان برای مطالعات زیست چینه نگاری و محیط رسوبی انتخاب گردید. مطالعات پالینولوژی در این سازند برای نخستین بار انجام شده و با نتایج حاصل از بررسی روزن‌داران آن انطباق داده شده است. مطالعه داینوفلاژله‌ها سن انتهای بارمین پسین ـ آپتین پیشین را برای این سازند در شرق حوضه کپه‌داغ پیشنهاد می‌کنند که با بایوزون Paleorbitolina lenticularis (بارمین پسین ـ آپتین پیشین) مطابقت نشان می‌دهد. با توجه به چهار نوع پالینوفاسیس شناسایی شده در این برشها، محیط رسوب‌گذاری سازند تیرگان با یک محیط کم عمق نزدیک ساحل شروع و در نهایت به محیط عمیق‌تر (در شیلهای انتهایی) منتهی می‌شود. با توجه به ریزرخساره‌های شناسایی شده، مدل رسوبی سازند تیرگان در ناحیه مورد مطالعه را می‌توان به صورت یک پلاتفرم کربناته کم‌عمق نوع رمپ تفسیر کرد که سنگ آهکهای آن در چهار کمربند رخساره‌ای پهنه جزرومدی، لاگون، پشته سدی و دریای باز بر جای گذاشته شده‌اند. نتایج حاصل از مطالعه پالینوفاسیسها و رخساره‌های رسوبی در این برشها همخوانی خوبی با یکدیگر نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

کپه داغ؛ سازند تیرگان؛ کرتاسه پیشین؛ پالینومورف؛ روزن‌داران؛ محیط رسوبی

مراجع

آقانباتی، ع.، 1383. زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.

افشارحرب، ع.، 1373. زمین شناسی ایران: زمین شناسی کپه‌داغ. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 276 ص.

باقرنژاد، س.، محبوبی، ا.، محمودی قرایی. م. ح.، خانه ‌باد، م.، 1392. رخساره‌ها و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در برشهای آبگرم و سیرزار در شمال شرق حوضه رسوبی کپه داغ. دیرینه شناسی، 1 (1): 1- 18.

جلالی، ع.، 1386. بایواستراتیگرافی و لیتواستراتیگرافی سازند تیرگان در کپه داغ خاوری و باختری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، 215 ص.

جوانبخت، م.، 1390. تاریخچه رسوب‌گذاری و پس از رسوب‌گذاری سازند تیرگان در نواحی مرکزی و غربی حوضه رسوبی کپه‌داغ. رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال تهران، 263 ص.

خدائی، م. ع.، 1370. مطالعه رخساره‌های رسوبی و محیط رسوبی سازند تیرگان واقع در شمال شرق ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، 195 ص.

داوطلب، ا.، قاسمی نژاد، ا.، وحیدی نیا، م.، عاشوری، ع.، ذبیحی، ف.، 1393. زیست چینه نگاری سازند تیرگان براساس پالینومورفها و روزن داران کف زی در شرق حوضه کپه داغ. هشتمین همایش انجمن دیرینه شناسی ایران، صص 44-48.

ریوندی، ب.، 1386. چینه نگاری سکانسی سازند های تیرگان و سرچشمه در ناودیس خور واقع در شمال شرق مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگا فردوسی مشهد، 175 ص.

ریوندی، ب.، نجفی، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، ا.، وحیدی‌نیا، م.، 1389. چینه نگاری زیستی سازند تیرگان در دو ناحیه جوزک و چمن بید واقع در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. پژوهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی دانشگاه اصفهان، 41 (4): 89-110.

سبیل، ف.، 1375. بررسی میکرواستراتیگرافی کرتاسه زیرین در بخشی از کپه داغ (جنوب شرقی و شمال قوچان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 125 ص.

طاهرپورخلیل آباد، م.، 1387. بررسی میکروپالئونتولوژی و میکروفاسیس سازند تیرگان در برش ارکان، جنوب ‌باختری بجنورد و مقایسه آن با رخساره اورگونین در اروپا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد،‌ 252 ص.

کباری، ر.، 1387. تفسیر تاریخچه رسوب‌گذاری و پس از رسوب‌گذاری و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در بخش مرکزی حوضه رسوبی کپه داغ (منطقه چناران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 214 ص.

لاسمی، ی.، 1379. رخساره‌ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی نهشته سنگهای پرکامبرین بالایی و پالئوزوئیک ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 180 ص.

محمدی، م.، 1392. چینه نگاری سکانسی سازندهای تیرگان در ناحیه بزنگان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 84 ص.

موسوی زاده، م. ع.، 1386. تاریخچه رسوب‌گذاری و پس از رسوب‌گذاری سازند تیرگان در غرب روستاهای چمن بید و جوزک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 158 ص.

موسوی زاده، م. ع.، محبوبی، ا.، موسوی حرمی، ر.، نجفی، م.، 1387. رخساره‌های رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در برشهای جوزک و چمن بید واقع در غرب حوضه رسوبی کپه‌داغ و انطباق با نواحی شرق حوضه. پژوهشهای چینه‌نگاری و رسوب شناسی دانشگاه اصفهان، 32 (3): 34- 56.

موسوی حرمی، ر.، خاوری خراسانی، پ.، 1384. تفسیر تغییر سطح دریا از نگاشت رسوبی. واژگان خرد، 427 ص.

هاشمیان کاخکی، ن.، 1385. تحول زمین شناسی و بررسی چینه شناسی و میکروفاسیس اورگونین سازند تیرگان در حوضه کپه‌داغ. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، 149ص.

Adachi, N., Ezaki, Y., & Lin, J., 2004. The origins of peloids immediately after the end-permain extinction, Guizhou Province, South China. Sedimentary Geology, 164: 164-178.

Afshar-Harb, A., 1969. A brief history of geological exploration and geology of Sarakhs area and Khangiran gas field (in Persian). Bulletin of Iranian Petroleum Institute, 37: 86-96.

Afshar-Harb, A., 1982. Geological Map of Dareh-Gaz, 1:250000 scale. Geological Survey & Mineral Exploration of Iran.

Al-Saad, H., & Ibrahim, M., I.A., 2005. Facies and palynofacies characteristica of the upper Jurassic Arab D reservoir in Qatar, Revue de Paleobiologie, 24 (1): 225-241.

Bachmann, M., & Hirsch, F., 2006. Lower Cretaceous carbonate platform of the eastern Levant (Galilee and the Golan Heights): stratigraphy and second-order sea-level change. Cretaceous Research, 27: 487-512.

Dunham, R.J., 1962, Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E. (ed.), Classification of carbonate rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir, pp 108-121.

Flugel, E., 2010. Microfacies of carbonate Rocks Analysis Interpretation and Application. Springer-Verlag, 976 p.

Hariri, T.Y., 2008. Depositional Environment and petrophysical studies on subsurface Devonian Sediments from Faghur-1x well at North Western Desert, Egypt. Journal of Applied Sciences Research, 4 (1): 65-75.

Heckle, P.H., 1972. Possible inorganic origin for stromatactis in calcilutite mounds in the Tully Limestone, Devonian of New York. Journal of Sedimentary Petrology, 42: P. 7-18.

James, N.P., Collins, L.B., Bone, Y., & Hallock, P., 1999. Rottnest Shelf to Ningaloo Reef cool-water to warm-water carbonate transition on the Continental Shelf of Western Australia. Journal Sedimentary Research, 69: 1297-1321.

Jaramillo, C.A., 2006, Cenozoic plant diversity in the Neotropics. Science, 311: 1893-1896.

Kalantari, A., 1969. Foraminifera from the middle Jurassic-Cretaceous successions of Kopet Dagh region (NE-Iran). National Iranian Oil Company, (N.I.O.C.), Exploration and Production, Geological Laboratory, Tehran, (Ph.D. thesis, London University), Publication 3: 1-298.

Lasemi, Y., 1995. Platform carbonate of Upper Jurassic Mozduran Formation in the Kopet-Dagh basin, NE Iran, facies, paleoenvironments and sequences. Sedimentary Geology, 99: 151-164.

Leereveld, H., 1995. Dinoflagellate cysts from the Lower Cretaceous Rio Argos succession (SE Spain). PhD thesis, Laboratory of Palaeobotany and Palynology, Utrecht University, 175 p.

Mass, J.P., Fenerci, M., & Pernarcic, E., 2003. Palaebathymetric reconstruction of peritidal arbonates, Late Barremian, Urgonian, Sequences of Provence (SE France). Palaeogeography, Palaeclimatology, Palaeoecology, 200: 65-81.

Milliman, J.D., 1974. Marine Carbonates. Springer-Verlag, Berlin, xv: 1-375.

Oosting A.M., Leereveld H., Dickens G.R., Henderson R.A., & Brinkhuis H., 2006. Correlation of Barremian-Aptian (mid-Cretaceous) dinoflagellate cyst asemblages between the Tethyan and Austral realms. Cretaceous Research, 27: 792-813.

Pittet, B., van Buchem, F.S.P., Hillgartner, H., Razin, P., Grotsch, J., & Droste, H., 2002. Ecological succession, palaeoenvironmental change, and depositional sequences of Barremian-Aptian shallow-water carbonates in northern Oman. Sedimentology, 49: 555-581.

Rahaghi, A., 1976. Contribution a l'É tude de quelques grands foraminifères de l'Iran. Societe National Iranienne des Petroles Laboratoire de Micropaleontologie, 6: 1-79.

Reeder, S.L, & Rankey, E.C., 2008. Interactions between tidal flows and oolite shoals, Northern Bahamas. Journal Sedimentary Research, 78: 175-186.

Ruttner, A.W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in northeast Iran. Geologische Rundschau, 82: 110-120.

Schroeder, R., van Buchem, F.S.P., Cherchi, A., Baghbani, D., & Vincent, B., 2010. Revised orbitolinid biostratigraphic zonation for the Barremian-Aptian of the eastern Arabian Plate and implications for regional stratigraphic correlations. GeoArabia Special Publication, 4(1): 49-96.

Shine, E.A., 1983. Tidal flat environment. In: Scholle, P.A., Bebout, D.G., & Moore, C.H. (eds.), Carbonate Depositional Environments. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 33: 172-210.

Simmons, M.D., Whittaker, J.E., & Jones, R.W., 2000. Orbitolinids from Cretaceous sediments of the Middle East-a revision of the F.R.S. Henson and Associated Collection. In: Hart, M.B., Kaminski, M.A., & Smart, C.W., (eds.), Proceedings of the Fifth International Workshop on Agglutinated Foraminifera, Grzybowski Foundation, Special Publication, 7: 411- 437.

Skupien P., & Vašiček Z. 2002. Barremian and Aptian integrated biostratigraphy (ammonites and non-calcareous dinocysts), paleoenvironment and paleoclimate in the deposits of the Silesian nappe in the Czech Republic’s territory (Outer Western Carpathians). Geologica Carpathica, 53: 1-11.

Taherpour Khalil Abad, M., Conrad, M.A., Aryaei, A.A., & Ashouri, A.R. 2010. Barremian-Aptian dasycladalean algae, new and revisited, from the Tirgan Formation in the Kopet Dagh, NE Iran. Carnets de Geologie - Notebooks on Geology, Art 2010/05 (CG2010_A05): 1-13.

Taherpour Khalilabad M., Aryaei A.A., Ashouri A.R., & Ghaderi A., 2011. Introducing some echinoderms from the Tirgan Formation, Kopeh-Dagh Basin, NE of Iran. Geopersia, 1 (1): 83-94

Taherpour Khalil Abad, M., Schlagintweit F., Vaziri S.H., Aryaei A.A., & Ashouri A.R., 2013. Balkhania balkhanica Mamontova, 1966 (benthic foraminifera) and Kopetdagaria sphaerica Maslov, 1960 (dasycladalean alga) from the Lower Cretaceous Tirgan Formation of the Kopet-Dagh mountain range (NE Iran) and their paleobiogeographic significance. Facies, 59: 267-285

Torricelli S., 2000. Lower Cretaceous dinoflagellate cyst and acritarch stratigraphy of the Cismon APTICORE (Southern Alps, Italy). Review of Palaeobotany and Palynology, 108: 213-266.

Traverse A., 1988. Paleopalynology. Unwin Hyman, Boston, 600 p.

Tucker, M.E., 2001, Sedimentary Petrology (3rd edition). Blackwell, Oxford, 260 p.

Tucker, M.E., & Wright, V.P., 1990. Carbonate Sedimentology. Black-Wells, Oxford, 482 p.

Tyson R., 1993. Palynofacies analysis. Applied Micropaleontology, pp. 153-191.

Van der Zwan, C.J. 1990. Palynostratigraphy and palynofacies reconstruction of the Draugen Field Offshore Mid Norway. Review of Paleobotany and Palynology, 62: 157-186.

Wilson, J.L., 1975. Carbonate Facies in Geological History. Springer- Verlag, 471p.