نقش مؤلفه‌های غنای حسی در ارتقا کیفیت محیطی فضای شهری (نمونه موردی: مجموعه زندیه شیراز)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 10، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1397، صفحه 181-200   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i2.66413

نویسندگان

نجمه زنگنه^* ؛ هادی کشمیری

واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر مؤلفه­ های غنای حسی در ارتقا کیفیت محیط مجموعه زندیه شیراز می ­باشد. این پژوهش، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش را تمامی مخاطبان این محدوده تشکیل می ­دهند، که طبق فرمول کوکران و به روش نمونه­ گیری تصادفی ساده تعداد400 پرسشنامه در این محدوده توزیع گردید. نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان دهنده وجود رابطه معنادار بین مؤلفه­ های غنای حسی و کیفیت محیط شهری می­ باشد. از طرفی، براساس آزمون T تک نمونه ­ای، از میان شاخص ­های پنجگانه غنای حسی، حس بویایی با میانگین52/3 و حس بینایی با میانگین11/3، (که بالاتر از میانه نظری 3 می ­باشند)، نقش بیشتری نسبت به سایر حواس دارند، و پس از آنها، حس لامسه90/2 و شنوایی89/2 نقش متوسط و حس چشایی59/2 از کمترین نقش برخوردار می­ باشند. همچنین در میان شاخص ­های چهارگانه کیفیت محیطی این پژوهش، متغیرهای ادراکی و زیبایی­شناسی دارای بیشترین رضایتمندی می ­باشند و پس از آنها شاخص ­های عملکردی و زیست محیطی قرار می­ گیرند. در آخر، این پژوهش به ارائه راهکارها و پیشنهاداتی جهت بهبود کیفیت فضاهای شهری امروز پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

غنای حسی؛ کیفیت محیطی؛ فضای عمومی شهری؛ مجموعه زندیه؛ شیراز

مراجع

1. امین صالحی، ف. (1387). ارتقای کیفیت محیط سکونت در مجتمع های بلند مرتبه و ارائه راهکارهای مناسب. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

2. براتی، ن.، و کاکاوند، ا. (1392). ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان (نمونه موردی: شهر قزوین). نشریه هنرهای زیبا و معماری و شهرسازی، 18(3)، 32-25.

3. بنتلی، ی. (1382). محیط های پاسخده. ترجمه: مصطفی بهزادفر، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

4. پاکزاد، ج. (1385). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری. تهران: شهیدی.

5. پورجعفر، م.، تقوایی، ع.، صادقی، ع. (1388). خوانش تاثیر ساماندهی محور های بصری بر ارتقا کیفیت محیط فضاهای عمومی شهری. دو فصلنامه مدیریت شهری، 7(24)، 80-65.

6. تیبالدز، ف. (1383). شهرسازی شهروندگرا. ترجمه: محمد احمدی نژاد، تهران: نشرخاک.

7. جیکوبز، ج. (1388). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. مترجمان: حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: نشر اثر اصلی 1961.

8. چپ من، د. (1386). آفرینش محلات و مکان ها در محیط انسان ساخت. مترجمان: منوچهر طبیبیان و شهرزاد فریادی، تهران: نشر اثر اصلی 1996.

9. حبیبی، س. م. (1380). فضای شهری، برخورد نظریه ای. دو فصلنامه علمی-پژوهشی صفه، 11(33)، 13-4.

10. راپاپورت، آ. (1384). معنای محیط ساخته شده. ترجمه: فرح حبیب، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.

11. رادجهانبانی، ن.، و پرتویی، پ. (1390). بررسی تطبیقی کیفیت محیط در محله های شهری، با رویکرد توسعه پایدار. دوفصلنامه نامه معماری و شهرسازی، 3(6)، 49-25.

12. رفیعیان، م.، تقوایی، ع.، خادمی، م.، و علی پور، ر. (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. نشریه علمی- پژوهشی معماری و شهرسازی ایران، 3(4)، 43-35.

13. رفیعیان، م.، مولودی، ج.، و پور طاهری، م. (1390). سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد. فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 15(3)، 38-20.

14. شاهچراغی، آ. (1390). باغ ایرانی و معماری تمرکز حواس، دو فصلنامه جستارهای شهرسازی، (35)، 42-38.

15. صداقت، ز. (1396). سنجش غنای حسی فضای شهری: معرفی یک چارچوب تحلیلی. دو فصلنامه علمی-پژوهشی صفه، 27(76)، 73-88.

16. طبیبیان، م.، و موسوی، م. ج. (1395). بررسی نقش زیباسازی و ارتقاء کیفیت محیط بر سرزندگی شهری نمونه موردی: باغ شهر تاریخی مراغه. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9(17)، 262-249.

17. فاضل نیا، غ.، شمس الدینی، ع.، و دهقانی، ک. (1392). تحلیلی بر کیفیت مکان بر سکونتگاه های روستایی شهرستان ممسنی (مطالعه موردی: بخش دشمن زیاری). فصلنامه کاوش های جغرافیایی مناطق روستایی، 1(2)، 220-195.

18. قلی پور گشنیانی، م. (1393). نقش حواس غیر دیداری در کیفیت فضای پیاده. مجله علمی- ترویجی منظر، 6(27)، 25-20.

19. کرمونا، م.، و تیزدل، ا. (1390). خوانش مفاهیم طراحی شهری، ترجمه: کامران ذکاوت و فرناز فرشاد، تهران: انتشارات آذرخش.

20. گلکار، ک. (1380). مولفه های سازنده کیفیت محیط شهری. دو فصلنامه علمی-پژوهشی صفه، 11(32)، 65-38.

21. لطفی، ا.، و زمانی، ب. (1393). نقش مؤلفه های منظرحسی در کیفیت محورهای مجهز محلی، (مطالعه موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان). فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 4(13)، 56-43.

22. لطیفی، ا.، و سجاد زاده، ح. (1393). ارزیابی تأثیر مؤلفه های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک های شهری مطالعه موردی: پارک مردم همدان. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 3 (11)، 20- 5.

23. لنگ، ج. (1383). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علی رضا عینی فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهرانو.

24. لینچ، ک. (1381). تئوری شکل خوب شهر. ترجمه سید حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

25. مدنی، ب. (1385). مناسب سازی فضای شهری برای معلولین با استفاده از تمامی حواس انسانی. همایش ملی مناسب سازی محیط شهری پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان، تهران، اردیبهشت ماه.

26. مشکینی، ا.، مؤذن، س.، و نوروزی، م. (1394). سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای کوچک استان آذربایجان شرقی. دو فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهر، 6(2)، 22-17.

27. ملکی، ل.، و حبیبی، م. (1390). ارزیابی کیفیت محیط در محله های شهری (نمونه موردی: محله چیذر). نامه معماری و شهرسازی. 4(7)، 127-113.

28. Banzhaf, E., de la Barrera, F., Kindler, A., Reyes-Paecke, S., Schlink, U., Welz, J., & Kabisch, S. (2014). A conceptual framework for integrated analysis of environmental quality and quality of life. Ecological Indicators, 45, 664-668.

29. Carmona, M., & Heath, T. (2003). Public places, urban spaces. Oxford, England: Architectural Press.

30. Chiarazzo, V., Coppola, P., Dell’Olio, L., Ibeas, A., & Ottomanelli, M. (2014). The effects of environmental quality on residential choice location. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 162, 178-187.

31. Detr. (2000). By design, urban design in the planning system: towards better practice. Landon: Thomas Telford Ltd Press.

32. Frank, L. D., & Engelke, P. O. (2001). The built environment and human activity patterns: Exploring the impacts of urban form on public health. Journal of planning literature, 16(2), 202-218.

33. Golany, G. S., & Ojima, T. (1996). Geo- space urban design. New York, NY: John Wiley and Son.

34. Handy, S., Cao, X., & Mokhtarian, P. L. (2006). Self-selection in the relationship between the built environment and walking: Empirical evidence from northern California. Journal of the American Planning Association, 72(1), 55-74.

35. Herssens, J., & Heylighen, A. (2012, June). Haptic design research: A blind sense of place. Paper presented at the 7th ARCC/EAAE 2010 International Conference on Architectural Research, Washington, DC.

36. Jacobs, J. (1961). The death and Life of Great American Cities. London, England: Jonathan Cape.

37. Kaymaz, I. C. (2012). Landscape perception. In M. Ozyavuz (Ed.), Landscape planning (pp. 251-276). London, England: InTech.

38. Krause, B. (2012). The great animal orchestra: Finding the origins of music in the world's wild places. London, England: Back Bay Books.

39. Lynch, K. (1972). What time is this place? Massachusetts, MA: The MIT Press.

40. Naghizade, M., & Ostadi, M. (2014). The application of tactile experience in urban perception. International Journal of Architecture and Urban Development, 4(1), 53-62.

41. Picker, J. M. (2003). Victorian soundscapes. Oxford, England: Oxford University Press.

42. Szczepańska, M., Wilkaniec, A., Łabędzka, D., & Micińska, J. (2013). Non-visual perception of landscape use of hearing and other senses in the perception of selected spaces in the city of Poznan. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, IX(2), 68-79.

43. van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & de Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1), 1-5.