سبک شدن فعل سنگین: مطالعه‌ی موردی فعل «دادن» در چارچوب معنی‌شناسی شناختی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 4، دوره 10، شماره 18، مرداد 1397، صفحه 79-100   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v10i18.66593

نویسندگان

رضا سلطانی؛ محمد عموزاده^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

ساخت‌های سبک و مرکب در زبان فارسی بسیار فراوان هستند به گونه‌ای که یک فعل سنگین می‌تواند به عنوان فعل سبک در ساخت‌های متعددی حضور داشته باشد. این مسئله باعث می‌شود که فعل سنگین بخشی از معنی اصلی خود را در این ساخت‌ها از دست بدهد و از معنی سرنمون خود دور شود. با این حال، سبک شدن به معنی آن نیست که نتوان روابط نظام‌مندی را میان فعل سنگین و فعل سبک متناظر آن جست‌وجو کرد. هدف نوشتار حاضر بررسی این روابط در ارتباط با فعل سنگین «دادن» و ساخت‌های سبک حاصل از آن است. بررسی نمونه‌هایی از این ساخت‌ها در چارچوب کلی معنی‌شناسی شناختی نشان می­دهد که کاربردهای سبک «دادن» تا حد زیادی تابع ساختار معنایی این فعل هستند. حضور جنبه‌های مختلف این ساختار معنایی در ساخت‌های سبک را می‌توان حاکی از آن دانست که سبک شدن فعل «دادن»، تا حد زیادی نظام‌مند بوده و تا چه حدی بر اساس انگیزه‌های شناختی قابل توضیح و تبیین است.

کلیدواژه‌ها

دادن؛ فعل سبک؛ ساختار معنایی؛ معنی‌شناسی شناختی

مراجع

1. منابع
2. دبیرمقدم، محمد (1376). «فعل مرکب در زبان فارسی». مجله‌ی زبانشناسی، 12، 2-45.
3. شریف، بابک (1394). بررسی شناختی افعال سبک در زبان فارسی. پایان‌نامه‌ی دکتری. دانشگاه اصفهان.
4. صادقی، علی اشرف (1372). «درباره‌ی فعل‌های جعلی در زبان فارسی». مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 236-246.
5. عموزاده، محمد، و بهرامی، فاطمه (1391). «ساخت افعال سبک بر اساس زبان‌شناسی شناختی». فصل‌نامه‌ی پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 3(4)، ص. 169-191.
6. فرشیدورد، خسرو (1351). «کلمه‌ی مرکب و معیارهای تشخیص آن در زبان فارسی». مجموعه سخنرانی‌های دومین کنگره‌ی تحقیقات ایرانی (ص. 169-217). مشهد: دانشگاه مشهد.
7. فرشیدورد، خسرو (1373). «فعل مرکب و ساختمان آن». آشنا، 74-82.
8. کریمی دوستان، غلامحسین، و روحی بایگی، زهرا (1395). «بررسی چندمعنایی فعل سبک «زدن» از دیدگاه شناختی». دوماهنامه‌ی جستارهای زبانی، 7(3)، ص. 129-148.
9. وحیدیان کامیار، تقی (1351). «در زبان فارسی فعل مرکب نیست». مجموعه سخنرانی‌های دومین کنگره‌ی تحقیقات ایرانی (ص. 264-268). مشهد: دانشگاه مشهد.
10. Brugman, C. (1981). The Story of 'over': Polysemy, Semantics and the Strudcture of the Lexicon. Berkeley: MA Thesis: University of California.
11. Brugman, C. (2001). “Light verbs and polysemy”. Language Sciences, 23, 551-578.
12. Cattell, R. (1984). Syntax and Semantics: Composite Predicates in English. London: Academic Press.
13. Family, N. (2006). Explorations of Semantic Space: The Case of Light Verb Constructions in Persian. Paris, France: PhD Dissertation, Ecole des Hautes Etude en Sciences Sociales.
14. Family, N. (2008). “Mapping semantic spaces: A constructionist account of the “light verb” xordæn “eat” in Persian”. In M. Vanhove (Ed.), From Polysemy to Semantic Change: Towards a Typology of Lexical Semantic Associations (pp. 139-161). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
15. Foley, R., Harly, H., & Karimi, S. (2005). “Determinants of event type in Persian complex predicates”. Lingua, 115(10), 1365-1401.
16. Goldberg, A. E. (1996). “Words by default: Optimizing constraints and the Persian complex predicate”. Proceedings of Berkeley Linguistic Society.
17. Goldberg, A. E. (2003). “Words by default: The Persian complex predicate construction”. In E. Francis, & L. Michaelis (Eds.), Mismatch: Form-Function Incongruity and the Architecture of Grammar (pp. 83-112). CSLI Publications.
18. Grimshaw, J., & Mester, A. (1988). “Light verbs and θ-marking”. Linguistic Inquiry, 19(2), 205-232.
19. Jespersen, O. (1940). A Modern English Grammar on Historical Principles. London: Allen & Unwin.
20. Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
21. Johnson, M. (1991). “Knowing through the body”. Philosophical Psychology, 4(1), 3-18.
22. Johnson, M. (1993). Moral Imagination: Implications of Cognitive Science for Ethics. Chicago: University of Chicago Press.
23. Karimi Doostan, G. (1997). Light Verb Constructions in Persian. Essex: University of Essex.
24. Karimi Doostan, G. (2001). “N + V complex predicates in Persian”. In N. Dehe, & A. Warner (Eds.), Structural Aspects of Semantically Complex Verbs (pp. 277-292). Frankfurt: Peter Lang.
25. Karimi Doostan, G. (2005). “Light verbs and structural case”. Lingua, 115(12), 1737-1756.
26. Karimi Doostan, G. (2008). “Predicative nouns and adjectives”. Grammar 3: The Journal of Iranian Academy of Persian Language and Literature, 3, 187-202.
27. Karimi Doostan, G. (2011). “Separability of light verb constructions in Persian”. Studia Linguistica, 65(1), 70-95.
28. Karimi, S. (1997). “Persian complex verbs: Idiomatic or compositional”. Lexicology, 3(2), 273-318.
29. Karimi, S. (2008). “Opening Remarks: Scholarship on Complex Predicates”. International Conference on Complex Predicates, Universite Sorbonne Nouvelle, Paris iii, France.
30. Kövecses, Z. (2008). “Metaphor and emotion”. In R. W. Gibbs (Ed.), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought (pp. 380-396). Cambridge: Cambridge University Press.
31. Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
32. Lakoff, G. (1990). “The invariance hypothesis: Is abstract reason based on image-schemas?”. Cognitive Linguistics, 1(1), 39-74.
33. Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
34. Lakoff, G., & Turner, M. (1989). More than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago Press.
35. Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, Volume I: Theoretical Prerequisites. Stanford, CA: Stanford University Press.
36. Mohammad, J., & Karimi, S. (1992). “Light verbs are taking over: Complex verbs in Persian”. Proceedings of the Western Conference on Linguistics (WECOL), (pp. 195-212).
37. Müller, S. (2010). “Persian complex predicates and the limits of inheritance-based analyses”. Journal of Linguistics, 46(3), 601-655.
38. Newman, J. (1996). Give: A Cognitive Linguistic Study. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
39. Reddy, M. J. (1979). “The conduit metaphor: A case of frame conflict in our language about language”. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought (pp. 284-324). Cambridge: Cambridge University Press.
40. Rosch, E. (1975). “Cognitive representations of semantic categories”. Journal of Experimental Psychology(104), 192-233.
41. Rosch, E. (1978). “Principles of categorization”. In E. Rosch, & B. Lloyd (Eds.), Cognition and Categorization (pp. 27-48). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
42. Rosch, E., & Mervis, B. (1975). “Family resemblances: Studies in the internal structure of categories”. Cognitive Psychology(7), 573-605.
43. Samvelian, P., & Faghiri, P. (2013). “Re-thinking compositionality in Persian complex predicates”. Proceedings of Berkeley Linguistics Society 39th Annual Meeting. Berkeley: Berkeley Linguistics Society.
44. Samvelian, P., & Faghiri, P. (2014). “Persian complex predicates: How compositional are they?”. Semantics‐Syntax Interface, 1(1), 43-74.
45. Talmy, L. (1985). “Force dynamics in language and thought”. Proceedings of the Twenty-Fourth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society (pp. 293-337). Chicago: Chicago Linguistic Society.
46. Talmy, L. (1988). “Force dynamics in language and cognition”. Cognitive Science, 12, 49-100.
47. Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics, Volume I: Concept Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press.