روزن‌داران کف‌زی و جلبک‌های آهکی سازند تیرگان در برش‌های طاهرآباد و اشلیر (خاور حوضه رسوبی کپه‌داق): محدودیت‌ها و کاربردهای آن‌ها در مطالعات زیست چینه‌ای

رخساره‌های رسوبی

مقاله 5، دوره 9، شماره 2، اسفند 1395، صفحه 109-132   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v9i2.49164

نویسندگان

سهیل همتی¹؛ عباس قادری^{* 1}؛ علیرضا عاشوری¹؛ مرتضی طاهرپورخلیل آباد²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

به ‌منظور انجام مطالعات ریز دیرینه‌شناسی بر روی سازند تیرگان، دو برش چینه‌شناسی از این سازند در باختر روستای طاهرآباد و نیز در تاقدیس اشلیر، در خاور حوضه رسوبی کپه داق انتخاب و نمونه‌برداری شده‌اند. سازند تیرگان در این برش‌های چینه‌شناسی عمدتاً متشکل از سنگ آهک‌های حاوی روزن‌داران کف‌زی و جلبک‌های آهکی فراوان همراه با میان لایه‌هایی از شیل‌های آهکی می‌باشد. سازند تیرگان در برش‌های طاهرآباد و تاقدیس اشلیر با گذر پیوسته و هم‌شیب، به ترتیب با سازند شوریجه در زیر و سازند سرچشمه در بالا دربرگرفته شده است. مطالعات ریز دیرینه‌شناسی انجام‌شده بر روی این سازند در برش طاهرآباد به شناسایی 17 جنس و 21 گونه از روزن‌داران کف‌زی و 16 جنس و 20 گونه از جلبک‌های آهکی و ریزمرجانیان و همچنین در برش تاقدیس اشلیر به شناسایی 17 جنس و 19 گونه از روزن‌داران کف‌زی و 12 جنس و 16 گونه از جلبک‌های آهکی و ریزمرجانیان منجر شده است. بر این اساس ســه بـیـوزون Palorbitolina lenticularis Range zone، Balkhania balkhanica subzone و Kopetdagaria sphaerica subzone در برش‌های چینه‌شناسی طاهرآباد و اشلیر معرفی ‌شده‌اند که مؤید زمان بارمین پسین ـ آپتین پیشین می‌باشند. در شرایط نبود یا کمبود فونای اوربیتولینیدی مناسب و شاخص، بایوزون‌های فوق کارکرد خوبی در تعیین سن طبقات سازند تیرگان و تعیین مرزهای زمانی پیرامون آن به‌ویژه در کپه‌داق خاوری دارند.

کلیدواژه‌ها

سازند تیرگان؛ طاهرآباد؛ تاقدیس اشلیر؛ روزن‌داران کف‌زی؛ جلبک‌های آهکی؛ کپه‌داق

مراجع

افشار حرب، ع.،1373. زمین شناسی ایران: زمین شناسی کپه داغ. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 275.

آقانباتی، ع.، 1383. زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین شناسی واکتشافات معدنی کشور، 586.

جوانبخت، م.، موسوی حرمی، س. ر.، محبوبی، ا.،1392. تاریخچه رسوبگذاری و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان (بارمین ـ آپسین) در نواحی غربی و مرکزی کپه داغ، شمال شرق ایران. رخساره‌های رسوبی، 6(2): 162-185.

خدادای، ل.، هادوی، ف.، 1391. نانواستراتیگرافی و پالئواکولوژی گذر سازندهای تیرگان و سرچشمه در دو برش مزدوران و طاهرآباد (شرق حوضه کپه داغ). نشریه علمی ـ پژوهشی رخساره های رسوبی، 5 (2): 196-210.

داوطلب، ا.، قاسمی نژاد، ا.، وحیدی نیا، م.، عاشوری، ع.ر.، ذبیهی، ف.، 1393. زیست چینه نگاری سازند تیرگان براساس پالینومورف‌ها و روزنداران کف‌زی در شرق حوضه رسوبی کپه داغ. هشتمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران، دانشگاه زنجان، 44.

ریوندی، ب.، نجفی، م.، موسوی حرمی، س. ر.، محبوبی، ا.، وحیدی نیا، م.، 1389. چینه نگاری زیستی سازند تیرگان در دو ناحیه جوزک و چمن بید واقع در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. نشریه علمی- پژوهشی پژوهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی، 26 (4): 110-89.

طاهر پور خلیل آباد، م.، وزیری، س.ح.، عاشوری، ع.ر.، 1394. معرفی گونه Palorbitolina lenticularis (Blumenbach, 1805)، تاکسون شاخص حوضه تتیس به همراه ویژگی‌های زیستی آن از حوضه رسوبی کپه‌داغ، شمال خاور ایران. 24 (92): 134-121.

طاهر پور خلیل آباد، م.، وزیری، س.ح.،آریایی، ع.ا.، عاشوری، ع.ر.، 1393. کاربرد روزن بران کف زی و جلبک های آهکی در تعیین مرز توالی های بارمین پسین- آپتین پیشین (مطالعه موردی سازند تیرگان در غرب حوضه رسوبی کپه داغ). دوفصل نامه علمی- پژوهشی دیرینه‌شناسی (تحت چاپ).

طاهر پور خلیل‌آباد، م.، 1392. چینه نگاری سنگی و ریز چینه نگاری زیستی (روزن‌داران و جلبک‌های آهکی) سازند تیرگان در حوضه رسوبی کپه داق، شمال شرق ایران. رساله دکتری تخصصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،ص 417.

محقی، م.، هادوی، ف.، رحیمی، ب.، 1390. نانواستراتیگرافی مرز سازندهای تیرگان ـ سرچشمه دربرش قلعه زو (غرب کپه داغ). نشریه علمی ـ پژوهشی رخساره های رسوبی، 4 (1): 124-108.

موسوی زاده، س.م.ع.، محبوبی، ا، موسوی حرمی، س.ر.، نجفی، م.، 1387. رخسارههای رسوبی و چینه نگاری سکانسی سـازند تیرگان در برش‌های جوزک و چمن بید در غرب حوضه رسوبی کپه داغ و انطباق با نـواحی شـرق حوضـه. مجلـه پژوهشـی دانشگاه اصفهان (علوم پایه)، 32: 56-33.

هاشمیان، ن.، آریایی، ع.ا.، 1386. معرفی گونه‌های از خارپوستان سـازند تیرگـان. اولـین همـایش انجمـن دیرینه‌شناسی ایـران ، سازمان حفاظت محیط زیست کـشور، تهران.

همتی، س.، عاشوری، ع.ر.، قادری، ع.، طاهر پور خلیل آباد، م.، 1394. روزن‌داران کف زی و جلبک‌های آهکی سازند تیرگان دربرش چینه‌شناسی طاهرآباد (خاور حوضه رسوبی کپه داغ). نهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد. 150-145.

Bachmann, M., & Hirsch, F., 2006. Lower Cretaceous carbonate platform of the eastern Levant (Galilee and the Golan Heights): stratigraphy and second-order sea-level change. Cretaceous Research, 27: 487-512.

Bucur, I.I., 2011. Early Barremian dasycladalean algae from Serre de Bleyton (Drôme, SE France). Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, Serie A, 619-653.

Bucur, I.I., Majidifard, M.R., & Senowbari-Daryan, B., 2013. Early Cretaceous calcareous benthic microfossils from the eastern Alborz and western Kopet Dagh (northern Iran) and their stratigraphic significance. Acta Palaeont. Romaniae, 9 (1): 23-37.

Bucur, I.I., Rashidi, K., & Senowbari-Daryan, B., 2011. Early Cretaceous calcareous algae from central Iran (Taft Formation, south of Aliabad, near Yazd). Facies, 58 (4): 605-636.

Bucur, I.I., Sasaran, E., 2005. Relationship between algae and environment: an Early Cretaceous case study, Trascau Mountains, Romania. Facies, 51: 274–286

Carevic, I., Taherpour Khalil Abad, M., Ljubovic-Obradovic, D., Vaziri, S.H., Mirkovic, M., Aryaei, A.A., Stejic, P., & Ashouri, A.R., 2013. Comparis ons between the Urgonian platform carbo nates from eastern Serbia (Carpatho-Balk anides) and northeast Iran (Kopet-Dagh Basin): Depositional facies, microfacies, biost ratigraphy, palaeoenvironments and palae oecology. Cretaceous Research, 40: 110-130.

Granier, B., & Michaud, F., 1987. Deloffrella quercifoliipora n. gen. n. sp., une Algue Dasycladacee nouvelle du Kimmeridgien et du Portlandien du Sud-Est du Mexique. Bulletin de la Societe geologique de France, Paris, (8ème serie), III (6): 1089-1096.

Granier, B., 2013. Dissocladella hauteriviana MASSE in MASSE et al., 1999 (non MASSE, 1976), another lower Urgonian Dasycladalean alga revisited. Carnets de Geologie, Letter 2013/07 (CG2013-L07): 1-9.

Granier, B., Clavel, B., Charlloais, J., & Weidmann, M., 2014. Lastest Jurassic – Early Cretaceous Dasycladalean algae (Chlorophyta) from the Morand Drilling at Montricher (Canton of Vaud, Switzerland). Acta Palaeontologia Romaniae, 10 (1-2): 25-38.

Henson, F.R.S., 1948. Larger Imperforate Foraminifera of Southwestern Asia: Families Lituolidue, Orbitolinidae and Meandropsinidae. British Museum (Natural History), 127 p.

Hosseini, S.A., Conrad, M., 2008. Calcareous algae, foraminifera and sequence stratigraphy of the Fahliyan Formation at Kuh-e-Surmeh (Zagros Basin, SW of Iran). Geologia Croatica, 61 (2-3): 215-237.

Husinec, A., & Sokac, B., 2006. Early Cretaceous benthic associations (foraminifera and calcareous algae) of a shallow tropical-water platform environment (Mljet Island, southern Croatia). Cretaceous Research, 27: 418-441.

Husinec, A., Velić, I., Sokač, B., 2009, Diversity patterns in mid-Cretaceous benthic foraminifers and dasyclad algae of the southern part of Mesozoic Adriatic Platform, Croatia. In: Demchuk, J., & Gary, A., (eds.), Geologic Problem Solving with Microfossils, SEPM Special Publication 93: 153-170.

Ivanova, D., & Kolodziej, B., 2010. Late Jurassic-Early Cretaceous foraminifera from Stramberk-type limestones, Polish Outer Carpathians, Studia Universitatis Babeş-Bolyai, Geologia, 55 (2): 3 – 31

Kalantari, A., 1969. Foraminifera from the middle-Jurassic-Cretaceous successions of Kopet-Dagh region (N.E. IRAN). Tehran, NIOC. Geol.Laboratories, Publication. no.3, Ph.D. thesis, London University.

Loeblich, A.R., & Tapan, H., 1988. Foraminiferal Genera and Their Classification. Van Nostrand Reinhold Company: NewYork, pp. 66-336.

Parvaneh Nejad Shirazi, M., 2009. Green algae from the Lower Cretaceous carbonates of northern Shiraz (Zagros Mountains, SW Iran). Historical Biology, 21: 91–98.

Parvaneh Nejad Shirazi, M., Amiri Bakhtiar, H., Mostatabi, M., Armon, A., 2013. Lithostratigraphy and Biostratigraphy of Gadvan and Dariyan formations in Gachsaran Oilfield by Investigation of Wells Number 55 and 83. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 3 (12): 56-63.

Rahaghi A., 1976, Contribution a l’etude de quelques Grands Foraminifers de 1’ Iran part, pt 1-3, N.I.O.C., Publication no: 6, p. 1-68.

Rami, M., Vaziri, M.R., Taherpour Khalil Abad, M., Hosseini, S.A., Carevic, I., Allameh, M., 2012. Microbiostratigraphy of the Lower Cretaceous strata from the Bararig Mountain, SE Iran. Revista Mexicana de ciencias Geologicas, 29 (1): 63-75.

Ruttner, A.W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in northeast Iran. Geol. Rund., 82: 110-120.

Schroeder, R., van Buchem, F.S.P., Cherchi, A., Baghbani, D., Vincent, B., Immenhauser, A., Granier, B., 2010. Revised orbitolinid biostratigraphic zonation for the Barremian –Aptian of the eastern Arabian Plate and implications for regional stratigraphic correlations. GeoArabia Special Publication 4 (1): 49-96.

Stampfli, G. M., Borel, G. D., Marchant, R. & Mosar, J. 2002. Western Alps geological constraints on western Tethyan reconstructions. In: Rosenbaum, G. and Lister, G. S. 2002. Reconstruction of the evolution of the Alpine-Himalayan Orogen. Journal of the Virtual Explorer, 8: 77 - 106.

Stampfli, G.M., & Borel, G.D., 2004. The TRANSMED transects in space and time: constraints on the paleotectonic evolution of the Mediterranean domain. In: Cavazza W., Roure F., Spakman W., Stampfli G.M., Ziegler P.A. (eds.), The TRANSMED Atlas: The Mediterranean region from crust to mantle. Springer Berlin Heidelberg, 53-80.

Taherpour Khalil Abad, M., Conrad, M.A., Aryaei, A.A. & Ashouri, A.R., 2010. Barremian-Aptian dasycladalean algae, new and revisited, from the Tirgan Formation in the Kopet Dagh, NE Iran. Carnets de Geologie, Art 2010/05 (CG2010-A05): 1-13.

Taherpour Khalil Abad, M., Schlagintweit, F., Vaziri, S.H., Aryaei, A.A., & Ashouri, A.R., 2013. Balkhania balkhanica Mamontova, 1966 (benthic foraminifera) and Kopetdagaria sphaericaMaslov, 1960 (dasycladalean alga) from the Lower Cretaceous Tirgan Formation of theKopet Dagh mountain range (NE Iran) and their paleobiogeographic significance. Facies, 59 (1): 267–285.

Taherpour Khalil-Abad, Aryaei, A.A., Ashouri, A.R., & Hosseini, A., 2010. Benthic foraminiferal assemblages in Tirgan formation (Urgonien facies type), West of Kopet-Dagh sedimentary basin, NE of Iran. The 1 st International Applied Geological Congress, Islamic Azad University-Mashad Branch, pp. 1027-1032.

Vanneau, A.A., Silva, I.P., 1995. Biostratigraphy and systematic description of benthic Foraminifers from mid-cretaceous shallow-water platfrom sediment at site 878 and 879 (Mit and Takuyo-Daisan Guyots). Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 144: 1-21.

Wilmsen, M., Fürsich, F.T., & Majidifard, M.R., 2015. An overview of the Cretaceous stratigraphy and facies development of the Yazd Block, western Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 102: 73–91.

Yadav, P.R. 2003. Fossils. Discovery Publishing House, p. 30.

Yazdi moghadam, A. Amiri, F., 2010. Lower Cretaceous Agglutinating Larger Benthic Foraminifera from the Sarvestan Section, south of Esfahan, Iran. The 1st International Applied Geological Congress, Islamic Azad University-Mashad Branch, pp. 976-980.