بررسی ترکیب خصوصیات شیمیایی ریزگردهای شهداد توسط آنالیز XRF

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 14، خرداد 1394، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v4i2.39488

نویسندگان

مهران همدم جو^{* 1}؛ علیرضا راشکی²؛ رضا جعفری¹

¹دانشگاه صنعتی اصفهان

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پدیده گرد و غبار یکی از مخاطرات طبیعی در مناطق خشک و بیابانی ایران و جهان به-حساب می آید. این پدیده از نظر زیست محیطی و تاثیر بر سلامتی اهمیت داشته و نقش مهمی در تشکیل لس ها و فرآیند های ژئومورفیک در مناطق خشک و نیمه خشک ایفا می کند. منطقه شهداد به علت موقعیت جغرافیایی و نزدیکی با بیابان لوت در معرض پدیده گرد و غبار بیابانی قرار دارد. از این رو شناخت خصوصیات گرد و غبار این منطقه می تواند جهت مقابله با کاهش اثرات زیانبار پدیده گرد و غبار مفید واقع شود. این مقاله برای اولین بار خصوصیات شیمیایی گرد و غبار شهداد را توسط نمونه گرد و غبار جمع آوری شده در پنج ایستگاه واقع در منطقه شهداد در بهار و تابستان 1392 مورد آزمایش قرار داده است. بعلاوه سه نمونه خاک سطحی از عمق 5-0 سانتی متری سطح زمین از نقاط مختلف منطقه نیز جمع آوری و مورد آزمایش قرار گرفت. آنالیز XRF نمونه های گرد و غبار و خاک منطقه، SiO2، LOI، CaO، Al2O3، Fe2O3، Na2O و MgO را به عنوان ترکیب اکسیدهای مهم منطقه معرفی کرد. ایستگاه D واقع در بخش مرکزی شهداد، به علت فاصله داشتن از منطقه غبار خیز شرق شهداد، نسبت به دیگر ایستگاه ها کمتر تحت تاثیر طوفان های گرد و غبار قرار می گیرد؛ از این رو ترکیب عنصری متفاوتی با دیگر ایستگاه ها دارد. Sr و Ba مقدار قابل توجهی از عناصر کمیاب را در بین نمونه ها به خود اختصاص داده اند. همچنین بررسی فاکتور غنی سازی نشان می دهد که گرد و غبار رسوب کرده در تمامی ایستگاه ها به غیر ایستگاه D منشاء طبیعی دارد.

کلیدواژه‌ها

گرد و غبار بیابان؛ آنالیز XRF؛ فاکتور غنی سازی؛ شهداد

مراجع

براتی, غ., ح. لشکری و ف. کرمی (1390). "نقش همگرایی سامانه های فشار بر رخداد طوفان های غباری استان خوزستان." جغرافیا و توسعه 22: 39-56.

بهرامی, ح. (1390). "ریزگردها از نگاهی متفاوت." اولین کنگره بین المللی پدیده گرد و غبار و مبارزه با آثار زیانبار آن، رامین خوزستان.

سلوتی, س. م. بابانیانوری (1390). "بیابان گردی در ایران." انتشارات ایرانشناسی: 232.

علویپناه, س. ک. (1381). "مطالعه دمای پدیده های سطحی حاشیه یاردانگ های بیابان لوت با استفاده از مطالعات میدانی و داده های حرارت ماهواره " بیابان 7: 79-67.

علیجانی, ب. (1376). "آب و هوای ایران." انتشارات پیام نور.

A’rabi, M. (2005). Handbook of strategic planning. Publication of Office of Cultural research.

Abed, A. M.. Al Kuisi, M. M., & H. A. Khair, H. A. (2009). Characterization of the Khamaseen (spring) dust in Jordan. Atmospheric Environment, 43(18), 2868-2876.

Barati, Gh., Lashkari, K., & Karami, F. (2011). The role of convergence pressure system on dust storms in Khuzestan province. Geography and Development, 22, 39-56.

Colarusso, P, Guo, B, Zhang, KQ & Bernath, PF (1996). High-resolution infrared emission spectrum of strontium monofluoride. Journal of Molecular Spectroscopy, 175(1), 158-171.

Ehsani, A. H., & Quiel, F. (2008). Application of self organizing map and SRTM data to characterize yardangs in the Lut desert, Iran. Remote Sensing of Environment, 112(7), 3284-3294.

Goossens, D., & Offer, Z. Y. (1994). An evaluation of the efficiency of some eolian dust collectors. Soil Technology, 7(1), 25-35.

Goudie, A. S., & Middleton. N. (2006). Desert dust in the global system. Springer.

Hojati, S., Khademi, H., Faz Cano. A., & Landi, A. (2012). Characteristics of dust deposited along a transect between central Iran and the Zagros Mountains. CATENA, 88(1), 27-36.

Kasper-Zubillaga, J. J., Acevedo-Vargas, B., Bermea, O. M., & G. O. Zamora, G. O. (2008). Rare earth elements of the Altar Desert dune and coastal sands, Northwestern Mexico. Chemie der Erde-Geochemistry, 68 (1), 45-59.

Leinen, M., Prospero, J. M., Arnold, E., & Blank, M. (1994). Mineralogy of aeolian dust reaching the North Pacific Ocean: Sampling and analysis. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 99(D10), 21017-21023.

Lue, Y., Liu, L., Hu, H., Wang, L., Guo, L., Gao, S., Zhang, X., Tang, Y., Qu, Z., & Cao, H. (2010). Characteristics and provenance of dustfall during an unusual floating dust event. Atmospheric Environment, 44(29), 3477-3484.

McTainsh, G., & Strong. C. (2007). The role of aeolian dust in ecosystems. Geomorphology, 89(1–2), 39-54.

Mildrexler, D., Zhao. M., & Running. S. (2006). Where are the hottest spots on Earth? Eos, Transactions American Geophysical Union, 87, 461-467.

Movchan, B.,& Demchishin, A. (1969). Structure and properties of thick condensates of nickel, titanium, tungsten, aluminum oxides, and zirconium dioxide in vacuum. Fiz. Metal. Metalloved, 28, 653-60.

Rashki, A., Eriksson, P. G., Rautenbach, C. J. d. W. Kaskaoutis, D. G., Grote, W., & Dykstra, J. (2013). Assessment of chemical and mineralogical characteristics of airborne dust in the Sistan region, Iran. Chemosphere, 90(2), 227-236.

Reynolds, R., Belnap, J., Reheis, M., Lamothe, P., & Luiszer, F. (2001). Aeolian dust in Colorado Plateau soils: Nutrient inputs and recent change in source. PNAS, 98(13), 7123- 7127.

Selooti, S. M., & D. Babanianuri, D. (2011). Desert tourism in Iran. Iran shenasi Publications: 232. [in Persian]

Shao, Y., Wyrwoll, K. H., Chappell, A., Huang, J., Lin, Z., McTainsh, G. H., Mikami, M., Tanaka, T. Y., Wang. X., & Yoon, S. (2011). Dust cycle: An emerging core theme in Earth system science. Aeolian Research, 2(4), 181-204.

Wang, X., Wang, T., Dong, , Z., Liu, X., & Qian, G. (2006). Nebkha development and its significance to wind erosion and land degradation in semi-arid northern China. Journal of Arid Environments, 65(1), 129-141.

Wang, Y., Zhuang, G., Tang, A., Zhang, W., Sun, Y., Wang, Z., & An. Z. (2007)The evolution of chemical components of aerosols at five monitoring sites of China during dust storms. Atmospheric Environment, 41(5), 1091-1106.

Wang, Y., Zhuang, G., Zhang, X., Huang, K., Xu, C., Tang, A., Chen. J., & An, Z. (2006). The ion chemistry, seasonal cycle, and sources of PM2.5 and TSP aerosol in Shanghai." Atmospheric Environment, 40(16), 2935-2952.

Wu, G., Xu, B., Zhang, C., Gao. S., & Yao. T. (2009). Geochemistry of dust aerosol over the Eastern Pamirs. Geochimica et Cosmochimica Acta 73(4):977-989

Zarasvandi, A., Carranza, E. J. M., Moore. F., & Rastmanesh, F. (2011). Spatio-temporal occurrences and mineralogical–geochemical characteristics of airborne dusts in Khuzestan Province (Southwestern Iran). Journal of Geochemical Exploration, 111(3), 138-151.

Zhang, D. D., Peart, M., Jim, C., He, Y., Li., B., & Chen, J. (2003). Precipitation chemistry of Lhasa and other remote towns, Tibet. Atmospheric Environment, 37(2), 231-240.