تبیین فرآیند آسیب پذیری روستاییان نسبت به خشکسالی (مطالعة موردی: روستای پشتنگ- شهرستان روانسر)

Journal of Research and Rural Planning

Article 6, Volume 5, Issue 4 - Serial Number 16, November 1395, Pages 77-90   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.52590

Authors

عادل سلیمانی^* ; حسن افراخته; فرهاد عزیزپور; اصغر طهماسبی

دانشگاه خوارزمی

Abstract

هدف: اثرات متنوّع خشک‌سالیهای مستمر، منجر به آسیبپذیری خانوارهای روستاییان و ناپایداری معیشتی آن‌ها می‌شود و ماهیت چندبعدی و پویای آسیبپذیری ناشی از خشکسالی موجبات دشواری مطالعۀ آن را فراهم می‌سازد. این در حالی است که درک ماهیت آسیبپذیری نقش مهمّی در کاهش اثرات خشک‌سالی و بهبود معیشت پایدار روستاییان دارد. در این راستا، هدف از این پژوهش، تبیین فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی است.
روش: پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تئوری بنیانی انجام شده است. نمونه‌های مورد مطالعه را سرپرستان خانوارهای روستای پشتنگ چشمه‌قلی‌جان شهرستان روانسر در استان کرمانشاه تشکیل می‌دادند که با تکنیک طبقه‌بندی مشارکتی درآمد شناسایی و به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. جمع‌آوری داده‌ها با بهره‌گیری از مصاحبۀ نیمه‌ساختارمند و گروه‌های متمرکز آغاز شد، این روند تا رسیدن به اشباع تئوریک ادامه یافت. داده‌های حاصل در قالب سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل و فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی تبیین شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد علل آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی، متنوّع و گسترده بوده و یازده مقوله را در بر می‌گیرد که در قالب مدل پارادایمی شامل شرایط علّـی (عوامل آب‌و‌هوایی)، پدیـده، زمینه (محیطی و معیشتی)، شرایط مداخله‌گر (عوامل نهادی-حمایتی)، کنش یا راهبردها (فنّی و غیرفنّی) و پیامدها (اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) است و فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان و ارتباط بین ابعاد مختلف آن را منعکس می‌کند.
راه‌کارهای عملی: برمبنای نتایج به‌دست‌آمده پیشنهاد می‌شود که متولّیان امر، راهبردهای مشارکتی را برای کاهش اثرات خشک‌سالی و ارتقای تاب‌آوری و ظرفیت سازگاری روستاییان منطقه در اولویت قرار دهند، در این راستا، اتخاذ استراتژی‌های پایدار معیشتی با تأکید بر تقویت سرمایه‌های فیزیکی، اجتماعی، انسانی، مالی و طبیعی روستاییان آسیب‌پذیر توصیه می‌شود.

Keywords

آسیب‌پذیری; خشک‌سالی; تئوری بنیانی; روستای پشتنگ; شهرستان روانسر

References

1. Adib Hajbagheri, M., Sarvar, P., & Salsali, M. (1389/2010). Qualitative research methods (2th Ed.). Tehran, Iran: Boshra Press. [In Persian]

2. Afrakhteh, H. (1390/2011). Vulnerability of rural women: Foumanat mountainous villages. Journal Studies Urban Ecology, 2 (3), 35-51. [In Persian]

3. Bahrami, R. (1392/2013). Assess the level of rural development in the Rawansar city by TOPSIS. Geographical Landscape in Human Studies, 8(23), 73-89. [In Persian]

4. Birkmann, J. (2006). Measuring vulnerability to promote disaster-resilient societies: Conceptual frameworks and definitions. Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies, 1, 7-54.

5. Bogardi, J., & Birkmann, J. (2004). Vulnerability assessment: the first step towards sustainable risk reduction. Disaster and Society—From Hazard Assessment to Risk Reduction, Logos Verlag Berlin, Berlin, 75-82.

6. Campbell, D., Barker, D., & McGregor, D. (2011). Dealing with drought: Small farmers and environmental hazards in southern St. Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31(1), 146-158.

7. Cannon, T., J. Twigg and J. Rowell. (2003). Social Vulnerability. Sustainable Livelihoods and Disasters. Report to DFID Conflict and Humanitarian Assistance Department (CHAD) and Sustainable Livelihoods Support Office, Retrieved 24 July 2015 from: http://nirapad.org.bd/admin/soft_archive/ 1308222298_Social%20Vulnerability-%20Sustainable%20Livelihoods%20and%20Disasters.pdf

8. Cardona, O. D. (2004). The Need for Rethinking of Concepts of Vulnerability and Risk from a Holistic Perspective: A Necessary Review and Criticism for Effective Risk Management. Bankoff., & et al. (eds.). Mapping Vulnerability: Disasters, Development and People, UK and USA: Earthscan, 37-51.

9. Charmaz, K., & Bryant, A. (Eds.). (2010). The SAGE handbook of grounded theory. SAGE press.

10. Chiwaka, E., & Yates, R. (2005). Participatory vulnerability analysis: a step-by-step guide for field staff. London: Action Aid International.

11. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2000). Research Methods in Education (1th Ed.). Routledge Falmer press.

12. Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative (pp. 146-166). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

13. Gholami, M., Alibeaygi, A. H., & Savari, M. (1394/2015). Phenomenology of Perception farmers from drought (case study: Sarpolzohab county). Journal of Agricultural Economics and Development Research, 46(3), 439-456. [In Persian]

14. IPCC, Climate Change (2001). The scientific basis, contribution of working group i to the third assessment report of the intergovernmental panel on climate change. [Houghton, J. T., Ding, Y., Griggs, D. J., Noguer, M., van der Linden, P.J., Dai, X., Maskell, K. & Johnson, C. A. (Eds.)]. Cambridge, United Kingdom and New York, NY, US: Cambridge University Press.

15. Keshavarz, M., Karami, E., & Zamani, G. H. (1389/2010). Farmer households from drought vulnerability: A Case Study. Journal of Agricultural Extension and Education, 6(2), 15, 32. [In Persian]

16. Liu, C., Golding, D., & Gong, G. (2008). Farmers’ coping response to the low flows in the lower Yellow River: a case study of temporal dimensions of vulnerability. Global Environmental Change, 18(4), 543-553.

17. Mahdi, M. S., Sharifi, M. (1386/2007). Reflection on disputes paradigm of qualitative and quantitative methods in social sciences. Journal of Human Sciences, 53(1), 387-416. [In Persian]

18. McNeeley, S. M. (2014). A toad’s eye view of drought: regional socio-natural vulnerability and responses in 2002 in Northwest Colorado. Regional Environmental Change, 14(4), 1451-1461.

19. Mills, J., Bonner, A., & Francis, K. (2006). The development of constructivist grounded theory. International Journal of Qualitative Methods, 5(1), 25-35.

20. Paavola, J. (2008). Livelihoods, vulnerability and adaptation to climate change in Morogoro, Tanzania. Environmental Science & Policy, 11(7), 642-654.

21. Pourreza, M., Zehtabiyan, Gh., Khosravi, C., & Rahdari, M. R. (1393/2014). The effect of land use changes on land degradation and desertification in the basin Ravansar. Geographical Studies of Arid Zones, 4(16), 73-85. [In Persian]

22. Rokneddin-e-Eftekhari, A. R., Ghadir, M. A., Parhizgar, A., & Shayan, S. (1388/2009). Analysis of theoretical perspectives Society vulnerable to natural hazards. Human Sciences Modarres, 1 (13), 29- 62. [In Persian]

23. Shaban Ali fami, H., Alibeaygi, A. H., & Sharifzadeh, A. (1384/2005). Approaches and techniques involved in agricultural extension and rural development. (1th Ed.). Tehran, Iran: Rural Development Institute of Publications. [In Persian]

24. Sharafi, L. & Zarafshani, K. (2011). Assessment of socio-economic vulnerability of farmers against drought (A Case Study of Wheat Farmers in Kermanshah, Sahne and Ravansar). Journal of Rural Researches. 1(4), 129–154.

25. Smith, J. B., Klein, R. J., & Huq, S. (2003). Climate change, adaptive capacity and development. Imperial College Press.

26. Soleymani, A., & Afrakhteh, H. (1392/2013a). Phenomenological concept of environmental hazards from the perspective of villagers (Case study: Rural district Badr in Rawansar county of Kermanshah province). The Second International Conference on Environmental Hazards (pp. 313-325), Kharazmi University, Tehran, Iran. [In Persian]

27. Soleymani, A., & Afrakhteh, H. (1392/2013b). Evaluate changes in agricultural land use and land cover approach to predict future land uses (Case study: Rural district Badr in Rawansar county of Kermanshah province). The Second International Conference on Environmental Hazards (pp. 1-15), Kharazmi University, Tehran, Iran. [In Persian]

28. Soleymani, A., Ghadiri Ma’soum, M., & Riahi, V. (1392/2013). The development of health indicators - health Kermanshah province in terms of social justice (2010). Journal of Medical Sciences Krmanshah, 647- 657. [In Persian]

29. Solh, M., & van Ginkel, M. (2014). Drought preparedness and drought mitigation in the developing world׳ s drylands. Weather and Climate Extremes, 3, 62-66.

30. Straus, A., & Corbin, J. (1998). Basic of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. (2th Ed.). California: Sage Publications, Thousand Oaks.

31. Vasquez-Leon, M., West, C. T., & Finan, T. J. (2003). A comparative assessment of climate vulnerability: agriculture and ranching on both sides of the US–Mexico border. Global Environmental Change, 13(3), 159-173.

32. Vogel, C., & O’Brien, K. (2004). Vulnerability and global environmental change: rhetoric and reality. Aviso, 13, 1-8.

33. Wisner, B, P. Blaikie, T. Cannon & I. Davis (2004). At Risk: Natural hazards, People’s Vulnerability, and Disasters. (2th Ed.). London: Routledge press.