ارزیابی آسیب‌پذیری مساکن روستایی در برابر زلزله با رویکرد مدیریت بحران در استان فارس

Journal of Research and Rural Planning

Article 8, Volume 5, Issue 4 - Serial Number 16, November 1395, Pages 107-118   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.53719

Authors

الهام صادقی جدیدی; علی گلی^* ; نادر هاتف

دانشگاه شیراز

Abstract

هدف: هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی آسیب پذیری سکونت‌گاههای روستایی استان فارس (ارزیابی مسکن و جمعیت) در برابر زلزله با رویکرد مدیریت بحران است.
روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و با رویکرد کاربردی، با استفاده از منابع کتاب‌خانه ای و اطّلاعات آماری سال 1390 انجام و داده ها با نرم افزار سیستم اطّلاعات جغرافیایی و اکسل، تجزیه‌وتحلیل شده است. پهنه بندی خطر با استفاده از سه معیار زلزله، گسل و لیتولوژی در محیط سیستم اطّلاعات جغرافیایی انجام شده و وزن دهی به معیارها نیز با روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی صورت گرفته است. معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی مسکن، شامل قدمت بنا، مصالح به‌کاررفته در ساخت بنا، مساحت قطعات مسکونی، تراکم جمعیتی، تراکم واحد مسکونی و تراکم خانوار در واحد مسکونی می باشند.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که بیش از 80 درصد از مساحت استان، 86 درصد از جمعیت و بیش از 85 درصد از مسکن روستایی که عمدتاً غیرمقاوم، فرسوده و کوچک مقیاس در پهنه های پرخطر قرار دارند. هم‌چنین شهرستان های لارستان، قیروکارزین و بوانات در اولویت بیش‌تری برای به سازی و نوسازی مسکن قرار دارند.
محدودیت‌ها/ راهبردها: از جمله محدودیت های پژوهش، عدم دسترسی به اطّلاعات دقیق سازه ای مسکن روستایی برای انجام مدل‌سازی زلزله در منطقۀ مورد مطالعه و عدم هم‌کاری متخصصّان مرتبط در تکمیل پرسش‌نامه های تحقیق است. هم‌چنین الزامات به‌سازی و نوسازی مسکن و رعایت استانداردهای لرزه ای باید در رأس برنامه ریزی های روستایی و مدیریت بحران قرار گیرد.
راه‌کارهای عملی: با توجّه به نتایج به دست آمده، باید نوسازی مساکن روستایی غیرمقاوم با نظارت دقیق و با توجّه به آیین نامۀ لرزه ای و ضوابط آن و هم‌چنین با توجّه به اولویت بندی شهرستان ها انجام شود.
اصالت و ارزش: اهمّیّت پژوهش حاضر در این است که پهنه بندی خطر زمین لرزه و ارزیابی سکونت‌گاه‌های روستایی استان فارس، علاوه بر مشخص‌کردن محدوده های پرخطر، به برنامه ریزان کمک می کند که برنامه ریزی های دقیق تری را در نواحی بحرانی جهت کاهش خسارات ناشی از بحران زلزله تدوین کنند.

Keywords

مسکن روستایی; زلزله; مدیریت بحران; استان فارس; آسیب پذیری; GIS

References

1. Abasian, B., & Shahbazi, P. (1383/2004). General principles in design and implementation of rural buildings in earthquake-prone areas. In eleventh conference of civil students across the country (pp. 1-8), University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran. [In Persian]

2. Ahadnejad Roshti, M. (1388/2009). Modeling the vulnerability of cities against earthquake (Case Study: Zanjan). Unpublished doctoral dissertation, University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian]

3. Ahadnejad Roshti, M., Gharakhlo, M., & Ziyari, K. (1389/2010). Modeling structural vulnerability of cities against earthquakes using Analytical Hierarchy Process in GIS (Case study: Zanjan city). Journal of Geography and Development, 19, 171-198. [In Persian]

4. Ainali, J. (1393/2014). Analysis of affecting factors in vulnerability of rural housing against earthquake (Case study: Sajarood- Khodabande, Zanjan province). Journal of Geographic Space, 14(47), 127-144. [In Persian]

5. Amini, J. (1389/2010). Vulnerability analysis of urban housing against earthquakes (Case Study in District 9 of Tehran). Unpublished master's thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. [In Persian]

6. Bahrami, R. (1387/2008). Analysis of the seismic vulnerability of rural settlements (Case study: Kurdistan Province). Journal of Rural and Development, 11(2), 163-189. [In Persian]

7. Bahrami, R. (1389/2010). Analysis of rural housing in Kermanshah province and approaches for retrofit. Journal of Geography and Regional Planning, 1(2), 63-76. [In Persian]

8. Bolstad, P. (2013). Geographical information system. (1th Ed., H. R. Jafari, Trans.). Tehran: Tehran University press. [In Persian]

9. Bora, K. (2014). Earthquake vulnerability assessment and housing in districts of Himanchal Pradesh and Uttrakhand. IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS). 19(5), 35-4.

10. Chen, C., Zhao, N., Yue, T., & Guo, J. (2015). A generalization of inverse distance weighting method via kernel regression and its application to surface modeling. Arabian Journal of Geosciences, 8(9), 6623-6633.‏

11. Chen, F. W., & Liu, C. W. (2012). Estimation of the spatial rainfall distribution using inverse distance weighting (IDW) in the middle of Taiwan. Paddy and Water Environment, 10(3), 209-222. ‏

12. Chen, Y., Yu, J., & Khan, S. (2013). The spatial framework for weight sensitivity analysis in AHP-based multi-criteria decision making. Environmental modelling & software, 48, 129-140. ‏

13. ESRI, I. N. C. (2007). What Is GIS Integrate. Retrieved 29 August2015 from http://www.esri.com.

14. Feizizade, B. R., Jankowski, P., & Blaschke, T. (2013). A spatially explicit approach for sensitivity and uncertainty analysis of GIS-multicriteria landslide susceptibility mapping. Proceedings of the GIS- Conference (pp. 157-164), Berlin, Germany.

15. Höfer, T., Sunak, Y., Siddique, H., & Madlener, R. (2016). Wind farm siting using a spatial Analytic Hierarchy Process approach: A case study of the Städteregion Aachen. Applied energy, 163, 222-243. ‏

16. Jalilpour, S. H. (1389/2010). Evaluation of physical vulnerability of cities against earthquake by using GIS (Case study: The old texture of Khoy). Unpublished master's thesis, Zanjan University, Zanjan, Iran. [In Persian]

17. Liu, H., Cui, X., Yuan, D., Wang, Zh., Jin, J., & Wang, M. (2011). Study of earthquake disaster population risk based on GIS, a case study of Wenchuan earthquake region. Procedia Environmental Sciences, 11, 1084 – 1091.

18. Malalgoda, C., Amaratunga. D., & Pathirage, C. (2010). Exploring disaster risk reduction in the built environment. School of the Built Environment. United Kingdom: University of Salford (SOBE), Florida International University.

19. Management and Planning Organization. (1385/2006). Instructions seismic rehabilitation of existing buildings, Publication No. 360. Technical Department. Tehran, Iran: Management and Planning Organization. [In Persian]

20. Mohammad Khani, M., & Salmanian, M. (1389/2010). Rural planning and crisis management role in reducing natural hazards. The fourth International Conference of Islamic World Geographers (pp. 1-15), Zahedan University, Zahedan, Iran. [In Persian]

21. Panahimani, A., & Hataf, N. (1382/2003). Zoning of earthquake risk in Fars province. The Fourth conference of Earthquake Engineering and Seismology (pp. 1-7), Tehran, Iran. [In Persian]

22. Parishan, M., Pourtaheri, M., Rokneddin Eftekhari, A., & Asgari, A. (1390/2011). Ranking and vulnerability assessment of rural settlements against earthquake risk (Case study: Rural areas of Qazvin province). Journal of Spatial Planning. 17(3), 1-26. [In Persian]

23. Poortaheri, M., Parishan, M., Rokneddin Eftekhari, A., & Askari, A. (1390/2011). Assessment and evaluation of basic components of earthquake risk management (Case study: Rural areas of Qazvin county). Journal of Rural Researches, 2(1), 115-150. [In Persian]

24. Rahmawati Hizbaron1, D. Baiquni, M. Sartohadi, J. Rijanta, R., & Coy, M. (2011). Assessing social vulnerability to seismic hazard through spatial multi criteria evaluation in Bantul District, Indonesia. In Conference of Development on the Margin (pp. 5-7), University of Bonn, Bonn, Germany.

25. Safari, H. (1390/2011). Compare IDW and KRIGING interpolation methods for preparation of zoning map of estate, District 5 of district one. Iranian Journal of Forest, Iran Forestry Association, 3(4), 33-39. [In Persian]

26. Salari, M. (1389/2010). Vulnerability assessment urban texture against earthquakes (Case study: District 7 of Shiraz). Unpublished master's thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran. [In Persian]

27. Shams, M., Masoumpour Samakoush, J., Saeidi, Sh., & Shahbazi, H. (1390/2011). Crisis management assessment of earthquake in old textures of Kermanshah (Case study: Faizabad district). Geographical Journal of Spatial Planning, 13, 41-66. [In Persian]

28. Sharifi, A., Hosaini, S. M., & Asadi, A. (1389/2010). Participatory mechanism analysis in order to rebuild damaged housing in the quake-hit villages of Bam County. Journal of Rural Researches, 1(1), 121-142. [In Persian]

29. Shayan, S., & Zare, Gh. R. (1393/2014). Seismic zoning of occurred earthquakes in Fars province during the years 1900 to 2010 and comparing it with other research findings. Journal of Geographical Researches. 29(1), 89-104. [In Persian]

30. Shieh, A., Habibi, K., & Torabi, K. (1389/2010). Vulnerability assessment cities against earthquake by using reverse analytical hierarchy process (IHWP) and GIS (Case study: District 6 of Tehran municipality). The fourth International Conference of Islamic World Geographers (pp. 1-12), Zahedan University, Zahedan, Iran. [In Persian]

31. Statistical Center of Iran (1390). General census of population and housing 1390. Tehran, Iran: SCI Publication. [In Persian]

32. United Nations. (2009). International strategy for disaster reduction (UNISDR). United Nations: Geneva, Switzerland.

33. Weichsel Gartner, J. (2001). Disaster mitigation: The concept of vulnerability revisited. Journal of Disaster Prevention and Management, 10(2), 85-94.

34. Wisner, B., Blaikie, P., Connon, T., & Davis L. (2003). At Risk: Natural hazards, people’s vulnerability and disasters (2nd Ed.). London: Routledge.

35. Xiaolu, G. A. O., & Jue, J. I. (2013). Estimation of rural housing structure and its vulnerability in China. Journal of Geographical Sciences, 23(1), 179-191.

36. Ziyari, K., & Darabkhany, R. (1389/2010). Vulnerability assessment of urban areas against earthquakes (Case study: District 11 of Tehran municipality). Journal of Geographical Research, 99, 25-48. [In Persian]