سکانس پیش‌رونده قاعده سیستم پرمین، شواهدی بر عملکرد حرکات قائم هرسی‌نین در برش‌های مختلف ایران

رخساره‌های رسوبی

مقاله 8، دوره 10، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 143-155   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v10i2.54623

نویسندگان

مهدی یزدی^{* 1}؛ علی بهرامی¹؛ مهدی هویدا¹؛ علیرضا پروانه²

¹دانشگاه اصفهان

²آزاد اسلامی واحد طبس

چکیده

شواهد سنگ چینه‌نگاری، زیست چینه‌نگاری، حضور ناپیوستگی و ماگماتیسم محلی در قاعده سکانس پیش‌رونده سیستم پرمین ایران گویای عملکرد حرکات قائم خشکی‌زایی هرسی‌نین در برش‌های مختلف ایران است. آنالیز یکسان ژئوشیمی افق‌های سیلیکاکلاستیک قاعده پرمین در برش‌های مختلف مانند گهکم، فراقون، زردکوه و سورمه در زاگرس، چیروک طبس، یزد، لکرکوه و جام سمنان گویای این واقعیت است که این افق پیش‌رونده دارای شرایط دیرینه یکسان بوده و از یک منشأ تغذیه می‌شده است. قرارگیری نهشته‌های سیستم پرمین بر روی نهشته‌های قدیمی‌تر با سن‌های مختلف و حضور ناپیوستگی زمانی در این زمان حاکی از آن است که این دوره بر روی یک بستر ناهموار و با شرایط فرازمین و فروزمین پیش‌روی کرده است. ناپیوستگی قاعده‌ای پرمین که حاصل عملکرد خشکی‌زایی یا اپیروژنتیک در اواخر دوره کربنیفر بوده در برش‌هایی از ایران مانند نایبندان، نطنز، سه، چاه‌ریسه، زفره، آباده، رامشه، کردستان، آذربایجان، جام سمنان، سورمه، گهکم، فراقون، لکرکوه و بسیاری از نقاط ایران قابل مشاهده و پی‌گیری است. ظهور و انقراض جانوران و گیاهان دست کم در سه تراز در اواخر کربنیفر و ابتدای پرمین ایران نیز گویای عملکرد حرکات قائم هرسی‌نین است. تخریب و انباشت نهشته‌های پیش از وستفالین (کربنیفر) از فرازمین‌ها با آغاز گرم شدن آب و هوا در فروزمین‌ها (کنگلومرای سردر و رخداد البرزین) دلیلی دیگر بر عملکرد حرکات قائم هرسی‌نین می‌تواند باشد. تشابه مجموعه فسیل‌های جانوری وگیاهی نزدیک مرز کربنیفر و پرمین در شرق ایران (ارتفاعات شتری)، منطقه رامشه، اردکان و بعضی نقاط ایران نیز شاهدی بر این واقعیت است. اطلاعات به دست آمده از این تحقیق می‌تواند در شناخت بهتر حوادث دیرینه (زیستی و جغرافیایی) و بازسازی خرد قاره‌های ایران در آن زمان کمک نماید.
 

کلیدواژه‌ها

حرکات قائم هرسی نین؛ فرازمین و فروزمین؛ نهشته های سیلیکاکلاستیک؛ سکانس پیشرونده پرمین

مراجع

ابراهیمی خان آبادی، ا.، یزدی، م.، 1387. یافته‌های جدید زیست چینه‌نگاری کنگلومرای سردر، شرق ایران، طبس (بر اساس کنودونت). دوازدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، اهواز، 273- 280.

اعلائی، م.، یزدی، م.، داستانپور، م.، بهرامی، ع.، 1391. پیامدهای هرسی نین در برش ورکمر و مقایسه با البرز وایران مرکزی. سی امین گردهمائی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی کشور، 1-7.

آقانباتی، ع.، 1387. فرهنگ چینه‌شناسی ایران. جلد دوم (دونین تا پرمین). سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور،

1297 ص.

بهرامی، ع.، یزدی، م.، 1386. بیواستراتیگرافی نهشته‌های کربنیفر در ناحیه رامشه، جنوب شرق شهرضا ـ جنوب غرب ایران مرکزی، بر اساس کنودونت‌ها. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، 29 (3): 145- 156.

پرتو آذر، ح.، 1374. سیستم پرمین در ایران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 340 ص.

پروانه، ع.ر.، یزدی، م.، مسعودی، ش.، 1383. کشف و معرفی اولیه گیاهان پرمین زیرین از ارتفاعات شتری، شرق ایران. هفتمین هفته پژوهش دانشگاه اصفهان و پنجمین هفته پژوهش جمهوری اسلامی ایران. معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان. دانشکده علوم، 55.

نبوی، م.ح.، 1355. دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 109 ص.

نورالدینی، م.، رحمتی، س.، یزدی، م.، 1389. مقایسه نهشته‌های کربنیفر بالائی ـ پرمین بر مبنای کنودونت‌ها در ناحیه آباده (برش بناریزه و استقلال) با مناطق همجوار. فصلنامه علوم زمین، 77: 180- 175.

یزدی، م.، 1375. تجدید نظر در سن کنگلومرای سردر (طبس، خاور ایران)، مروری بر جغرافیای دیرینه آن و مقایسه استراتیگرافی و ساختار چینه شناسی رسوبات پالئوزوئیک بالائی در پاراپرونتو اسلوونیا با کنگلومرای سردر. فصلنامه علوم زمین، 19: 32-41.

یزدی، م.، پرخیده، ه.، دقاق زاده، ف.، 1368. گزارش اکتشافی منابع ماسه ریخته گری در ایران. شرکت ملی فولاد ایران، شرکت تهیه مواد غیر فلزی اصفهان (پیربکران)، گزارش داخلی منتشر نشده، 155 ص.

یزدی، م.، ترابی، ح.ا.، صفری، ا.، 1380. گزارش پایانی طرح پژوهشی شماره 750832 مطالعه مرز کربنیفر و پرمین در ایران مرکزی. معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان، طرح درون دانشگاهی، 43 ص.

یزدی، م.، رشیدی، ک.، پروانه، ع.ر.، 1383.کشف گیاهان پرمین زیرین از ارتفاعات شتری، شرق ایران. بیست و سومین گردهمایی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 169.

Adhamian, A., 2003. Middle Devonian (Givetian) conodont biostratigraphy in the Soh area, North of Isfahan, Iran. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 245:183-193.

Alavi-Naϊni, M., 1972. Etude geologique de la region de Djam. Ministry of Economy. Geological Survey of Iran. Report, 23: 288 p.

Alsharhan, A.S., Narin, A.E.M., 1995. Stratigraphy and sedimentology of the Permian in the Arabian Basin and adjacent areas: A critical review. In: Scholle, P.A., Peryt, T.M., & Ulmer-Scholle, D.S., (eds.), the Permian of Northern Pangea. Sedimentary Basins and Economic Resources, Germany, 2: 187-214.

Bahrami, A., Königshof, P., Boncheva, I., Sadat Tabatabaei, M., Yazdi, M., & Safari, Z., 2015. Middle Devonian (Givetian) conodonts from the northern margin of Gondwana (Soh and Natanz regions, north-west Isfahan,Central Iran): biostratigraphy and palaeoenvironmental implications. Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments, 95: 555-577.

Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18: 210-265.

Berberian, M., 1976. The important deformational and metamorphic phases in the belt North east of the Zagros thrust line (Iran). Geology Survey of Iran, International Report, 13 p.

Boncheva, I., Bahrami, A., Königshof, P., Yazdi, M., Hoveida, M., & Razi Allipour, B., 2015. Devonian deposits of Bahram Formation in the Kuh-e-Reza-Abad and the Kuh-e-Shorab sections (southwest Damghan), Central Iran. Strata, 16: 18-19.

Boncheva, I., Bahrami, A., Yazdi, M., & Torabi, H., 2007. Carboniferous conodont biostratigraphy and late Paleozoic depositional evolution in south central Iran (Asad-abad section – SE Isfahan). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 113 (3): 329- 356.

Brice, D., Yazdi, M., Torabi, H., & Maleki, M., 2006. Devonian brachiopods from the Zefreh section (central Iran). Annates de la Societe Geologique du Nord, 13 (2): 141-155.

Eyles, N., 1993. Earth᾽s glacial record and its tectonic setting. Earth-Science Reviews, Elsevier Sciences Publishers B. V., Amsterdam, 35: 1-248.

Fresia, R.B., Oscar, R., & Oscar, O., 2005. La Flora Euroamericana de Carache (Carbonifero Tardio-Permico Temprano), Municipio de Carache, Noroeste de Venezuela. Plantula, 3 (3): 153-167.

Furon, R., 1941. Geologie du plateau Iranien (Perse-Afghanistan-Beloutchistan). Memoires du Museum National d'Histoire Naturelle, Nouvelle Serie, Paris, 7 (2): 177–414.

Gaetani, M., Angiolini, L., Garzanti, E., Jadoul, F., Leven, E.Y.A., Nicora, A., & Sciunnach, D., 1995. Permian stratigraphy in the northern Karakorum, Pakistan. Rivisita Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 101 (2): 107-152.

Gansser, A., 1955. New aspects of the geology in Central Iran. Proc. 4th World Petroleum Congerss, Rome, sect. I/A/5, paper 2, 279-300.

Hairapetian, V., & Yazdi M., 2003. Late Devonian conodonts from the Dalmeh section, Northeastern Ardekan, Central Iran. Courier Forshungsinstitut Senckenberg, 245: 209-225.

Hairapetian, V., Korn, D., & Bahrami, A., 2006. Visean and Bashkirian ammonoids from central Iran. Acta Geol Polonica, 56: 229-240.

Haq, B.U., & Al-Qahtani, A.M., 2005. Phanerozoic cycles of sea-level change on the Arabian Platform. GeoArabia, 10 (2): 127-160.

Klyver, H.M., Tirrul, R., & Chance, P.N., 1983. Explanatory text of the Naybandan Quadrangle maps 1:250000, Geological Survey of Iran. Geology Quadrangle, J.8, 143 p.

Laya, J.C., & Reyes, J., 2004. Implication in a Carboniferous – Permian sedimentary sequences from the Venezuelean Andes. In: Rui Pena dos Reis, Pedro Callapenz & Pedro Dinis (eds.), abstract book. 23th International Association of Sedimentologiest, Meeting of Sedimentology. Coimbra – Portugal, 164 p.

Leven, E.Ja, & Gorgij, M.N., 2004. Gzhelian Fusulinids First Discovered in Central Iran. Stratigraphy and Geological correlation, 14 (1): 19-29.

Leven. E.Ja., Naugolnykh, S.V., & Gorgij, M.N., 2011. New finding of Permian marine and terrestrial fossils in central Iran (The Kalmard block) and their significance for correlation of the Tethyan, Uralian, and West European scales. Rivisita Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 117 (3): 355-374.

Manger, W.L., & Sutherland, P.K., 1991. Comparative Ammonoid/Conodont-Based and Foraminifer-Based Carboniferous correlation. Courier Forshungsinstitut Senckenberg, 130: 345-350.

Odin, G.S., 1988. Green Marine Clays, Oolithic Ironstone Facies, Verdine Facies. Glaucony Facies and Celadonite-bearing Facies. A Comparative Study. Developments in Sedimentology. Elsevier, Amesterdam, 45: 441 p.

Rabiey, Z., & Yazdi, M., 2001. Parallic sedimentary basin and mass extinction close to the Carboniferous-Permian boundary in Darchsleh section (South of Isfahan, Iran). In: Yan, J., & Pen, Y., (eds.) Proceedings of the International symposium on the global stratotype of the Permian-Triassic boundary and the Paleozoic-Mesozoic events. Changxing, Zhejiang, August, China, 8 p.

Ronchi, A., Kustatscherm, E., Pittau P., & Giuseppe, S., 2012. Pennsylvanian floras from Italy: an overview of the main sites and historical collection. Geologia Croatica. 63(3): 299-322.

Saber, H., Wartiti, M.El., Hmich, D., & Schneider, J.W., 2007. Tectonic evolution from the Hercynian Shortening to the Triassic extension in the Late Paleozoic Sediments of Western High Atlas (Morocco). Journal of Iberian Geology, 33 (1): 31-40.

Sopena, A., Doubinger, J., & Virgill, C., 1974. El Permico Inferior de Tamajon Retiendas, Valdesotos Y Tortuero (Borsdes sel Sistema central). Tecniterrae revista espanola de geologia y mineria, 1: 8-16.

Stampfli, G.M., 1978. Étude geologique generale de l’Elbourz oriental au sud de Gonbad-e-Qabus (Iran NE). Ph.D. Thesis, University Genève, 1868: 329 p.

Stocklin, J., 1974. Possible ancient continental margine in Iran. In: Burk, C.A., & Drak, C.L., (eds.), The Geology of Continental Margins. Springer,NewYork, 873-887.

Stocklin, J., Eftekhkar-Nezhad, J., & Hushmand-Zadeh, A., 1965. Geology of the Shotori Range (Tabas area, East Iran). Geological Survey of Iran, 3:1-69.

Veevers, J.J. & Powell, C.Mc. A., 1987. Late Paleozoic glacial episodes in Gondwanaland reflected in Transgressive-regressive depositional sequences in Euramerica. Geological Society of American Bulletian, 98: 475-487.

Wang, J., 2010. Late Paleozoic macro flora assemblages from Weibei Coalfield with reference to vegetetional change through the Late Paleozoic Ice-age in the north China Block. International Journal of Coal Geology, 83: 292-317.

Webster, G.D., Maples, C.G., Yazdi, M., Marcus, S. & Waters, J.A., 2011. Early Pennsylvanian, Bashkirian, echinoderms from eastern Iran, a potential transitional fauna between Laurentia/Avalonia and the Paleotethys, and a Permian cromyocrinid from central Iran. Senckenberg Gesellschaft fur Naturforschung and Springer. Special paper. 1-61.

Yazdi, M., & Archbold, N.W., 2002. Late Carboniferous to Early Permian mass extinction in east and central Iran. In: Brock, G. A., & Talent, J. A., (eds.), First International Palaeontological Congress, Geological Society of Australia. July, Macquarie University, N.S.W. Australia, 68:177- 178.

Yazdi, M., 1999. Late Devonian-Carboniferous conodonts from Eastern Iran. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 105: 167-200.

Yazdi, M., 2001. Late Devonian faunal events and sea level changes in east and central Iran: correlation with global patterns of change. Historical Biology, 15: 83-89.

Yazdi, M., 2001. Post-Westphalian (Carboniferous) to Early Permian mass extinction and Palaeogeographical features in east and central Iran. In: J., Yan, & Y., Peng, (eds.), Proceedings of the International symposium on the Global Stratigraphy of the Permian-Triassic boundary and the Paleozoic-Mesozoic events. Changxing, Zhejiang, August, China, 120 p.

Yazdi, M., 2002. Late Carboniferous to Early Permian flora from central Iran (Abadeh and Isfahan). In: Brock, G.A., & Talent, J.A., (eds.) First International Palaeontological Congress, Geological Society of Australia. July, Macquarie University, N.S.W. Australia, 68: 295.

Zahedi, M., 1973. Ètude gèologique de la règion de Soh (W de l’Iran central). Geological Survey of Iran, Report, 27:1-197.