ریز ریخت شناسی و فرآیند تشکیل پیزولیت های ذخایر بوکسیتی منطقه دهدشت

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، تیر 1392، صفحه 137-152   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v5i1.22920

نویسندگان

علیرضا زراسوندی^* ؛ اکرم فروغی نیا؛ هوشنگ پورکاسب؛ عباس چرچی؛ سمیه سلامب اللهی

شهید چمران اهواز

چکیده

کانسارهای بوکسیتی منطقه دهدشت در 40 کیلومتری شمال‌شرقی دهدشت در استان کهگیلویه و بویر احمد واقع بوده و بخشی از کمربند بوکسیت کارستی ایران- هیمالیا محسوب می شوند که در فرورفتگیهای کارستی واقع در بالای سنگهای آهکی سازند سروک به سن سنومانین تا تورونین زیرین، قرار دارند. هدف از این پژوهش، تعیین انواع زایش پیزولیت ها و فرآیندهای حاکم بر تشکیل بوکسیت است که در این زمینه، مطالعات آزمایشگاهی شامل بررسی کانی شناسی کیفی با استفاده از پراش پرتو ایکس (XRD)، کانی شناسی کمی و مطالعات میکروسکپی با استفاده از مقاطع نازک و صیقلی مد نظر قرار گرفت. فرآیندهای بوکسیتی‌شدن به تشکیل کانیهای بوهمیت، دیاسپور، کلسیت، کائولینیت، آناتاز، روتیل، گوئتیت، هماتیت و کلریت در این نهشته ها منجر شده است. بوکسیتی‌شدن، با فرآیند تخریب کائولینیت و فرآیند آهن زدایی در کانسارهای منطقه توسعه پیدا کرده و موجب تمرکز آلومینیم شده است. تفاوت این کانسارها از لحاظ کانی شناسی، وجود پیریت در افق خاکستری بعضی از کانسارها مانند مندان است. کانیها در این ذخایر، در مرحله هوازدگی، دیاژنتیک و اپی ژنتیک تشکیل شده‌اند. براساس نتایج کمی کانیها از افقهای بوکسیتی، محیط دیاژنتیک/ رسوبی کانسارهای منطقه مورد مطالعه از ودوز تا فراتیک متغیر است. بررسی ریزریخت شناسی بوکسیت های منطقه، پیزولیت هایی با هسته های ساده، شیشه ای، کمپلکس و ااولیتی و همچنین پیزولیت‌های رنگ‌رفته و شکسته نشان می دهد که بر این اساس، نهشته ها به سه نوع برجازا، نیمه‌برجازا و نابرجا تقسیم می شوند. تشکیل اشکال انحلالی، فرآیند های آهن شویی، سیلیسی شدن مجدد و نهشت دیاسپور در شکستگیها از جمله تغییرات دیاژنتیک و اپی‌ژنتیکی است که بعد از تشکیل این کانسارها روی داده است. بررسی فراوانی ذرات پوسته‌ای در این کانسارها نشان می دهد که ذراتی با قطر 50 تا 200 میکرون دارای بیشترین فراوانی هستند و ساختار ساده ااولیت ها مبین زمان کوتاه تشکیل است. با مقایسه فراوانی ذرات پوسته ای و بررسی پیزولیت ها و همچنین نمودار تغییراتTiO2/Al2O3 به نظر می رسد در بعضی کانسارها مانند مندان، زمان تشکیل بوکسیت طولانی تر بوده است.

کلیدواژه‌ها

ریزریخت شناسی؛ بوکسیت کارستی؛ پیزولیت؛ کانی شناسی کمی

مراجع

[1] Hao X., Leung K., Wang R., Sun W., Li Y., "The geomicrobiology of bauxite deposits", Geoscience Frontiers 1 (2010) 81-89

[2] Bird M.I., Chivas A.R., "Geomorphic and paleoclimatic implications of an oxygen-isotope chronology for Australian deeply weathered profiles", Australian Journal of Earth Sciences 40 (1993) 345-358.

[3] Bogatyrev B.A., Zhukov V.V., "Tsekhovsky Yu.G., Phanerozic Bauxite Epochs", published in Geologiya Rudnykh Mestorozhdenii 51 (2009) 508-519.

[4] Maclean W.H., Bonavia F.F., Sanna G., 'Argillite debris converted to bauxite during karst weathering: evidence from immobile element geochemistry at the Olmedo Deposit, Sardinia", 32 (1997) 607-616.

[5] Delvigne J. E., "Atlas of micromorphology of mineral alteration and weathering", Mineralogical association of Canada (1998) 494p.

[6] Taylor G., Eggleton R. A., "Genesis of pisoliths and of the Weipa Bauxite deposit, northen Australia", Australian Journal of Earth Sciences 55 (2008) S87-S103.

[7] Mongelli, G., "Growth of hematite and boehmite in concretions from ancient karst bauxite:clue for past climate", Catena 50 (2002) 43-51.

[8] Mongelli G., Acquafredda P., "Ferruginous concretions in a Late Cretaceous karst bauxite:composition and conditions of formation", Chemical Geology 158 (1999) 315-320.

[9] Zarasvandi A., CHarchi A., Karranza E.J.M., Alizadeh B., "Karst bauxite deposits in the Zagros Mountain Belt, Iran" , Geology Reviews 34 (2008) 521-53.

[10] Zarasvandi A., Zamanian H., Hejazi E., "Immobile elements and mass changes geochemistry at Sar-Faryab bauxite deposit, Zagros Mountains, Iran", Journal of Geochemical Exploration 107 (2010) 77-85.

[11] Zarasvandi A., Carranza E.J.M., Salamab Ellahi S., "Geological,Geochemical and Mineralogycal characteristics of the Mandan and Deh-Now bauxite deposites, Zagros Fold Belt, Iran", Ore Geology Reviews (2012) in press.

[12] "Dehdasht geological compilayion map, 1: 100000", Iranian Oil Operating Companies (1973).

[13] زراسوندی ع.، "بررسی زمین شناسی و ژئوشیمی اندیس-های بوکسیتی کرتاسه در استان کهگیلویه و بویر احمد"،دانشگاه شهیدچمران اهواز- طرح پژوهشی، شماره طرح 628، (1387) 97 ص.

[14] Hajikazemi E., Al-Aasm I.S., Coniglio M., 'Subaerial exposure and meteoric diagenesis of the cenomanian–Turonian Upper Sarvak Formation, southwestern Iran",Geological Society, of London 330 (2010) 253-272.

[15] Alavi M., "Regional stratigraphy of the Zagros fold-Thrust belt of Iran and its proforeland evolution", American Journal of Science 304 (2004) 1-20.

[16] زراسوندی ع.، پورکاسب ه.، ساکی ع.، سلامب اللهی س.، "بررسی شرایط نهشت، محیط رسوبی و تعیین زایش افق بوکسیتی در کانسار های مندان و ده نو، منطقه دهدشت، استان کهگیلویه و بویر احمد با استفاده از مطالعات کانی-شناختی"، مجله زمین‌شناسی اقتصادی جلد 3، شماره 1(1390) ص1-13.

[17] Solymar K ., Madai F., Papanastassiou D., "Effect of Bauxite microstructore on benefication and processing. Light Metals", Edited by Halvor Kvande TMS (The Minerals, Metals & Materials Society) (2005) 47-52.

[18] Meyer F.M., Happel U., Haunsberg J., Wiechowski A., "The geometry and anatomy of the Los Pijiguaos bauxite deposite, Venezuela", Ore Geology Reviews 20 (2002) 27-54.

[19] Eeckhout S., "Lithology and weathering of the Palaeoproterozoic rocks of Brownsberg (Suriname)", Bulletin de la Socie´te´ Belge de Ge´ologie 106 (1997) 117–126.

[20] Öztürk H., Hein J.R., Hanilci N., "Genesis of the Dog˘ankuzu and Mortas¸ Bauxite Deposits, Taurides, Turkey: Separation of Al, Fe, and Mn nd Implications for Passive Margin Metallogeny", Economic Geology 97 (2002) 1063-1077.

[21] Taylor G., Eggleton, T., “The origin of the Weipa bauxite’, In: Roach, I.C. (ed). Regolith. CRC LEME (2004) 350-354.

[22] رحیم پور بناب ح.، اسماعیلی د.، " پتروگرافی و ژنزبوکسیت جاجرم"،. مجله علوم دانشگاه تهران، جلد 33، شماره 1(1386) ص 107- 123.

[23] Liu X., Wang Q., Deng J., Zhang Q., Sun S., Meng J., "Mineralogical and geochemical investigations of the Dajia Salento-type bauxite deposits, western Guangxi, China", Journal of Geochemical Exploration 105 (2010) 137-152.

[24] Laskou M., Economou-Eliopoulos M., "The role of microorganisms on the mineralogical and geochemical characteristics of the Parnassos-Ghiona bauxite deposits, Greece", Journal of Geochemical Exploration 93 (2007) 67-77.

[25] Kalaitzidis S .,Siavalas G., Skarpelis N., Araujo V.C., Christa k., "Late Cretaceous coal overlying Karstic bauxite deposits in the Parnassus- Ghiona vnit, Central Greece: caol characteristics and depositional environment". International Journal of Coal Geology 81 (2010) 211-226.

[26] Laskou M., "Pyrite-rich bauxite from the Parnassos-Ghiona zone, Greece", In: Mao et al. (eds), 8th SGA Meeting, Mineral Deposits Research Meeting the Global Challenge Beijing (2005) 1007-1010.

[27] Ferenczi P., "Iron Ore, manganese and bauxite deposites of the Northern Territory", Northern Territory Geological Survey, Report 13 (2001).

[28] White A.H., "Genesis of Low Iron Bauxite, Northeastern CapeYork, Queensland Australia", Economic geology71 (1976) 1526-1532.

[29] Ӧzlü N., “New facts on diaspore genesis in the Akseki-Seydesehir bauxie deposit”, (Western Taurus,Turkey):Travaux du ICSOBA 14-15 (1985) 53-62.

[30] Dangić A., "Kaolinization of bauxite: A study in the Vlasenica bauxite area Yugoslavia I. alteration of matrix", Clays and Clay minerals 33 (1985) 517- 524.

[31] Dangić A., "Kaolinization of bauxite: A study in the Vlasenica bauxite area Yougoslavia II. alteration of oolites", Clays and Clay minerals 36 (1988) 439- 447.

[32] Oggiano G., Mameli P., "The bauxite of North-Western Sardinia", Rendiconti Seminario Facoltà Scienze Università Cagliari Supplemento71 (2001) 59-73.

[33] Valeton I., "Bauxites", Elsevier Publishing Company, Amsterdam (1972) 226p.

[34] Karadage M.M.., Kupeli S., Aryk S., Aỳhan A., Zedef v., DÖyn A., "Rare earthelement(REE) geochemistry and genetic implications of the Mortas- bauxite deposit(Seydis-ehir/Konya –SouthernTurkey)" Chemie der Erde 69 (2009) 143-159.

[35] Cai Y., Li X., Hu X., Chen X., Pan y., Paleoclimatic approach to the origin of the coloring of Turonian pelagic limestones from the Vispi Quarry section (Cretaceous, central Italy). Cretaceous Research 30 (2009) 1205–1216.

[36] Temur S., Kansun G., "Geology and petrography of the Masatdagi diasporic bauxites, Alanya,Antalya turkey", Journal of Asian Earth sciences 27 (2006) 512-522.

[37] امینی ل.، شمعانیان غ.ح.، رقیمی م.، جعفر زاده ر.، "بررسیهای کانی شناسی، زمین شیمیایی و پیدایشی کانسار بوکسیت کارستی جاجرم،شمال شرق ایران"، مجله بلور و کانی شناسی ایران، جلد 19، شماره 3 (1390) ص 413-426.

[38] Beauvais A., "Palaeoclimats et dynamique d’un paysage cuirasee du centrafreque. Morphologie et geochimie". Thesis, University Poitiers (1991) 315p.

[39] Tardy Y.," Petrology of laterites and tropical soils". Oxford and IBH publishing Co.Pvt.Ltd (1997) 408p.

[40] Nortom S. A., "Laterite and bauxite formatiom", Econ.Geol.,v (1973) 352-361.

[41] Ayourinde A. O., "Mineralogy and geochemistry of the bauxite deposites (Cretacous) Wilkinson County, Georgia", Geosciences theses. in the college of arts and sciences Georgia Staty University (2011).

[42] طورچی م.، کامکار ع.، "ویژگیهای کانی شناسی-ژئوشیمی و نتیجه کانسار بوکسیت بلبلوئیه در کرمان"، مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، جلد 9 شماره 2 (1380) ص 93- 104.