مکان‌یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری در خراسان شمالی

Journal of Research and Rural Planning

Article 12, Volume 6, Issue 1 - Serial Number 17, March 1396, Pages 189-204   

DOI: 10.22067/jrrp.v6i1.56457

Author

علی اصغر پیله ور^*

دانشگاه بجنورد

Abstract

هدف: هدف از مقالۀ حاضر، شناسایی و بررسی ظرفیت های استان خراسان شمالی، جهت مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری در استان خراسان شمالی است. هم چنین، معرفی عوامل مؤثر در مکان یابی بهینۀ اسکان عشایر و معرفی پهنه های دارای اولویت جهت اسکان بهینۀ عشایر (استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری)، با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره (AHP) در محیط GIS است.
روش: روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات از طریق روش های کتاب‌خانه‌ای و میدانی می باشد. برای این منظور، 227 پرسش‌نامه در میان عشایر استان توزیع و تکمیل و فعالیت ها و تمایل به اسکان یا عدم تمایل به اسکان آن‌ها سنجش شده است.
یافته‌ها: نتایج حاصل از بررسی ها بیان‌گر این مطلب است که در مجموع، 60.79 درصد از عشایر استان تمایل به اسکان دایم، 29.51 تمایل به کوچ و 9.69 درصد تمایل به هر دو نوع زندگی را دارند. در ادامه به منظور مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری شاخص های تأثیرگذار در اسکان عشایر و تعیین اولویت آن‌ها بررسی شد. برای این منظور، پس از تهیۀ ماتریس های دودویی، 10 نفر از مسؤولان شهرستانی و مدیران در امور اجرایی عشایری مورد پرسش قرار گرفتند و پس از تهیۀ ماتریس های زوجی، ضریب ارجحیت معیارهای مؤثر و زیرمعیارهای مربوط به هر شاخص، مشخص شد و پس از محاسبۀ اوزان در نرم‌افزار Expert choice و مقایسۀ اوزان در روش AHP، اوزان نهایی جهت هم پوشانی لایه ها وارد نرم‌افزار GIS گشته و نقشه های خروجی حاصل از روش سلسله‌مراتبی با نقشه های سایت های پیشنهادی معرفی‌شده در سازمان امور عشایری خراسان شمالی مقایسه و نتایج در قالب نقشه های خروجی و نیز در قالب جدول مقایسه ای بیان شده است.
راه‌بردها: ارائۀ الگوی بهینه و مؤثر پهنه‌های دارای اولویت جهت استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره در محیط GIS.
راه‌کارهای عملی: برای تهیۀ لایه های مورد نیاز (معیارها) به منظور مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری در استان خراسان شمالی ابتدا شاخص های مؤثر شناسایی شده و در چهار طبقه تعریف و ماتریس مقایسۀ دودویی برای هر عامل تهیه می‌شود. در همین مرحله نیز شاخص‌های مؤثر در مکان یابی براساس اطلاعات توصیفی و گرافیکی از وضع موجود منطقه به وسیلۀ نرم‌افزار ‌GIS تهیه می شود. در پایان، طبق اثرپذیری لایه‌ها نسبت به مکان یابی محل اسکان بهینۀ روستایی با منشأ عشایری 4 طبقه‌بندی مشخص شده‌اند: 1- نامناسب 2- نسبتاً نامناسب 3- مناسب 4- کاملاً مناسب.
اصالت و ارزش: نتایج به‌دست‌آمده نشان می دهد، معیارهای فاصله از گسل، دوری از نقاط سیل خیز، فاصلۀ کم‌تر از راه های اصلی و نوع کاربری اراضی مورد نظر جهت اسکان، به ترتیب، دارای بیش‌ترین اولویت و اهمیت در مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشأ عشایری خراسان شمالی می باشند.

Keywords

ستقرارگاه‌های روستایی; مکان یابی; روش سلسله‌مراتبی (AHP); خراسان شمالی

References

1. Afzali, K., & Fakor, P. (1377/1998). Factors affecting the positioning of biological complexes (urban, rural and nomadic). Journal of rural housing and environment, 80, 43-57. [In Persian]

2. Ahmadi, H. (1384/2005). Ethnicity and ethnicity in Iran, legend and reality (5th Ed.). Tehran: Ney publications. [In Persian]

3. Amanolahi. S. (1367/1998). Research on the tribes and nomadic tribes in Iran. Tehran: Agah press. [In Persian]

4. Anamoradnejad, R. (1390/2011). Social developments in the last 50 years between the nomadic Turkmen (Case Study: Bandar Turkmen). Jpurnal of Spatial planning, 1 (1), 63-54. [In Persian]

5. Annamoradnejad, R., & Lotfi, S. (2010). Demographic changes of nomadic communities in Iran (1956–2008). Asian Population Studies, 6(3), 335-345.‏

6. Bayat, H. (1380/2002). Investigating the livelihood and nomadic settlements of Lorestan. (Unpublished master’s thesis), Tehran University, tehran, iran. [In Persian]

7. Dadashpor, H., Khodabakhsh, H. R., & Rafiyan, M. (1391/2012). Spatial analysis and location of temporary accommodation centers through a combination of network analysis process (ANP) and paired comparisons by GIS. Journal of Geography & Environment Treated, 1(1), 111-131. [In Persian]

8. Farajzadeh asl, M., & Sarvar, H. (1381/2002). Management and location of training centers using geographical information system (Case study: Educational facilities). Geographical Research, 4(17), 90-79. [In Persian]

9. Feizizadeh, B., Roodposhti, M. S., Jankowski, P., & Blaschke, T. (2014). A GIS-based extended fuzzy multi-criteria evaluation for landslide susceptibility mapping. Computers & geosciences, 73, 208-221.‏

10. Fraidoni, F. (1370/1991). Examine the relationship between livestock and pasture in determining the life of nomads and their rule in GNP. (Unpublished master’s thesis), Tehran University, Tehran, Iran. [In Persian]

11. Ghasemi, N., & Gandomkar, A. (1392/2013). Survey of physical elements in the recreational flying site locating in Esfahan Province based on GIS. Journal of Regional Planing, 10(3), 97-106. [In Persian]

12. Habbibi, S. (1385/2006). Comparative research on the economic-social development of nomadic community after and before settlement. Case study: Tolarood village. Unpublished master’s thesis, Tehran university, Tehran, Iran. [In Persian]

13. Howarth, J. T., & Sinton, D. (2011). Sequencing spatial concepts in problem-based GIS instruction. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 21, 253-259.‏

14. Islamic Revolution Housing Foundation. (1386/2007). Rural land use studies. Tehran: Sharif Publication. [In Persian]

15. Jamshidi, A., Sydayi, A., Jamshidi, M., & Gemini, D. (1392/2013). Analysis of influencing the employment of the tribal women on the economy of their households (Case Study: Chradavl County). Journal of Regional Planning, 3 (12), 75-86. [In Persian]

16. Kiacojory, d., & mohammadi, S. (1392/2012). Evaluation of the potential of the tourism entrepreneurshipof the nomads of North Khorasan. Paper presented in National Conference University of Employers (knowledge based industry) (Pp. 1-10). Mazandaran University. Babolsar, Iran. [In Persian]

17. North Khorasan. (1394/2015). Last administrative divisions of North Khorasan. Bojnoord: North Khorasan. [In Persian]

18. Pilehvar, A. A. (1390/2011). Population and urbanization in North Khorasan. (1th Ed.). Mashhad: Sokhangostar press. [In Persian]

19. Pilehvar, A. A. (1390/2011). Research projects providing strategic plan nomads of North Khorasan Horizon 1404. Bojnord: Office of Tribal Affairs of North Khorasan. [In Persian]

20. Pilehvar, A. A. (1392/2013). Strategic planning in the nomadism (Approach to the nomads of North Khorasan). (1th Ed.). Mashhad: Sokhangostar press. [In Persian]

21. Razavian, M. T. (1381/2002). Practical planning of rural lands. (1th Ed.). Tehran: Monshi press.

22. Saraie, M. & Ghanei Bafghi, R. A. (1390/2011). Evaluation and Site Selection of Public Parking's in Yazd City Central Tissue. Journal of geographical land escape, 6(15), 70-88. [In Persian]

23. Shakori, A., Tabibi, T., Bagherzadeh, M.S., Vahed por, GH. (1392/2013). Measurement of social and economic factors affecting the Nomads settlement in Fars province. Regional planning quarterly, 3(9), 1-25. [In Persian]

24. Shateri, M. Sadeghi, H. (1391/2012). Analysis of socio-economic effects of spontaneous nomads settlements (Case Study: Dehdez of the izeh County). Journal of Spatial planning, 2(2), 90-110.

25. Zak, J., & Weglinski, S. (2014). The selection of the logestics center location based on MCDM/A methodology. Transportation Research Procedia 3, 555-564.