پترولوژی و ژئوشیمی توده های مافیک و اولترامافیک شرق امام زاده هاشم (جنوب گیلان)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 10، مرداد 1393، صفحه 87-105   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v6i1.38362

نویسندگان

مژگان صلواتی^* ؛ رضا فهیم گیلانی

آزاد اسلامی واحد لاهیجان

چکیده

در شرق امام زاده هاشم در جنوب استان گیلان و در بین پوشش جنگلی انبوه، توده های مافیک و اولترامافیکی در بین سنگهای واحد شمشک (ژوراسیک) قابل مشاهده است. کومولاهای اولترامافیک شامل کلینوپیروکسنیت، کلینوپیروکسنیت های پلاژیوفر و الیوین-کلینوپیروکسنیت هستند و سنگهای مافیک با توجه به کانیهای تشکیل‌دهنده به انواع گابروها، الیوین گابرو، بیوتیت گابرو، گابروهای آمفیبول دار تفکیک می شوند. بر اساس داده های ژئوشیمیایی، سنگهای مورد مطالعه دارای ماهیت تولئیتی بوده و در نمودارهای تشخیص جایگاههای تکتونیکی در محیط قوس قرار می‌گیرند. الگوی REE نرمال‌شده به کندریت غنی‌شدگی LREE را نسبت به HREE نشان می‌دهد. تهی‌شدگی از عناصر Ti,Zr, Nb در نمودارهای عنکبوتی نرمالایز شده این سنگها به گوشته اولیه و مورب مشاهده می‌شود که از مشخصه‌های ماگماهای جزایر قوسی می‌باشد. همچنین غنی‌شدگی از عناصر LILE و تهی‌شدگی از عناصر HFSE نیز نشان‌دهنده ماگمای مناطق قوس فرورانش می‌باشند. با توجه به نشانه های زمین شناسی و ژئوشیمیایی می‌توان توده های مافیک و الترامافیک شرق امام‌زاده هاشم را به‌عنوان بخشی از سکانس افیولیتی جنوب دریای خزر دانست که در یک سیستم تکتونیکی سوپراسابداکشن تشکیل شده اند.

کلیدواژه‌ها

پترولوژی؛ ژئوشیمی؛ گابرو؛ اولترامافیک؛ امام‌ زاده هاشم

مراجع

[1] خبازنیا ع.، صادقی، ع. ر.، "نقشه زمین‌شناسی 1:100000 رشت"، سازمان زمین‌شناسی کشور (1382).

[2] Annells R. N., Arthurtoun R. S., Bazley R. A. and Davies R. G., “Explanatory text of the Qazvin and Rasht Quadrangles map 1:250,000”. Geological Survey of Iran (1975).

[3] مؤسسه گیتا‌شناسى.، " نقشه راهنماى البرز غربى (گیلان)"، مقیاس 1:300000 ، شماره 144

[4] نبوی م. ح.، "دیباچه‌ای بر زمین شناسی ایران"، انتشارات سازمان زمین شناسی کشور (1355) 109 ص.

[5] افتخارنژاد ج.، "تفکیک بخشهای مختلف ایران از نظر وضع ساختمانی در ارتباط با حوزه های رسوبی"، نشریه انجمن نفت، شماره 82 (1359) ص 19- 28.

[6] De La Roche H., Leterrier J., Grande Claude P., Marchal M., "A classification of volcanic and plutonic rocks using Rl-R2 diagrams and major element analyses- its relationships and current nomenclature" Chemical Geology 29 (1989) 183-210.

[7] Cox K. G., Bell J. D., Pankhurst R. J., "The interpretation of igneous rocks" George Allen and Uniwin Ltd., London (1979) 450 p.

[8] Winchester J. A., Floyd P. A., "Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements" Chemical Geology 20 (1977) 325-342.

[9] Ross P., Bedard J. H., "Magmatic affinity of modern and ancient sub-alkaline volcanic rocks determined from trace-element discriminant diagrams", Canadian Journal of Earth Sciences 46 (2009) 823-839.

[10] Pearce J. A., "Trace element characteristics of lavas from destructive plate boundaries. In Orogenic andesite s and related rocks", Edited by R.S. Thorpe. John Wiley and Sons, Chichester, U.K. (1982) 274 p.

[11] Irvine T. N., Baragar W. R. A., "A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks", Canadian Journal of Earth Sciences 8 (1971) 523-548.

[12] Sun S. S., McDonogh W. F., "Chemical and isotopic systematics of ocean basalts: implication for mantle composition and processes" In: Saunders A. D. and Norry M. J. (Eds.) Magmatism in Ocean Basins, Geological Society of London Special Publication 24 (1989) 313-345.

[13] Pearce J. A., "Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In Continental basalts and mantle xenoliths" Edited by C. J. Hawkesworth and M. J. Norry. Shiva Publishing, Nantwich U.K. (1983) 272 p.

[14] Wilson M., “Igneous petrogensis", Unwin Hyrnan London. (1989) 466 P.

[15] Gill J. B., "Orogenic andesites and plate tectonics" Springer, Berlin (1981) 390 p.

[16] Hawkesworth C. J., Gallagher K., Hergt J. M., McDermott F., "Mantle and slab contributions in arc magmas", Annual Review of Earth and Planetary Sciences 21 (1993) 175–204.

[17] Saunders A. D., Norry M. J., Tarney J., "Fluid influence on the trace element compositions of subduction zone magmas. In: Tarney J., Pickering K. T., Knipe R. J., Dewey J. F. (Eds.), The Behavior and Influence of Fluids in Subduction Zones", The Royal Society, London (1991) 335 p.

[18] Arth J. G., "Behavior of trace elements during magmatic processes—a summary of theoretical models and their applications", Journal of research of the U.S. Geological Survey 4 (1976) 41–47.

[19] Melzer S., Wunder B., "Island-arc basalt alkali ratios: Constraints from phengite-fluid partitioning experiments", Geology 28 (2001) 583-586.

[20] Cruciani G., Franceschelli M., Marchi M., Zucca M., "Geochemistry of metabasites from NE Sardinia, Italy: nature of the protoliths, magmatic trend, and geotectonic setting", Mineralogy and Petrology 74 (2002) 25–47

[21] Jenner G. A., Dunning G. R., Malpas J., Brown, M., Brace, T., "Bay of Islands and Little Port complexes, revisited age, geochemical and isotopic evidence confirm suprasubduction - zone origin", Canadian Journal of Earth Sciences 28 (1991) 1635–1652.

[22] Wood D. A., "The application of a Th–Hf–Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to establishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British Tertiary volcanic province", Earth and Planetary Science Letters 50 (1980) 11–30.

[23] Monnier C., "Mecanismes d’accretion des domaines oceaniques arriêre-arc et geodynamique de l'Asie du Sud-Est, Petrologie et geochimie des ophiolites d’lndonesie", These de Doctorat de I’Universite de Bretagne Occidentale (1996) 605 p.

[24] Cabanis B., Lecolle M., "Le diagramme La/l0-Y/15-Nb/8: Un outil pour Ia discrimination des series volcaniques et Ia mise en evidence des processus de melange et / ou de contamination crustale", C.R. Acad. Sci.Ser. II 309 (1989) 2023-2029.

[25] Capedri S., Venturelli G., Bocchi G., Dostal J., Garuti G., Ross, A., "The geochemistry and petrogenesis of an ophiolite sequence from Pindos, Greece", Contributions to Mineralogy and Petrology 74 (1980) 189-200.

[26] Pearce J. A., Norry M. J., "Petrogenetic implications of Ti, Zr, Y and Nb variations in volcanic rocks", Contributions to Mineralogy and Petrology 69 (1979) 33–47.

[27] Pearce I. A, Cann J. R., “Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analyses”, Earth and Planetary Science Letters 19 (1973) 290-300.

[28] Juteau T., Maury R., "The Oceanic Crust, from accretion to mantle recycling", Springer (1999) 390 p.

[29] درویش زاده ع.، "آتشفشانها و رخساره‌های آتشفشانی"، انتشارات دانشگاه تهران، (1383) 596 ص.

[30] Juteau T., Maury R., "Geologie de la Croute oceanique: Petrologie et dynamique endogens", Springer (1997) 569 p.

[31] Kocak K., Isık F., Arslan M., Zedef V., "Petrological and source region characteristics of ophiolitic hornblende gabbros from the Aksaray and Kayseri regions, central Anatolian crystalline complex, Turkey", Journal of Asian Earth Science 25 (2005) 883–891.

[32] Woodhead J. D., Eggins S., Gamble J., "High field strength and transition element systematic in island arc and back-arc basin basalts: evidence for a multiphase melts extraction and a depleted mantle wedge", Earth and Planetary Science Letters 114 (1993) 491–504.

[33] Grove T. L., Bryan W. B., "Fractionation of pyroxene– phyric MORB at low pressure: an experimental study", Contributions to Mineralogy and Petrology Journal of Geology 84 (1983) 293– 309.

[34] Pearce J. A., Baker P. E., Harvey P. K., Luff I. W.," Geochemical evidence for subduction fluxes, mantle melting and fractional crystallization beneath the South Sandwich island arc", Journal of Petrology 36 (1995) 1073–1109.

[35] Peate D. W., Pearce J. A., Hawkesworth C. J., Colley H., Edwards C. M. H., Hirose K., "Geochemical variations in Vanuatu arc lavas: the role of subducted material and a variable mantle wedge composition", Journal of Petrology 38 (1997) 1331–1358.

[36] Tatsumi Y., Kogiso T., "The subduction factory: its role in the evolution of the Earth’s crust and mantle. In: Larter, R.D., Leat, E.T. (Eds.), Intra-oceanic Subduction Systems: Tectonic and Magmatic Processes", Geological Society of London, Special Publication 219 (2003) 55–80.

[37] Aldanmaza E., pearcea J. A., thirlwallb M. F., Mitchell j. g., "Petrogenetic evolution of late Cenozoic, post-collision volcanism in western Anatolia Turkey", Journal of Volcanology and Geothermal Research 102 (2000) 67-95.

[38] Saccani E., Photiades A., Beccaluva L., "Petrogenesis and tectonic significance of Jurrasic IAT magma types in the Lellinde ophiolites as deduced from the Rhodiani ophiolites (Pelegonian zone, Greece)", Lithos 104 (2008) 71-78.

[39] Hart W. K., WoldeGabrie G., Walter R. C., Mertzman S. A., "Basaltic volcanism in Ethiopia: constraints on continental rifting and mantle interactions", Journal of Geophysical Research 94 (1989) 7731-48.

[40] Abdel-Fattah M., Abdel-Rahman A. M., Nassar P. E., "Cenozoic Volcanism in the Middle East: Petrogenesis of alkali basalts from northern Lebanon", Geological Magazine 141 (2004) 545-563.

[41] John T., Scherer E. E., Haase K., Schenk V., "Trace element fractionation during fluid-induced eclogitization in a subducting slab: trace element and Lu-Hf-Sm-Nd isotope systematics", Earth and Planetary Science Letters 227 (2004) 441–456.

[42] Berberian M., "The southern Caspian: A compression floored by a trapped modified

oceanic crust", Canadian Journal of Earth Sciences 20 (1983) 163-183.

[43] کوثری ع.، امامی م.ه.، حق نظر، م.، "تعیین جایگاه زمین‌شناسی توده‌های مافیک و اولترامافیک ماسوله با استفاده از شواهد سنگ‌شناسی و ژئوشیمیایی"،دهمین همایش ‌انجمن زمین‌شناسی ایران (1385).

[44] صلواتی م.، "پترولوژی و ژئوشیمی مجموعه افیولیتی شرق گیلان"، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه اصفهان، (1387) 241 ص.