| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,120 |
| تعداد مقالات | 21,950 |
| تعداد مشاهده مقاله | 93,939,005 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,547,956 |
ضمان عاقله از نگاهی دیگر | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 1، دوره 47، شماره 2 - شماره پیاپی 101، تیر 1394، صفحه 31-54 اصل مقاله (202.57 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i21.20801 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن احمدوند* 1؛ حسین ناصری مقدم2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| مشهور فقیهان امامی بر این باورند که مسئولیت جنایت خطأیی محض (دیه) بر عهده نهادی به نام «عاقله» یعنی خویشاوندان پدری جانی است. این حکم از آغاز با چالش‌هایی «نظیر تضاد با اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری» روبرو بود که فقیهان را وا داشت تا با ارائه توجیهات متفاوتی، چرایی آن را تبیین کنند. این نوشتار با تکیه بر قواعد، عمومات و اطلاقات قرآنی و با بهره‌گیری از فقه جواهری در پی اثبات این باور است که این رأی، با وجود مخالفانی چون شیخ مفید، اجماعی نیست و عمده مستند مشهور که روایات است، افزون بر تردیدهای جدی به لحاظ سند و دلالت، با عمومات، اطلاقات قرآنی و عقل مستقل، در تضاد است و قدر متیقن ادله روایی که فاقد معارض و مخالف است، ضمان عاقله را تنها در جایی ثابت می‌کند که عاقله، عهده دار سرپرستی و مواظبت از جانی بوده و یا عرفاً مسئول شمرده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عاقله؛ مسئولیت کیفری؛ دیه؛ جنایت خطأیی؛ اصل شخصی بودن مجازات | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن اشعث، محمدبن محمد، الجعفریات، تهران: مکتبة النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی‌تا.
ابن بابویه، محمدبن علی، الأمالی، أعلمی، بیروت: چاپ پنجم، 1400ق.
ابن بابویه، محمدبن علی، الخصال، قم: جامعه مدرسین، جاپ اول، 1362.
ابن بابویه، محمدبن علی، المقنع، قم: مؤسسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، 1415 ق.
ابن بابویه، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1413 ق.
ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد، مجموعه فتاوای ابن جنید، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
ابن حیون، نعمان‌بن محمد، دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1385ق.
ابن زهره، حمزه بن علی، غنیة النزوع، قم: مؤسسه امام صادق، چاپ اول، 1417ق.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار البیدار للنشر، چاپ دوم، 1369ق.
ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407ق.
برقی، احمد‌بن محمد، المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعۀ، قم: موسسة آل البیت، چاپ اول، 1409ق.
حسینی عاملی،سید محمد جواد، مفتاح الکرامۀ، قم: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1413 ق.
خمینی، روح الله، کتاب الطهارة، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
خمینی، روح الله، مکاسب محرمه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415 ق.
سلّار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة، قم: منشورات الحرمین، چاپ اول، 1404ق.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410ق.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة، 1413ق.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بی‌تا.
صانعی، یوسف، استفتائات قضایی، انتشارات پرتو خورشید، چاپ سوم، 1388.
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417 ق.
طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت، 1418 ق.
طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1379ق.
طوسی، محمدبن حسن، التبیان، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
طوسی، محمدبن حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407ق.
طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
عوده، عبدالقادر، التشریع الجنایی الاسلامی، بیروت: مؤسسه الرسالۀ، 1415ق.
عیاشی، محمدبن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیه، 1380.
فاضل جواد، جوادبن سعید، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، بی‌نا، بی‌تا.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، 1404 ق.
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق. ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
قطب راوندی، سعید بن هبةالله، فقه القرآن، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی، چاپ دوم، 1405ق.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
مجلسی، محمد‌باقربن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات دارالتفسیر، چاپ سوم، 1425 ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، نکت النهایة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1412ق.
مفید، محمدبن محمد، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
مفید، محمدبن محمد، تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ دوم، 1414ق. این رساله به ضمیمه اوائل المقالات با مقدمۀ علامه زنجانی چاپ شده است.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریه، چاپ اول، بی‌تا.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1416 ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,574 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,014 |
||