سنگ چینه نگاری، ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در برش کانسار سلستین مادآباد، جنوب زنجان

رخساره‌های رسوبی

مقاله 7، دوره 11، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 288-303   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v11i2.67348

نویسندگان

مهسا نوری¹؛ افشین زهدی^{* 1}؛ حسین کوهستانی¹؛ قاسم نباتیان²؛ میر علی اصغر مختاری²

¹دانشگاه زنجان

²زنجان

چکیده

نهشته‌های سازند قم در محدوده کانسار سلستین مادآباد (جنوب زنجان) با 190 متر ضخامت از نظر سنگ ­شناسی عمدتاً شامل سنگ آهک‌­های متوسط تا ضخیم ­لایه و توده­ای به­ همراه سنگ آهک مارنی می‌­باشد. در این منطقه، سازند قم به­ طور هم­شیب بر روی رسوبات تخریبی متعلق به سازند قرمز زیرین قرار گرفته و به ­طور هم­شیب توسط سازند قرمز بالایی پوشیده می‌­شود. اجزای اصلی تشکیل­ دهنده سازند قم شامل روزن‌داران کف‌زی با دیواره­ هیالین و روشن، قطعات مرجان، جلبک قرمز و به میزان کم­تر، روزن‌داران پلانکتون می­‌باشد. نتایج بررسی­‌های صحرایی و مطالعات میکروسکپی به شناسایی پنج ریزرخساره در واحدهای سنگ آهکی سازند قم در منطقه­ مادآباد منجر گردید. تجزیه و تحلیل ریزرخساره‌­ها و حضور فراوان روزن‌داران کف‌زی با دیواره­ هیالین و نبود ریزرخساره متعلق به لاگون­‌های محصور، بیانگر این است که سازند قم در برش مادآباد عمدتاً در محیط دریای باز رسوب­‌گذاری کرده است. پراکندگی روزن‌داران و دیگر اجزای اسکلتی و همچنین تغییرات عمودی ریزرخساره­‌ها نشان می‌­دهد که مدل رخساره­ای سازند قم در برش موردنظر متعلق به بخش­‌های انتهایی شلف داخلی تا شلف میانی می‌­باشد.

کلیدواژه‌ها

چینه‌شناسی؛ ریزرخساره؛ محیط رسوبی؛ سازند قم؛ مادآباد؛ زنجان

مراجع

آقانباتی، س.ع.، 1383. زمین‌شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 1ـ586.

پورمحمدی، س.، 1392. سکانس استراتیگرافی و بیوفاسیس سازند قم در برش دهشیر بالا (جنوب غرب زنجان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، 1ـ291.

حسینی‌نژاد، س.م.، رامه، ح.، اهری‎پور، ر.، 1395. زیست‎ چینه ‌نگاری و محیط رسوبی سازند قم در برش تلن‌کوه (جنوب باختری سمنان). رسوب‌شناسی کاربردی، 7 : 101ـ116.

ربانی، ج.، زهدی، ا.، 1396. تحلیل شرایط پالئواکولوژی کلنی‌های مرجانی ریف‌ساز میوسن پیشین در شمال باختر زنجان. چهارمین همایش منطقه‌ای تغییر اقلیم و گرمایش زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، 5 ص.

شهیدی، ع.، بهار فیروزی، خ.، 1380. نقشه زمین شناسی چهار گوش 1:100000 حلب. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

عالی‌پور، ش.، 1396. دیرینه شناسی و محیط رسوبی سازند قم در منطقه قمچقای، جنوب غرب زنجان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، 1ـ102.

عالی‌پور، ش.، میرزایی عطاآبادی، م.، زهدی، ا.، رحمانی، ع.، 1395. چینه شناسی و ریزرخساره‌های سازند قم در منطقه قمچقای، جنوب زنجان. یازدهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران، دانشگاه پیام نور طبس، ص 190.

علوی نائینی، م.، 1372. نقشه زمین شناسی 1:10000 خدابنده ـ سلطانیه. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

محمدی، ا.، وزیری، م.، داستانپور، م.، 1393. بررسی ریزرخساره‌ها و بازسازی محیط رسوب‌گذاری سازند قم در ناحیه سیرجان، جنوب غرب کاشان. پژوهش های رسوب شناسی و چینه نگاری، 2: 35ـ54.

محمدیان اصفهانی، م.، صفری، ا.، وزیری مقدم، ح.، 1392. بررسی ریزرخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در ناحیه بیجگان (شمال شرق دلیجان). رخساره‌های رسوبی، 6: 65ـ76.

نوری، م.، کوهستانی، ح.، نباتیان، ق.، مختاری، م.ع.، زهدی، ا.، 1395. ویژگی‌های زمین شناسی و کانه‌زایی کانسار سلستین مادآباد، جنوب ـ جنوب باختر زنجان. سی و پنجمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 1ـ7.

Adams, T., & Bourgeois, F., 1967. Asmari biostratigraphy. Iranian Oil Operating Companies Geological and Exploration Division, Unpublished Report 1074, 1-37.

Amirshahkarami, M., & Karavan, M., 2015. Microfacies models and sequence stratigraphic architecture of the Oligocenee-Miocene Qom Formation, south of Qom City, Iran. Geoscience Frontiers, 6: 593-604.

Amirshahkarami, M., 2008. Distribution of Miogypsinoides in the Zagros Basin, in southwest Iran. Historical Biology, 20: 175-184.

Amirshahkarami, M., Vaziri Moghaddam, H., & Taheri, A., 2007. Paleoenvironmental model and sequence stratigraphy of the Asmari Formation in southwest Iran. Historical Biology, 19: 173-183.

Baccelle, L., & Bosellini, A., 1965. Diagrammi per la stima visive della composizione percentuale nell rocce sedimentarite. Annali della Universitia di Ferrara, Sezione IX. Science Geologiche e Paleontologiche, 1: 59-62.

Barattolo, F., Bassi, D., & Romano, R., 2007. Upper Eocene larger foraminiferal-coralline algal facies from the Klokova Mountain (southern continental Greece). Facies, 53: 361-375.

Bassi, D., Hottinger, L., & Nebelsick, J.H., 2007. Larger foraminifera from the upper Oligocene of the Venetian area, northeast Italy. Paleontology, 50: 845-868.

Bozorgnia, F., 1966. Qum Formation stratigraphy of the central basin of Iran and its intercontinental position. Bulletin of the Iranian Petroleum Institute, 24: 69-76

Brandano, M., & Corda, L., 2002. Nutrients, sea level and tectonics: constrains for the facies architecture of a Miocene carbonate ramp in central Italy. Terra Nova, 14: 257-262.

Brandano, M., Cornacchia, I., Raffi, I., & Tomassetti, L., 2017. The Oligocene-Miocene stratigraphic evolution of the Majella carbonate platform (Central Apennines, Italy). Sedimentary Geology, 333: 1-14.

Brandano, M., Frezza, V., Tomassetti, L., & Cuffaro, M., 2009. Heterozoan carbonates in oligotrophic tropical waters: The Attard member of the lower coralline limestone formation (upper Oligocene, Malta). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 274: 54-63.

Daneshian, J., & Ramezani Dana, L., 2018. Foraminiferal biostratigraphy of the Miocene Qom Formation, northwest of the Qom, Central Iran. Frontiers of Earth Science, 12: 237-251.

Daneshian, J., & Ramezani Dana, L., 2007. Early Miocene benthic foraminifera and biostratigraphy of the Qom Formation, Deh Namak, Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 29: 844-858.

Dickson, J.A.D., 1966. Carbonate identification and genesis as revealed by staining. Journal of Sedimentary Petrology, 36: 491-505.

Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E., (ed.), Classification of carbonate rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1: 108-121.

Embry, A.F., & Kloven, J.E., 1971. A late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, Northwest Territories. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19: 730-781.

Flügel, E., 2010. Microfacies of carbonate rocks, analysis interpretation and application. 2nd edition Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, 1-976.

Furrer, M.A., & Soder, P.A., 1955. The Oligo-Miocene Formation in the Qom region (Iran). Processing of 4th World Petroleum Congress, 6-15 June, Roma, Italy, 267-277.

Geel, T., 2000. Recognition of stratigraphic sequences in carbonate platform and slope deposits: Empirical models based on microfacies analysis of Paleogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 155: 211-238.

Habibi, T., & Ruban, D.A., 2017. The Oligocene carbonate platform of the Zagros Basin, SW Iran: An assessment of highly-complex geological heritage. Journal of African Earth Sciences, 129: 675-682.

Hottinger, L., 1983. Processes determining the distribution of larger foraminifera in space and time. Utrecht Micropaleont Bulltin, 30: 239-253.

Hottinger, L., 1997. Shallow benthic foraminiferal assemblage as signals for depth of their deposition and their limestones. Society Geology France Bulletin, 168: 491-505.

Leuttenger, S., 1984. Symbiosis in benthic foraminifera: specificity and host adaptations. Journal Foraminifera Research, 14: 16-35.

Mohammadi, E., Hasanzadeh-Dastgerdi, M., Ghaedi, M., Dehghan, R., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., Baizidi, Ch., Vaziri, M.R., & Sfidari, E., 2013. The Tethyan Seaway Iranian Plate Oligo-Miocene deposits (the Qom Formation): distribution of Rupelian (Early Oligocene) and evaporate deposits as evidences for timing and trending of opening and closure of the Tethyan Seaway. Carbonates and Evaporates, 28: 321-345.

Mohammadi, E., Safari, A., Vaziri Moghaddam, H., Vaziri, M.R., & Ghaedi, M., 2011. Microfacies analysis and paleoenvironmental interpretation of the Qom Formation, south of the Kashan, Central Iran. Carbonates and Evaporates, 26: 255-271.

Mohammadi, E., Vaziri, M.R., & Dastanpour, M., 2015. Biostratigraphy of the Nummulitids and Lepidocyclinids bearing Qom Formation based on Larger Benthic Foraminifera (Sanandaj-Sirjan fore-arc basin and Central Iran back-arc basin, Iran). Arabian Journal of Geosciences, 8: 403-423.

Okhravi, R., & Amini, A., 1998. An example of mixed carbonate-pyroclastic sedimentation (Miocene, Central Basin, Iran). Sedimentology, 118: 37-54.

Pedley, H.M., 1998. A review of sediment distributions and processes in Oligo-Miocene ramps of southern Italy and Malta (Mediterranean divide). Geological Society of London Special Publications, 149: 163-179.

Pomar, L., & Ward, W.C., 1999. Reservoir-scale heterogeneity in depositional packages and diagenetic patterns on a reef rimmed platform, Upper Miocene, Mallorca, Spain. American Association of Petroleum Geologists, Bulletin, 83: 1759-1773.

Pomar, L., 2001. Ecological control of sedimentary accommodation: Evolution from a carbonate ramp to rimmed shelf, Upper Miocene, Balearic Islands. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 249-272.

Reuter, M., Piller, W.E., Harzhauser, M., Mandic, O., Berning, B., Rogl, F., Kroh, A., Aubry, M.P., Wielandt-Schuster, U., & Hamedani, A., 2009. The Oligo-Miocene Qom Formation (Iran): Evidence for an Early Burdigalian restriction of Tethyan Seaway and closure of its Iranian gateways. International Journal of Earth Sciences, 98: 627-650.

Romero, J., Caus, E., & Rossel, J., 2002. A model for the Palaeoenviornmental distribution of larger foraminifera based on late to middle Eocene deposits on the margin of the south Pyrenean Basin (SE Spain). Palaeogeogrphy, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 179: 43-56.

Sadeghi, R., Vaziri Moghaddam, H., & Taheri, A., 2009. Biostratigraphy and paleoecology of the Oligo-Miocene succession in Fars and Khuzestan areas (Zagros Basin, SW Iran). An International Journal of Paleobiology, 21: 17-31.

Salocchi, A.C., Argentino, C., & Fontana, D., 2017. Evolution of a Miocene carbonate shelf (northern Apennines, Italy) revealed through a quantitative compositional study. Marine and Petroleum Geology, 79: 340-350

Schuster, F., & Wielandt, U., 1999. Oligocene and early Miocene coral faunas from Iran: paleoecology and paleobiogeography. International Journal of Earth Sciences, 88: 571-581.

Seddighi, M., Vaziri-Moghaddam, H., Taheri, A., & Ghabeishavi, A., 2011. Depositional environment and constraining factors on the facies architecture of the Qom Formation, Central Basin, Iran. Historical Biology, 24: 91-100.

Vaziri Moghaddam, H., Seyrafian, A., Taheri, A., & Motiei, H., 2010. Oligocene Miocene ramp system (Asmari Formation) in the NW of the Zagros basin, Iran: Microfacies, paleoenvironment and depositional sequence. Revista Mexicana de Ciencias Ge logicas, 27: 56-71.

Vennin, E., Van Buchem, F.S.P., Joseph, p., Gaumet, F., Sonnenfield, M., Rebelle, M., Fakhfskh-Ben Jemaia, H., & Zijlstrra, H., 2003. A 3D outcrop analogue model for Ypresian nummulitic reservoirs: Jebel Qussalat, northern Tunisia. Petroleum Geoscience, 9: 145-161.

Wilson, J.L., 1975. Carbonate facies in geologic history. 1st edition, Springer-Verlag, New York, 1-471.