ارزیابی تأثیر حمل‌ونقل بر ابعاد مختلف توسعۀ روستایی (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان تبریز)

Journal of Research and Rural Planning

Article 6, Volume 6, Issue 3 - Serial Number 19, August 1396, Pages 151-168   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.61426

Authors

محمد ظاهری; نبی الله حسینی شه‌پریان^* ; ناهید رحیم زاده

دانشگاه تبریز

Abstract

هدف: وجود یا عدم وجود قابلیت دسترسی به سیستم حمل‌ونقل به عنوان یکی از شاخص‌های توسعۀ پایدار می‌تواند اثرات مختلفی بر تغییرات ارگانیکی و غیرارگانیکی مناطق روستایی داشته باشد. پژوهش حاضر به دنبال بررسی و ارزیابی تأثیر حمل‌و‌نقل بر تغییرات اندام‌وار در روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز، به عنوان رهیافتی برای برنامه‌های آینده، کمک در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در جهت توسعۀ ابعاد روستایی خواهد بوده و نیز راهکارهایی جهت ارتقای شبکۀ حمل‌ونقل در نواحی روستاهای مورد مطالعه ارائه می‌دهد.
روش: مطالعۀ حاضر با توجه به ماهیت موضوع توصیفی– تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی بوده و برای گردآوری اطلاعات از روش‌های اسنادی و میدانی استفاده شده است. در این پژوهش، 19 روستا که نزدیک‌ترین فاصله را به شهر تبریز دارند، به صورت تصادفی خوشه‌ای انتخاب شده‌اند و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 331 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده است. آن‌گاه برای هر روستا نسبت یا سهم جامعۀ نمونه با توجه به نسبت هر روستا به کل جامعه از نظر تعداد جمعیت محاسبه شده است. ابزار مورد استفاده، پرسش‌نامه می‌باشد که روایی آن از سوی متخصصان و کارشناسان امر مورد تأیید قرار گرفته و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر (83/0) به تأیید رسیده است.
یافته‌ها: در این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار SPSS، تأثیر حمل‌ونقل بر توسعۀ ابعاد روستایی (اقتصادی، آموزشی، سلامت و رفاه اجتماعی) مورد سنجش قرار گرفت. در ابتدا جهت روشن‌شدن تفاوت بین روستاهای مورد مطالعه از لحاظ وضعیت حمل‌ونقل و تغییرات اندام‌وار از آزمون دانکن استفاده شد. براساس نتایج حاصل از این آزمون، روستاهای مایان سفلی و کندرود در جایگاه نخست و روستاهای کرجان و اسکندر در جایگاه آخر قرار گرفته‌اند. شایان ذکر است که بین توسعۀ حمل‌ونقل روستاها و جمعیت رابطۀ قوی و معناداری وجود دارد. دربارۀ ارتباط بین وضعیت حمل‌ونقل و توسعۀ روستایی در ابعاد مختلف، ضریب هم‌بستگی پیرسون نشان داد که بین وضعیت حمل‌ونقل و تغییرات اندام وار روستاها رابطۀ مثبت و معناداری وجود دارد. در ادامه مدل رگرسیونی گویای آن است که قابلیت دسترسی به حمل‌ونقل روستایی موجب تغییرات اندام‌وار (اشتغال و رونق اقتصادی، آموزش، سلامت و رفاه اجتماعی) در نواحی روستایی مورد مطالعه شده است؛ به طوری که حمل‌ونقل در تغییرات اندام‌وار روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز 48 درصد تأثیر مثبت داشته است.
اصالت و ارزش: با توجه به اهمیت و نقش سیستم حمل‌ونقل در توسعه و تغییرات اندام‌وار روستایی، این مبحث نسبت به دیگر مباحت روستایی کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. بنابراین در محدودۀ مورد مطالعه اولین تحقیقی است که صورت گرفته است. با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌ها فراوانی که استان آذربایجان شرقی به‌خصوص روستاهای شهرستان تبریز دارند، نتایج این تحقیق می‌تواند مؤثر واقع شود و راه‌گشای بسیاری از مشکلات روستاییان باشد.

Keywords

شبکۀ حمل‌ونقل; توسعۀ روستایی; مدل رگرسیون; روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز

References

1. Aghayari Hir, M., Habibian, M., Ostadi Jafari, M., & Amini Shirazi, H. (1395/2016). Zoning of rural transportation in Iran. Journal of Geography and Planning, 19(53), 47-25. [In Persian]

2. Ahadi, M., Zarghami, S., & Aghamohammadi, A. (1393/2014). Survey indices sustainable development in transport planning. Paper presented at the Sixth Conference on Urban Planning and Management, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. [In Persian]

3. Asgharizamani, A., Zadvali, S., Zadvali, F., & Bakhshizade, P. (1392/2013). Additional villages to assess how land use changes in Tabriz during the period (Case study: Akhmaqaye). Journal of Geography and Environmental Studies, 2(7), 48-35. [In Persian]

4. Asomani, B. R., Fricano, R., & Andrewa, F. (2015). Assessing the socio-economic impacts of rural road improvements in Ghana: A case study of transport sector program support (II). Case Studies on Transport Policy, 3, 355-366.

5. Beella, S., & Brezet, J. (2007). Changing definition of sustainable transportation. Paper presented at enter conference, Rotterdam.

6. Eddington, R. (2006). The Eddington transport study main report: Transport's role in sustaining the UK's productivity and competitiveness. Retrieved from http:// webarchive.nationalarchives.gov.uk/20090104005813/http://www.dft.gov.uk/about/strategy/transportstrategy/eddingtonstudy/

7. Eichhorst, U. (2009). Adapting urban transport to climate change. Germany: Federal Ministry.

8. Igwe, P. A. (2013). Rural non-farm livelihood diversification and poverty reduction in Nigeria (Unpublished doctoral dissertation). University of Plymouth, Rural Micro and Small Enterprises.

9. Jalinosi, M. (1393/2014). The role of road transport and the development of economic change, social and physical villages of New Castle city Rey (Unpublished master's thesis). Islamic Azad University, Tehran, Iran. [In Persian]

10. James, J., Peter, L., & Mackie, J. (2014). Wider economic benefits of transport schemes in remote rural areas. Research in Transportation Economics, 47, 92-102.

11. Kamran Rezaee, M. (1390/2011). Assessment of rural transportation systems (Unpublished master's thesis). Tehran University, Tehran, Iran. [In Persian]

12. Lindhum, M., & Behroneds, K. (2012). Sustainable transport: Idea, structure and challenge. Transport Policy, 15, 109-123.

13. Milada, S., Antonin, V., & Kater, S. (2015). Integrated transport system of the south-Moravian region and its impact on rural development. Transportation Research Part D, 36, 53–64.

14. Poortaheri, M., Bagheri Sarnjyyane, N., & Roknodin Eftekhari, A. R. (1390/2011). Evaluating the accessibility of the transport system and its role in the development of rural settlements. Journal of Spatial Planning, 16(4), 110-90. [In Persian]

15. Porter, G. (2012). Reflections on a century of road transport developments in West Africa and their (gendered) impacts on the rural poor. Echo Geo, 20, 1–14.

16. Pourahmad, A. (1391/2012). Assessing the impact of transportation on different aspects of rural development. Journal dehyari, 13(37), 27-22. [In Persian]

17. Rahimzadeh, N. (1395/2016). Analysis of mobility and access to services in the central city of Tabriz (Unpublished master's thesis). Tabriz University, Tabriz, Iran. [In Persian]

18. Rezvani, M. R., Ghadiri Masoum, M., & Karimi, H. (1391/2012). Assessing the impact of transportation on the social development of rural areas (Case study: Villages along the axis connecting the Sanandaj Divandarreh). Planning of Physical Space, 1(1), 50-67. [In Persian]

19. Robert, K., Henrik Ny, B. N., & Broman, G. (2017). A strategic approach to sustainable transport system development (Part 1: Attempting a generic community planning process model). Journal of Cleaner Production, 140, 53-61.

20. Sanh Nguyen, B. S. (2002). Community capacity building for poverty reduction in the Mekong delta of Vietnam. University of Arkansas.

21. Sarkar K., & Ashoke, M. (2005). Integrated rural accessibility planning: Application in Rajasthan (India). Rural Accessibility Technical (RAPT) Bangkok, International Labour Office, Series No.12.

22. Seedhouse, A., Johnson, R., & Newbery, R. (2016). Potholes and pitfalls: The impact of rural transport on female entrepreneurs in Nigeria. Journal of Transport Geography, 54, 140-147.

23. Shyam, K. C. (2007). Society and infrastructure: Geographical accessibility and effect on school enrolment in Nepal. University of Maryland, College.

24. Starkey, P. & Ternell, A. (2002). Improving rural mobility, options for developing motorized and non-motorized transport in rural areas. World Bank Technical.

25. Tavallaei, S. (1381/2001). An introduction to economic geography, industry, transport, and energy (2nd ed.). Tehran: SID Publications. [In Persian]

26. Zhao, P. (2007). Sustainable urban expansion and transportation in a growing megacity: Consequences of urban sprawl for mobility on the urban fringe of Beijing. Habitat International, 34(2), 236-243.