بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر سازگاری کشاورزان خرده‌مالک با تغییرات آب‌وهوایی در مناطق کوهستانی (مطالعة موردی: دهستان ملاوی شهرستان پلدختر)

Journal of Research and Rural Planning

Article 7, Volume 6, Issue 3 - Serial Number 19, August 1396, Pages 169-184   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.61969

Authors

محمدرضا پودینه¹; مهرشاد طولابی نژاد^{* 1}; ابوالفضل حسینجانی²

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²دانشگاه گیلان

Abstract

هدف: تغییرات آب‌و‌هوایی اثرت زیادی بر زندگی خانوارهای کشاورز، به‌ویژه در مناطق کوهستانی دارد. به دلیل ظرفیت انطباق‌پذیری پایین کشاورزان خرده‌مالک، این تغییرات اثرات بیشتری بر بازۀ محصول آن‌ها خواهد گذاشت. کشاورزان می‌توانند با استفاده از روش‌های سازگاری، خود را با این تغییرات انطباق دهند. استفاده از این روش‌ها ارتباط زیادی با عوامل اقتصادی و اجتماعی دارد. هدف این پژوهش بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر سازگاری کشاورزان خرده مالک با تغییرات آب‌وهوایی در روستاهای کوهستانی است.
روش: تحقیق از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه بوده است. جامعۀ آماری شامل کشاورزان دهستان ملاوی در شهرستان پلدختر است (1636N=). با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده 310 خانوار کشاورز به عنوان نمونه انتخاب شد. برای بررسی تغییرات اقلیمی از داده‌های ایستگاه هواشناسی شهرستان پلدختر، برای شناسایی مهم‌ترین شیوه‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی از تحلیل عاملی اکتشافی (FA)، و برای شناسایی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر سازگاری کشاورزان با تغییرات آب‌وهوایی از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که از میان شیوه‌های سازگاری، تنظیم زمان کشت، مدیریت خاک و مدیریت کشت محصولات بیشترین کاربرد را از سوی کشاورزان داشته است. دربارۀ عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر سازگاری کشاورزان، یافته‌ها نشان می‌دهد از بین عوامل اقتصادی، اندازه مزرعه، سرمایۀ کشاورز، مالکیت املاک و میزان پس‌انداز خانوار، از بین عوامل اجتماعی سن سرپرست، تحصیلات سرپرست خانوار، تجربۀ کشاورز و اندازۀ خانوار بیشترین اثر را بر سازگاری کشاورزان با تغییرات اقلیمی داشته‌اند.
راهکارها: به منظور افزایش ظرفیت انطباقی کشاورزان خرده‌مالک باید خدمات حمایتی بیشتری از سوی دولت و سازمآن‌های مربوطه در اختیار آن‌ها قرار گیرد. همچنین، نهاده‌هایی که می‌تواند به بهبود کیفیت خاک کمک کند، راحت‌تر و به میزان بیشتری در اختیار آن‌ها قرار گیرد.

Keywords

تغییرات اقلیمی; انطباق‌پذیری; عوامل اقتصادی و اجتماعی; کشاورزان خرده‌مالک; مدل لجستیک

References

1. Aggarwal, P. K., & Singh, A. K. (2010). Implications of global climatic change on water and food security. In Global Change: Impacts on Water and Food Security (pp. 49-63). New York: Springer Berlin Heidelberg. ‏

2. Alam, G. M., Alam, K., Mushtaq, S., & Clarke, M. L. (2017). Vulnerability to climatic change in riparian char and river-bank households in Bangladesh: Implication for policy, livelihoods and social development. Ecological Indicators, 72, 23-32. ‏

3. Bamlaku, A. (2011). The impact of poverty, tenure security and risk on sustainable and management strategies in north central Ethiopia: analysis across three agro-ecological zones. Journal of Sustainable Development in Africa, 13(1), 227–240.

4. Bunce, M., Rosendo, S., & Brown, K. (2010). Perceptions of climate change, multiple stressors and livelihoods on marginal African coasts. Environment, Development and Sustainability, 12(3), 407-440. ‏

5. Burton, I., Huq, S., Lim, B., Pilifosova, O., & Schipper, E. L. (2002). From impacts assessment to adaptation priorities: the shaping of adaptation policy. Climate policy, 2(2-3), 145-159. ‏

6. Connolly-Boutin, L., & Smit, B. (2016). Climate change, food security, and livelihoods in sub-Saharan Africa. Regional Environmental Change, 16(2), 385-399. ‏

7. Crane, T. A., Roncoli, C., & Hoogenboom, G. (2011). Adaptation to climate change and climate variability: The importance of understanding agriculture as performance. NJAS-Wageningen Journal of Life Sciences, 57(3), 179-185. ‏

8. Deressa, T. T., Hassan, R. M., Ringler, C., Alemu, T., & Yesuf, M. (2009). Determinants of farmers’ choice of adaptation methods to climate change in the Nile Basin of Ethiopia. Global environmental change, 19(2), 248-255. ‏

9. Devkota, R. P., Bajracharya, B., Maraseni, T. N., Cockfield, G., & Upadhyay, B. P. (2011). The perception of Nepal’s Tharu community in regard to climate change and its impacts on their livelihoods. International. Journal of Environmental Studies, 68 (6), 937–946.

10. Dube, T., Moyo, P., Ncube, M., & Nyathi, D. (2016). The impact of climate change on agro-ecological based livelihoods in Africa: A review. ‏ Journal of Sustainable Development, 9 (1), 256- 267.

11. Eriksen, S., Aldunce, P., Bahinipati, C. S., Martins, R. D. A., Molefe, J. I., Nhemachena, C., ... & Ulsrud, K. (2011). When not every response to climate change is a good one: Identifying principles for sustainable adaptation. Climate and development, 3(1), 7-20. ‏

12. Feola, G., Lerner, A. M., Jain, M., Montefrio, M. J. F., & Nicholas, K. A. (2015). Researching farmer behaviour in climate change adaptation and sustainable agriculture: Lessons learned from five case studies. Journal of Rural Studies, 39, 74-84. ‏

13. Fisher, B., Naidoo, R., Guernier, J., Johnson, K., Mullins, D., Robinson, D., & Allison, E. H. (2017). Integrating fisheries and agricultural programs for food security. Agriculture & Food Security, 6(1), 1-7.‏

14. Garibaldi, L. A., Gemmill-Herren, B., D’Annolfo, R., Graeub, B. E., Cunningham, S. A., & Breeze, T. D. (2017). Farming approaches for greater biodiversity, livelihoods, and food security. Trends in ecology & evolution, 32(1), 68-80. ‏

15. Gbetibouo, G. A. (2009). Understanding farmers' perceptions and adaptations to climate change and variability: The case of the Limpopo Basin, South Africa (Vol. 849). Intl Food Policy Res Institute, Washington, DC. ‏

16. Guodaar, L., Beni, A., & Benebere, P. (2017). Using a mixed-method approach to explore the spatiality of adaptation practices of tomato farmers to climate variability in the Offinso North District, Ghana. Cogent Social Sciences, 3(1), 1- 13. ‏

17. Kates, R. W., Travis, W. R., & Wilbanks, T. J. (2012). Transformational adaptation when incremental adaptations to climate change are insufficient. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(19), 7156-7161. ‏

18. Kifle, S., Teferi, B., Kebedom, A., & Legesse, A. (2016). Factors influencing farmer's decision on the use of introduced soil and water conservation practices in the lowland’s of Wenago Woreda, Gedeo Zone, Ethiopia. American Journal of Rural Development, 4(1), 24-30. ‏

19. Kolawole, O. D., Motsholapheko, M. R., Ngwenya, B. N., Thakadu, O., Mmopelwa, G., & Kgathi, D. L. (2016). Climate Variability and Rural Livelihoods: How Households Perceive and Adapt to Climatic Shocks in the Okavango Delta, Botswana. Weather, Climate, and Society, 8(2), 131-145. ‏

20. Lu, H., McComas, K. A., & Besley, J. C. (2017). Messages promoting genetic modification of crops in the context of climate change: Evidence for psychological reactance. Appetite, 108, 104-116. ‏

21. Maraseni, T. N. (2012). Climate change, poverty and livelihoods: adaptation practices by rural mountain communities in Nepal. Environmental science & policy, 21, 24-34. ‏

22. Motiee Langroodi, S. H., Suri, F., & Cheraghi, M. (1395/2016). Analysis of the relationship between family farming systems and food security in rural areas rich District-Bigelow. Human geography research, 48 (1), 197- 209. [In Persian].

23. Mugi-Ngenga, E. W., Mucheru-Muna, M. W., Mugwe, J. N., Ngetich, F. K., Mairura, F. S., & Mugendi, D. N. (2016). Household's socio-economic factors influencing the level of adaptation to climate variability in the dry zones of Eastern Kenya. Journal of Rural Studies, 43, 49-60. ‏

24. Nyanga, A., Kessler, A., & Tenge, A. (2016). Key socio-economic factors influencing sustainable land management investments in the West Usambara Highlands, Tanzania. Land Use Policy, 51, 260-266. ‏

25. Omoyo, N. N., Wakhungu, J., & Oteng’i, S. (2015). Effects of climate variability on maize yield in the arid and semi-arid lands of lower eastern Kenya. Agriculture & Food Security, 4(1), 1-8. ‏

26. Pricope, N. G., Husak, G., Lopez-Carr, D., Funk, C., & Michaelsen, J. (2013). The climate-population nexus in the East African Horn: Emerging degradation trends in rangeland and pastoral livelihood zones. Global environmental change, 23(6), 1525-1541. ‏

27. Raiten, D. J., & Aimone, A. M. (2017). The intersection of climate/environment, food, nutrition and health: crisis and opportunity. Current opinion in biotechnology, 44, 52-62. ‏

28. Shisanya, S., & Mafongoya, P. (2016). Adaptation to climate change and the impacts on household food security among rural farmers in uMzinyathi District of Kwazulu-Natal, South Africa. Food Security, 8(3), 597-608. ‏

29. Smith, P., & Gregory, P. J. (2013). Climate change and sustainable food production. Proceedings of the Nutrition Society, 72(1), 21-28. ‏

30. Teshome, A., Graaff, J., Ritsema, C., & Kassie, M. (2016). Farmers' perceptions about the influence of land quality, land fragmentation and tenure systems on sustainable land management in the north western Ethiopian highlands. Land degradation & development, 27(4), 884-898. ‏

31. Vadivelu, A., & Kiran, B. R. (2013). Problems and prospects of agricultural marketing in India: An overview. International journal of agricultural and food science, 3(3), 108-118. ‏

32. Vente, J., Reed, M., Stringer, L., Valente, S., & Newig, J. (2016). How does the context and design of participatory decision making processes affect their outcomes? Evidence from sustainable land management in global drylands. Ecology and Society, 21(2).‏