کلافی سردرگم در دستِ هزاران: در نورد و شکنج دراماتورژی و ترجمه در ایران؛ درنگی بر ترجمه، دراماتورژی و اجرای پرده آغازین مردی برای تمام فصول

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 52، شماره 4، بهمن 1398، صفحه 79-111   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v52i4.82486

نویسندگان

محمدرضا لرزاده¹؛ احمد معین‌زاده^{* 2}؛ عباس اسلامی راسخ²

¹گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²گروه زبان و ادبیات انگلیسی،دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

دراماتورژی بخش زیادی از فرایند پیش‌تولید، تولید و پساتولید اثر نمایشی را در بر می‌گیرد و جایی در پیوستار بین تنظیم متن نمایشنامة صرف تا نظارت بر اجرا و تنظیم و تعدیل عناصر مختلف اجرایی و مدیریت ادبی قرار می‌گیرد؛ یعنی می‌توان مانند لسینگ دراماتورژی را مجموعة گسترده‌ای از مهارت‌های منقّدانه قلمداد کرد یا مانند برشت، ساحت دو شقیِ متنی-تولیدی برای دراماتورژ قائل شد. حال در عرصة مطالعات ترجمه، رابطة میان اجرا (و تبعاً دراماتورژی) و ترجمه اغلب به مسائلی مانند دوگانی‌های خوانش‌پذیری و اجراپذیری یا ترجمه برای صحنه یا مطالعه فروکاسته شده است. در مقالة حاضر سعی بر آن است تا با بررسی آغاز پردة اول نمایشنامة مردی برای تمام فصول رابرت بولت، ترجمه‌های موجود از آن (آل‌رسول و طاهری) و متن اجرایی بهمن فرمان‌آرا از این اثر، ضمن واکاوی ساختار و کارکردهای دراماتورژی در کشور، نسبت مترجم با دراماتورژی مشخص شود. بررسی این مجموعه پر چین و شکن در قالب الگوی تعدیل‌شدة کوزان دال بر آن است که ترجمة نمایشنامه اغلب نقطة شروع صرفی برای دراماتورژی محسوب می‌شود و در هر صورت، چه با تعریف مدیریت ادبی لسینگی و چه دراماتورژی متنی-تولیدی برشتی، نمی‌توان مترجم را دراماتورژ پنداشت و با تخصصی‌شدن این عرصه، شاید بتوان مترجم را دراماتورژ متنیِ ترجمانی دانست.

کلیدواژه‌ها

دراماتورژی؛ ترجمه نمایشنامه؛ اجراپذیری؛ الگوی کوزان

مراجع

بالت، ر. (1349). مردی برای تمام فصلها. ترجمة ع. آلرسول. تهران: زمان.

بولت، ر. (1386). مردی برای تمام فصول. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: قطره.

چمرز، م. م. (1394). گوست لایت: راهنمای مقدماتی برای دراماتورژی. تهران: سمت.

حسینیمهر، ن. (1391). دراماتورژی و تمرینگاری ویستک. تهران: افراز.

خاکی، م. و براهیمی، م. (تدوین کنندگان). (1393). دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟. تهران: بیدگل.

خوشسلیقه، م.، و سلیمانیراد، ا. (1397). بررسی هم آیندها در شفافیت و روانی متن ترجمهشده (موردپژوهی کتاب بیست داستان از بیست نویسنده برندة جایزة نوبل ادبیات). مطالعات زبان و ترجمه، 51(1)، 65-92.

صبایی، ف. و طاهری، س. (1396). دراماتورژ در ایران. مشهد: آرسس.

فرمانآرا، ب. (1393). مردی برای تمام فصول. [تصویر متحرک]

فرمانآرا، ب. (1393، آبان 16). تئاتر کابوس من است. بازیابی از https://banifilm.ir/تئاتر-کابوس-من-است/

فرهادی، س. (1396). نقش پژوهش و دراماتورژی در (باز)ترجمه: نگاهی به ویرایش و بازترجمة آثار ایبسن به قلم بهزاد قادری. مطالعات زبان و ترجمه، ۵۰(۲)، 117-150.

لاکهرست، م. (1393). دراماتورژی انقلاب در تئاتر. تهران: افراز.

لرزاده، م. (1398). دراماتورژی و ترجمه: ترجمه، دراماتورژی و اجرا در عرصة تئاتر ایران. رسالة منتشرنشده دکتری. دانشگاه اصفهان.

مولر، گ. (1384). دراماتوژی تئاتر و نمایش رادیویی. ترجمة عباس شادروان. تهران: قطره.

ناظرزاده کرمانی، ف. (1383). در آمدی به نمایشنامهشناسی. تهران: سمت.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (1398). راهنمای دریافت مجوز اجرای نمایش. بازیابی از

https://khz.farhang.gov.ir/fa/help/namayesh

 

Arhipova, A. (2018). Knock design into shape: Psychology of shapes. Retrieved from https://tubikstudio.com/knock-design-into-shape-psychology-of-shapes

Bassnett, S. (1981). The translator in the theatre. Theatre Quarterly, 10(40), 37-48.

Bassnett, S. (1991). Translating for the theatre: The case against performability. TTR (Traduction, Terminologie, Redaction, IV(1), 99-111.

Berman, A. (1990). La retraduction comme espace de traduction [Retranslation as a space for translation]. Palimpsestes, 1-7.

Billingham, P. (2002). Theatres of conscience, 1939-53: A study of four touring British community theatres. London & New York: Routledge.

Bolt, R. (1960). A man for all seasons. Portsmouth, England: Heinemann.

Bolt, R. (1962). A man for all seasons: A play in two acts. New York, NY: Vintage Book.

Brodie, G. (2012). Theatre translation for performance: Conflict of interests, conflict of cultures. In R. Wilson, & B. Maher (Eds.), Words, images and performances in translation (pp. 63-81). New York, NY: Continuum.

Brodie, G., & Cole, E. (2017). Introduction. In G. Brodie, & E. Cole (Eds.), Adapting translation for the stage. London & New York: Routledge.

Brown, R. E. (1995). Bertolt Brecht as dramaturg. In B. Cardullo, What is dramaturgy? (pp. 57-64). Bern, Switzerland: Peter Lang.

Chemers, M. M. (2010). Ghost Light: An introductory handbook for dramaturgy. Carbondale, Illinois: SIU.

Espasa, E. (2013). Stage translation. In C. Millan, & F. Bartrina (Eds.), The Routledge handbook of translation studies (pp. 317-331). London & New York: Routledge.

Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. London: Doubleday.

Heston, C. (Director). (1988). A man for all seasons [Motion Picture].

Jonas, S. S., Proehl, G. S., & Lupu, M. (1996). Dramaturgy in American theater: A source book. Boston, Massachusetts: Cengage Learning.

Kalb, J. (1998). The theater of Heiner Müller. London, England: Cambridge University Press.

Katalin, T. (2014). Dramaturgy and mise en scène. Retrieved from http://www.critical-stages.org/10/dramaturgy-and-mise-en-scene/

Kaynar, G. (2011). Dramaturgical translation in the post-dramatic era: Between fidelity to the source text and the target dramaturg-as-text. Journal of Adaptation in Film & Performance, 4(3), 225–240.

Kourdis, E., & Kostopoulou, L. (2018). The seduction of translating film posters as imagetexts. In E. Zantides (Ed.), Semiotics and visual communication II: Culture of seduction (pp. 136-144). Newcastle, England: Cambridge Scholars.

Kowzan, T. (1968). The sign in the theater: An introduction to the semiology of the art of the spectacle. Diogenes, 16(61), 52-80.

Lang, T. (2017). Essential dramaturgy: The mindset and skillset. London & New York: Taylor and Francis.

Lehmann, H.-T. (2006). Postdramatic theatre. London and New York: Routledge.

Lessing, G. E. (1962). Gotthold Ephraim Lessing. Michigan, MI: Dover Publications.

Luckhurst, M. (2006). Dramaturgy: A revolution in theatre. London, England: Cambridge University Press.

Muench, R. M. (1933). The principal dramatic theories in Lessing's "Hamburgische Dramaturgie" and their application in his later works. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin.

Müller, H. (2001). A Heiner Müller reader: Plays, poetry, prose (C. Weber, Trans.). Michigan: Johns Hopkins University Press.

Muneroni, S. (2012). Culture in text and performance: The translation and dramaturgy of Osvaldo Dragún's Tres historias para ser contadas. Translation Studies, 5(3), 296-311.

Oakley-Brown, L. (2011). Shakespeare and the translation of identity in early modern England. Edinburgh, England: A&C Black.

Pavis, P. (1998). Dictionary of the theatre: terms, concepts, and analysis. Toronto, Canada: University of Toronto Press.

Pavis, P. (2003). Theatre at the crossroads of culture. London and New York: Routledge.

Profeta, K. (2015). Dramaturgy in motion: At work on dance and movement performance. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.

Regattin, F. (2004) Theâtre et traduction: Un aperçu du debat theorique [Theater and translation: An overview of the theoretical debate]. L’Annuaire theâtral: Revue quebecoise d’etudes theâtrales 36, 156–71. Retrived from http:// id. erudit. org/ iderudit/041584ar

Romanska, M. (2014). The Routledge companion to dramaturgy. London and New York: Routledge.

Rossiter, K. et al. (2008). From page to stage: Dramaturgy and the art of interdisciplinary translation. Journal of Health Psychology, 13(2), 277–286.

Trencsenyi, K. (2014, October). Dramaturgy and mise-en-scène: The relationship between mise en scène and dramaturgy in the production process. Retrieved from http://www.critical-stages.org/10/dramaturgy-and-mise-en-scene/

Trencsenyi, K. (2015). Dramaturgy in the making: A user's guide for theatre practitioners. London, England: Bloomsbury Academic.

Turner, C., & Behrndt, S. K. (2008). Dramaturgy and performance. Basingstoke England: Palgrave Macmillan.

Zinnemann, F. (Director). (1966). A Man for All Seasons [Motion Picture].

Zuber, O. (2014). The Languages of theatre: Problems in the translations and transposition of drama. Oxford, England: Pergamon Press.

Zuber-Skerritt, O. (1988). Towards a typology of literary translation: Drama translation science. Meta, 33(4), 485-90.