ارزیابی نقش کیفیت کالبدی بهداشت محیط دام بر توسعه سلامتی انسان و دام در مناطق روستایی (مطالعة موردی: مناطق روستایی شهرستان فیروزه)

Journal of Research and Rural Planning

Article 4, Volume 7, Issue 2 - Serial Number 22, April 1397, Pages 97-114   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i4.66803

Authors

عبدالرضا رکن الدین افتخاری^* ; مهدی پورطاهری; زهرا سلیمانی

دانشگاه تربیت مدرس تهران

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
واکاوی بیماری‌های مشترک انسان و دام از ابتدای زندگی بشر بر کره خاکی وجود داشته‌اند، اما در دهه‌های اخیر اهمیت دو چندانی پیدا کرده و امروزه نه تنها از لحاظ بهداشت و سلامت ، بلکه از نظر اقتصادی و سیاست بین الملل نیز جایگاه خاصی دارند. برابر آمارهای موجود، در دهه‌های اخیر تقریبا تمام بیماری‌های نو ظهور و جنجالی جامعه بشری در این گروه قرار گرفته‌اند و اعلام حضور هر یک از آن‌ها در یک کشور مشکلات بسیاری را ایجاد کرده که عواقب و تبعات بسیاری نیز بر جای گذارده و خواهد گذاشت. بسخن دیگر، هر کجا که انسان‌ها در مجاورت دام‌ها زندگی کرده‌اند به علت رعایت نکردن مسائل بهداشتی سبب تشدید بروز بیماری‌های مشترک انسان و دام شده است که این بیماری‌های خطرناک چندان قابل پیش بینی نیست و می‌تواند ظرف مدت کوتاهی خسارت‌های اقتصادی سنگینی ایجاد کند. در واقع، سلامتی انسان‌ها در مقیاسی جهانی تحت تاثیر محیطی است که در آن زندگی می کند و یکی از فضاهای موثر در ارتقای سلامتی انسان‌ها محیط کالبدی است. لذا از آنجایی‌که در نواحی روستایی ساختمان دام‌ها در داخل بافت روستا و در کنار واحدهای مسکونی است ضروری می‌باشد که در مورد کاهش بیماری‌های مشترک انسان و دام به ویژه در مناطق روستایی اقدامات علمی صورت گیرد که از جمله این اقدامات می‌توان به پژوهش درمورد افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام براساس ضوابط و استانداردهای موجود اشاره کرد. واکاوی پژوهش‌های پیشین نشان می‌دهد که مطالعات انجام گرفته در خصوص تاثیر افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام بر توسعه سلامتی انسان و دام محدود هستند. لذا این ضرورت باعث انجام این پژوهش گردید. دراین چارچوب، هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی تاثیر افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام بر توسعه سلامتی انسان و دام در نواحی روستایی است.
2. مبانی نظری تحقیق
برابر اسناد، نگهداری متراکم دام به خصوص در سیستم‌های بسته، مسایل تازه‌ای را به دنبال آورده و چهره بیماری‌های دامی را دگرگون کرده است. از این لحاظ، در کنترل این شرایط، تکرار برنامه‌های کلیشه‌ای و ثابت واکسیناسیون، ضد عفونی و درمان کافی نبوده و نیاز به تخصص، مشاوره و توجه به موارد بهداشتی در ساختمان دارد. به طور کلی می‌توان گفت از جمله عواملی که می‌تواند در افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام نقش داشته باشد شامل توپوگرافی، جهت وزش باد، تهویه، رطوبت، نور، خاک، آب، فاصله از سایر سکونتگاه‌های روستایی، بستر دام، زایشگاه، آخور، آبشخور، بیمارستان، کف، دیوار، انبار علوفه، سقف و مدیریت فضولات دامی می‌باشد.
3. روش شناسی
در پژوهش حاضر به منظور بررسی مسئله تحقیق 4 روستای سرده، گرماب، تقی‌آباد و مرزان واقع در شهرستان فیروزه انتخاب شده است و افراد نمونه دامداران روستایی می‌باشند. به منظور جمع آوری اطلاعات و انجام پژوهش حاضر ضمن آن‌که برای مطالعات نظری از منابع و اسناد کتابخانه ای و مقالات استفاده شده است، در بعد عملی نیز از طریق عملیات پیماشی و تنظیم پرسشنامه به جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات مورد نظر پرداخته شده است. دراین چارچوب پرسشنامه‌ای به منظور سنجش متغیر مستقل (کیفیت کالبدی ساختمان دام) طراحی شده است که شامل ابعاد بنای دامداری، مکان گزینی و استقرار بنای دامداری، بهداشتی- محیطی و سازگاری با محیط طبیعی می‌باشد و پرسشنامه‌ای برای سنجش متغیر وابسته (سلامتی انسان و سلامتی دام) طراحی شده که شامل ابعاد سلامت دام و سلامت انسان می‌باشد. به منظور سنجش‌ فرضیه‌های پژوهش درچارچوب هدف از آزمون‌های توزیع دوجمله‌ای و رگرسیون خطی استفاده شده است. از این‌رو روش تحقیق توصیفی وتحلیلی است.
4. یافته‌های تحقیق
نتایج تحقیق نشان می‌دهد که براساس آزمون توزیع دوجمله‌ای در روستاهای مورد مطالعه سطح معناداری (Sig) تمامی گویه‌هاکم‌تر از 0.05 است لذا می‌توان گفت که در تمامی گویه‌های مورد ارزیابی کیفیت کالبدی ساختمان دام از وضعیت نامطلوبی برخوردارند. بطوری‌که در تمامی گویه‌ها درصد نابرخورداری بسیار کم‌تر از 50 درصد بوده است و نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که سطح معناداری کوچک‌تر از آلفا 0.05 است و با توجه به ضریب تعیین (R2) در رگرسیون می‌توان گفت که کیفیت کالبدی ساختمان دام بر توسعه سلامتی انسان و دام اثر مستقیم دارد. به این معنی که افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام منجربه توسعه سلامتی انسان و دام می‌شود.
5. نتیجه‌گیری
با توجه به این موارد می‌توان گفت از آنجایی که در نواحی روستایی اغلب روستاییان تمایل دارند که ساختمان دام را در کنار محل سکونت خود بسازند لذا ضروری می‌باشد همان‌طور که در ساخت‌وساز مساکن استانداردهایی رعایت می‌شود به منظور ارتقای کیفیت محیط و سلامتی انسان‌ها و دام‌ها استانداردها و معیارهایی که در پژوهش مورد بررسی قرار گرفت نیز مدنظر قرار گیرد. به منظور بهتر شدن وضعیت کالبدی ساختمان دام در مناطق مورد مطالعه پیشنهادهایی در قالب برنامه‌های بلند مدت و کوتاه مدت ارائه شده است. مواردی که در قالب برنامه‌های بلند مدت آورده شده شامل ایجاد آگاهی از مزایای خارج نمودن ساختمان‌های دام از بافت روستایی، ایجاد بستر مناسب مثل دادن وام‌های با بهره کم و مکان‌یابی محل مناسب جهت خارج نمودن ساختمان‌های دام از بافت روستا، تحقیق در مورد خاک موجود در مناطقی که دامداری ناقص است، ایجاد محیط‌های مناسب به منظور بازیافت صحیح و بهداشتی فضولات دامی و جلوگیری از ساخت ساختمان‌های دام در حریم رودخانه‌ها است و از جمله برنامه‌های کوتاه مدت می‌توان به استفاده از فنون جدید (تهویه مناسب، شیردوشی، پشم‌چینی و...) در ساختمان‌های نگهداری دام، ایجاد تغییراتی در ساختمان‌های قدیمی نگهداری دام مطابق با استانداردهای کیفیت کالبدی ساختمان دام، داشتن برنامه منظم جهت شست‌وشو و نظافت دوره‌ای ساختمان دام، نظارت منظم‌تر مراکز بهداشت برجمع‌آوری فضولات دامی و جلوگیری از انباشت فضولات در معابر عمومی، طراحی دوره‌های آموزشی به منظور افزایش آگاهی دامداران در مورد بیماری‌های مشترک انسان و دام اشاره کرد.

Keywords

کیفیت کالبدی; ساختمان دام; توسعه سلامتی انسان; توسعه سلامتی دام; شهرستان فیروزه

References

1. Behdad, P., & Movasegh, H. (2002/1381). Introduction to Animal Husbandry "Supplies and Equipment for Breeding Sheep and Goats" (1st Ed.). Isfahan: publishing center of Isfahan University of Technology. [In Persian]

2. Boromand, M. (2002/1381). Introduction to animal husbandry "Building and equipment for cattle" (1st Ed.). Isfahan: publishing center of Isfahan University of Technology. [In Persian]

3. Dawson Wadsworthx, M. E. J. (1997). Changing social factors and their long-term implications for health. British medical bulletin, 53(1), 198-209. ‏

4. Elwing, S. (2013). Zoonotic Pathogens at the Interface between Humans and Animals in Cambodia, a Rural Approach. Journal of Sveriges Lantbruks University (SLU), 48, 1-70.

5. Emamgholi, A. (Nov. 2013/1392). The quality of the architecture of the environment and its relationship with mental health. National Conference on Urban Architecture and Urbanism (pp. 1 – 15), Islamic Azad University of Qazvin, Iran. [In Persian]

6. Fallah, M., Matini, M., Bigomkia, A., & Mobadi, A. (2010/1389). Investigation of the Prevalence of Common Human and Animal Parasites in Slaughtered Animals. Journal of Medical Sciences & Health Services of Hamadan University, 3(17), 5- 12. [In Persian]

7. Gerald, C., McPherson, C., McDaniel, T. M., Xu, Z., Holmes, B., Williams, L., ... & Waterman, J. T. (2014). A biophysiochemical analysis of settled livestock and poultry housing dusts. Journal of Agricultural and Biological Sciences, 9, 153- 166.

8. Battelli, G., Baldelli, R., Ghinzelli, M., & Mantovani, A. (2006). Occupational zoonoses in animal husbandry and related activities. Annali dell'Istituto superiore di sanita, 42(4), 391-396.‏

9. Hasanzadeh, A., Rahimi, A., & Shakeriyan, A. (2013/1392). Epidemiological study of brucellosis in Mobarakeh city of Isfahan during 2003-2010. Journal of Common Illnesses of Human and Animal, 2, 47-52. [In Persian]

10. Honaramoz, A. (2002/1381). Introduction to animal husbandry "Hygiene of livestock and poultry" (1st Ed.). Isfahan: publishing center of Isfahan University of Technology. [In Persian]

11. Karami, M. (2013/1392). Evaluation and comparison of the characteristics of livestock holding positions on sheep's performance in rural development system. Journal of Research in Ruminants, (1), 41-52. [In Persian]

12. Kaviani, S. (2015/1394). Investigating the Effect of Secondary Houses Architecture on the Physical Development of Rural Settlements (Case Study of Kelardasht County). Unpublished master’s thesis, Ferdowsi University, Mashhad, Iran. [In Persian]

13. Mariska, L., Wanyama, J., Pagani, P., Hooft, K., & Balogh, K. D. (2008). Zoonoses: Diseases transmitted from animals to humans. Agromisa/CTA. ‏

14. Seyyed zadeh, S. (2006/1385). Effect of Economic Globalization on Agricultural Development: Animal Products. Journal of Development and Productivity, 2, 10-20. [In Persian]

15. Tirgar, A., Aghalori, Z., Salari, F., & Rajabalian, M. (2012/1391). Evaluation of Health Status of Ranchers and Stockyards of Dictrict Babol with Emphasis on Occupational Health Considerations. Journal of Health and Safety at Work, 4, 13- 22. [In Persian]

16. Village Directors' Special Educational Texts. (2006/1385). Rural Environment (waste management, rural green space ...). Ministry of the Interior, Municipal Organization of the country, Humanities and Social Sciences Institute. (5), 40-45 [In Persian]

17. Zarifian, Sh., & Azizi, M. (2010/1389). Factors Affecting the Attitude of the Managers of the Stockyards Units in the City of Tabriz towards the Plan for Combining Stockyards. Knowledge of Agriculture and Sustainable Production, (4), 1-10. [In Persian]