انسجام پیوندی و کاربست آن در ابیات توصیف گرگ بحتری

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 9، شماره 16، بهمن 1396، صفحه 225-243   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i16.59045

نویسندگان

سید مهدی مسبوق^* ؛ شهرام دلشاد

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

بیشتر منتقدان ادبی، شعر کلاسیک عربی را خالی از انسجام و وحدت اندام وار می دانند و بر این عقیده اند که چکامه های بلند عربی از انسجام لازم برخوردار نیست و سازمان نیکو و منظمی ندارد؛ اما عدم پیوستگی در کلیت قصیده بیان گر عدم انسجام در بخش های مختلف آن نیست. بدین معنا که اگر قصیده ای به چهار بخش تقسیم شود شاید میان بخش های مختلف آن وحدتی نباشد؛ اما میان ابیات هرکدام از این بخش ها انسجام و هارمونی خاصی برقرار است. پژوهش حاضر با هدف تبیین انسجام میان بخش های درونی قصیدۀ کلاسیک عربی نگارش یافته است. ازاین‌رو ابیات توصیف گرگ بحتری، شاعر نامدار دورۀ عباسی، را به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس بخشی از نظریۀ انسجام مایکل هلیدی، معروف به انسجام پیوندی، نقد و تحلیل نموده ایم تا به کاربست این نظریه در اشعار توصیفی عربی به‌عنوان بخشی از چکامه های بلند عربی دست یابیم. شاعر در این ابیات به صورت منسجم و زیبا به توصیف نبرد خود با گرگ پرداخته و از ادوات ربطی به گونه های مختلف جهت انسجام بخشی به ابیات بهره جسته است. برآیند پژوهش نشان می دهد که بحتری با بهره گیری از عوامل انسجام پیوندی توانسته شعری منسجم بسراید که اجزای آن از آغاز تا پایان به هم مرتبط است و این پیوند و انسجام از رهگذر به کارگیری به جا و منطقی این ادوات به دست آمده است. در مجموع ادوات اضافی نظیر واو عطف و همچنین ادوات زمانی نظیر فاء نقش بزرگی در انسجام بخشی به این ابیات دارند.

کلیدواژه‌ها

انسجام پیوندی؛ مایکل هلیدی؛ بحتری؛ وصف گرگ

مراجع

کتابنامه

1. اخلاقی، اکبر. (1376). تحلیل ساختاری منطق‌الطیر عطار. اصفهان: فردا.

2. آذر نژاد، شکوه. (1385). مطالعۀ مفهوم انسجام واژگانی در قرآن کریم. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور.

3. البحتری، أبو عباده الولید بن عبید. (بی‌تا). دیوان. شرح و تقدیم حنا الفاخوری. المجلد الأول. بیروت: دار الجیل.

4. بوسته، محمود. (2009م). الاتساق والانسجام فی سوره الکهف. رساله الماجستیر. جامعه الحاج لخضر باتنه.

5. الخطابی، محمد. (1991م). لسانیات النص: مدخل إلی انسجام الخطاب. بیروت: المرکز الثقافی العربی.

6. الزناد، الأزهر. (1993م). نسیج النص؛ بحث فیما یکون به الملفوظ نصا. بیروت: المرکز الثقافی العربی.

7. سارلی، ناصر قلی و طاهره ایشانی. (1390). «نظریه انجسام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینه فارسی». دوفصلنامه زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا. سال دوم. شماره 4. بهار و تابستان. صص51-77.

8. الشاوش، محمد. (2001م). أصول تحلیل الخطاب فی النظریه النحویه العربیه. تونس: المؤسسه العربیه للتوزیع.

9. صبیحی، محمد الأخضر. (بی‌تا). مدخل إلی علم النص و مجالات تطبیقه. بیروت: دارالعربیه للعلوم ناشرون.

10. عفیفی، أحمد. (2001م). نحو النص: اتجاه جدید فی الدرس النحوی. القاهره: مکتبه زهراء الشرق.

11. فروزنده، مسعود و امین بنی‌طالبی. (1393). «ابزارهای آفریننده انسجام متنی و پیوستار بلاغی در ویس و رامین». مجله شعر پژوهی دانشگاه شیراز. سال ششم. شمارة دوم. تابستان. صص 107- 134.

12. لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1371). «درآمدی به سخن‌کاوی». مجله زبان‌شناسی. سال نهم. شمارۀ پیاپی 17. صص 109-122.

13. محمد، عزه شبل (2007م). علم لغه النص. القاهره: مکتبه الآداب.

14. مهاجر، مهران و محمد نبوی. (1376).به سوی زبان‌شناسی شعر ره‌یافتی نقش‌گرا. تهران: نشر مرکز.

1. Halliday M A K and Ruqaiya Hasan (1976), Cohesion in English, London: Lonhgman.