مراحل تشکیل و تکوین کانسار سولفید توده ای غنی از طلای باریکا، خاور سردشت، شمال‌ باختر پهنه دگرگونه سنندج- سیرجان: بر اساس مطالعه ساخت، بافت و میکروترمومتری سیالات درگیر

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 7، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 2، مرداد 1389، صفحه 97-121   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v2i1.3688

نویسندگان

حسینعلی تاج الدین^{* 1}؛ ابراهیم راستاد¹؛ عبدالمجید یعقوب پور²؛ محمد محجل¹

¹تربیت مدرس

²خوارزمی

چکیده

کانسار سولفید توده ای غنی از طلا (و نقره) باریکا، در 18 کیلومتری خاور سردشت، در شمال‌باختر پهنه دگرگونه سنندج- سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمون‌یافته در محدوده باریکا، مجموعه‌ای از سنگهای آتشفشان- رسوبی زیردریایی دگرگون‌شده کرتاسه، شامل متاولکانیکهای آندزیتی، متاتوفیت، فیلیت و اسلیت می باشند. کانسار باریکا، از دو بخش کانسنگ چینه‌سان و زون استرینگر تشکیل شده است که به‌طور کامل در واحد متاولکانیک آندزیتی Kmv1 قرار گرفته اند. بخش چینه‌سان کانسار، متشکل از کانسنگ های سولفیدی و باریتی همراه با بخشهای فرعی از نوارهای سیلیسی است که به‌صورت توده ای و یا نوارهای موازی بر روی رگه های سیلیسی زون استرینگر، که کمرپایین بخش چینه‌سان را قطع کرده اند، قرار گرفته است. بخش چینه‌سان کانسار از نظر کانی شناسی تنوع زیادی داشته و از پیریت، اسفالریت، گالن، استیبنیت، مجموعه‌ای از سولفوسالت ها و طلا (الکتروم) تشکیل یافته است. کانی شناسی رگه های سیلیسی زون استرینگر ساده بوده و شامل پیریت، گالن، اسفالریت، تترائدریت و مقادیر نادر کالکوپیریت می باشد. هر دو بخش کانسنگ چینه‌سان و زون استرینگر، در اثر عملکرد پهنه برشی باریکا به‌شدت دگرشکل شده اند. عیار متوسط طلا و نقره در بخش چینه‌سان کانسار به‌ترتیب 3/8 و 420 گرم بر تن و در رگه های سیلیسی زون استرینگر به‌ترتیب 7/0 و 32 گرم بر تن اندازه‌گیری شده است. عیار مجموع فلزات پایه در کانسار باریکا همواره کمتر از 1 درصد است.

کلیدواژه‌ها

کانسار سولفید توده ای غنی از طلا؛ کانسنگ سیاه نوع کروکو؛ سیالات درگیر؛ دگرگونی؛ دگرشکلی باریکا؛ سنندج -سیرجان؛ ایران

مراجع

[1] Poulsen K.H., Hannington, M.D., "Volcanic-associated massive sulphide gold", in Eckstrand, O.R., Sinclair, W.D., and Thorpe, R.I., eds., "Geology of Canadian mineral deposit types", Geology of Canada, vol, (1996) 183-196.

[2] Hannington M.D., Poulsen K.H., Thompson J.F.H., Sillitoe R.H. "Volcanogenic gold in massive sulfide environment: Reviews in Economic Geology",(1999) 325-356.

[3] Poulsen K.H., Robert F., Dube B., "Geological Classification of Canadian Gold Deposits", Geological Survey of Canada Bulletin،,( 2000) 540, 106 .

[4] Dube B., Gosselin P., Mercier-Langevin P., Hannington M., Galley A,"Gold-rich volcanogenic massive sulphide deposits, in Goodfellow", W.D., ed.,"Mineral deposits of Canada—A synthesis of major deposit-types, district metallogeny, the evolution of geological provinces, and exploration methods: Geological Association of Canada", Mineral Deposits Division, Special Publication no,( 2007) 75–94.

]5 [تاج الدین ح.، " گزارش اکتشاف ذخیره جدید طلای باریکا ( خاور سردشت ). سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور"، (1382).

]6 [یارمحمدی ع.،کانی شناسی، ژئوشیمی،" ساخت و بافت و ژنز کانه زائی طلا (نقره،فلزات پایه و باریت) در محدوده معدنی باریکا، شرق سردشت"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس،(١٣٨5).

[7] Large R.R., Huston D.L., McGoldrick P.J., Ruxton P.A., "Gold distribution and genesis in Australian volcanogenic massive sulfide deposits and their significance for gold transport models. Econ. Geol. Mon,(1989) 520-563

[8] Huston D.L." Gold in volcanic-hosted massive sulfide deposits; distribution, genesis, and exploration", in Hagemann, S.G. ed," Gold in 2000: Reviews in Economic Geology", ( 2000) 401-426.

]9 [یارمحمدی، ع.، راستاد، ا.، محجل، م.، شمسا، م.ج.، رخداد طلای باریکا: کانه زایی تیپ ماسیوسولفید ولکانوژنیک غنی از طلا در ایران، خلاصه مقالات بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور (1384).

[10] Mohajjel M., Fergusson C.L., Sahandi M.R. "Cretaceous–Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj–Sirjan Zone, western Iran. J. Asian Earth Sci". 21(2003) 397–412.

[11] Azizi H., Jahangiri A." Cretaceous subduction-related volcanism in the northern Sanandaj-Sirjan Zone, Iran. J. Geodyn", 45 (2008) 178–190

[12] Azizi, H., Moinevaziri, H." Review of the tectonic setting of Cretaceous to Quaternary volcanism in northwestern Iran. J. Geodyn". 47(2008) 167–179.

[13] Ramboz C, Charef A , " Temperature, pressure, burial history, and paleohydrology of the Les Malines Pb-Zn deposit: reconstruction from aqueous inclusions in Barite in Econ. Geol", 83(1988)784-800.

[14] Larson L.T., Miller J.D., Nadeau J.E., Roedder E."Two sources of error in low temperature inclusion homogenization determination, and corrections on published

temperatures for the East Tennessee and Laisvall deposits. Economic Geology", 68(1973) 113–116

[15] Ullrich m. R. Bodnar R. J." Systematics of stretching of fluid inclusions. II. Barite at one atmosphere confining pressure, Economic Geology", 83(1988) 1037-1.

[16] Bodnar R. J. Bethke P. M. " Systematics of stretching of fluid inclusions. I fluorite and sphalerite at 1 atmosphere confining pressure, Economic Geology", 79(1984) 141-161

[17] Roedder E," Fluid inclusions. Reviews in Mineralogy", 12(1984) 644.

[18] Shepherd TJ, Rankin AH, Alderton DHM, "A Practical Guide to Fluid Inclusion Studies. Blackie, Glasgow", (1985) 239.

[19] Pisutha – Arnond, V. Ohmoto H. "Thermal history and chemical and isotopic compositions of the ore – forming fluids responsible for the Kuroko massive sulfide deposits in the Hokuroko district of Japan. Econ. Geol., Monogr", 5(1983) 198-223.

]20 [یارمحمدی ع.، راستاد ا.، محجل م.، شمسا م.ج.،.رخداد طلای باریکا،" کانه زایی تیپ ماسیوسولفید ولکانوژنیک غنی از طلا در ایران"، مجله علوم دانشگاه تهران. جلد 34، شماره 1، صفحات 47-60،.( ١٣٨7).

[21] Ohomot H., Mizukami M., Drummond S.E., Eldridge, C.S., Pisutha – Arnond, V. and Lenagh, T.C. "Chemical processes of Kuroko formation. Economic Geology, Monogr",5(1983) 570-604

[22] Ohmoto H. " Formation of volcanogenic massive sulfide deposits: the Kuroko perspective. Ore geology reviews", 10 (1996)135-177.

[23] Eldridge C.S., Barton P. B., Jr. Ohmoto H," Mineral textures and their bearing on formation of the Kuroko ore bodies. Economic Geology., Monogr".5(1983) 241-281

[24] Solomon M., Tornos F., Large R.R., Badham, J.N.P., Both, R.A., and Zaw, K. "Zn–Pb–Cu volcanic-hosted massive sulphide deposits: criteria for distinguishing brine pool-type from black smoker-type sulphide depo sition. Ore Geology Reviews 25"( 2004) 259–283.

[25] Huston D.L., Large R.R." A chemical model for the concentration of gold in volcanogenic massive sulfide deposits. Ore Geol. Rev.4".(1989) 171-200

[26] Hannington M.D., Peter J.M., Scott S.D." Gold in sea – floor polymetallic sulfides: Economic Geology", V.81,(1867-1883).

[27] Huston D., Large R, "Genetic and Exploration Significanco ef the Zinc Ratio (100 Zn/(Zn + Pb)) in Massive Sulfide Systems. Economic Geology", Vol. 82, (1987) 1521-1539

[28] Huston D., Bottrill R.S., Creelman R., Khin Zaw Ramsden T., Rand S., Gemmell J.B., Bruce L., Sie S.H., Large R.R, "Geologic and Geochemical Controls on the Mineralogy and Grain Size of Gold-Bearing Phases, Eastern Australian Volcanic Hosted Massive Sulfide Deposits". Econ.Geol,( 1992)87:542-563.

[29]Cox D, Rytuba J.J Lihir Island gold,"Geological survey Bulletin 1643U.S.Gological survey open-file Reporrt, (1987)87-272a.

[30] Galley A. G., Jonasson I. R., Franklin J. M., Gibson H. L., " Volcanogenic Massive Sulfide Deposits", in Hedenquist, J. W., Thompson, J. F. H., Goldfarb, R. J., and Richards, J. P., eds., Economic Geology 100th Anniversary Volume", Littleton, CO, "Society of Economic Geologists",(2005)523-560.