تحلیلی بر تاثیرات اقتصادی و کالبدی بازارچه‌های مرزی در توسعه نواحی روستایی (مطالعة موردی: بازارچه مرزی اینچه برون)

Journal of Research and Rural Planning

Article 8, Volume 7, Issue 3 - Serial Number 23, September 1397, Pages 123-139   

DOI: 10.22067/jrrp.v7i3.68041

Authors

بهمن صحنه^* ; سید محمد موسوی پارسایی

دانشگاه گلستان

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
مناطق مرزی از نقاط استراتژیک کشور بعلت ناتوانی‌های بالقوه در تولید، فقدان اشتغال، نازل بودن درآمد، بعنوان نواحی توسعه نیافته شناخته می‌شوند. منطقه ترکمن صحرا از مناطق مرزی، به منظور رفع محرومیت و ایجاد اشتغال برای مرزنشینان با ایجاد بازارچه مرزی اینچه برون گامی اساسی برای توسعه پایدار این منطقه برداشته است. با عنایت به اینکه چند سالی از راه‌اندازی این بازارچه می‌گذرد و با توجه به اهداف اولیه از ایجاد این بازارچه، پیامدهای آن بر روی نواحی روستایی بطور دقیق مطالعه نشده است. لذا تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که ایجاد و توسعه بازارچه مرزی اینچه برون باعث بهبود شاخص‌های اقتصادی و تغییرات کالبدی در نواحی روستایی پیرامون گردیده است؟
2. مبانی نظری
مبادلات تجاری مرزی یکی از شاخص‌های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و امرار معاش مردم مرزنشین و باعث بهبود زندگی ساکنین نقاط مرزی می‌شود. هر اقدامی در راستای توسعه مناطق مرزی باید بهبود وضعیت درآمد روستاییان فقیر را هدف قرار دهد تا بهبود این شاخص بتواند زمینه ارتقاء سایر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی شود. یکی از سیاست‌های موفق دولت در دو دهه اخیر ایجاد بازارچه‌های مرزی بوده است و این بازارچه‌ها نه تنها در ابعاد ملی و منطقه‌ای اثرات مثبت، بلکه در سطح محلی نیز اثر گذاری شایان توجهی را داشته و دگرگونی جدی در ابعاد اقتصادی و اجتماعی ایجاد نموده و باعث افزایش رضایت در زندگی، تمایل به ماندن در روستا و کاهش مهاجرت، باسوادی، مهارت‌ها و تمایل سرمایه‌گذاری در بعد اجتماعی و افزایش رضایت از درآمد، مسافرت، سطح برخورداری از امکانات زندگی و کیفیت منزل در بعد اقتصادی مهمترین تغییرات حاصله در خانوارهای روستایی مرتبط با بازارچه است.
3. روش تحقیق
اینچه برون محدوده‌ای مرزی در استان گلستان و در تقسیمات کشوری به رغم نزدیکی به شهرستان آق‌قلا متعلق به شهرستان گنبدکاووس است. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی و به روش توصیفی - تحلیلی می‌باشد.. برای بررسی فرضیه‌ها، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است. تعداد 383 پرسشنامه (با استفاده از فرمول کوکران) تکمیل و برای انجام تجزیه و تحلیل‌های آماری وارد نرم افزار SPSS گردید که این تعداد نمونه با توجه به پراکندگی روستا‌ها در محدوده مورد مطالعه بصورت تصادفی سیستماتیک طبقه‌بندی شده بین روستا‌ها و جامعه آماری مورد نظر تقسیم شده است. میزان آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر با 82/0 محاسبه شده است. با توجه به فرضیه اول که به مبحث کالبدی روستاها اختصاص یافته، ابتدا از طریق آزمون‌های ناپارامتریک فریدمن و کای‌اسکوئر به سنجش میزان تغییر از منظر روستاییان پرداخته و در راستای مقایسه شرایط کالبدی کنونی با شرایط پیش از توسعه بازارچه از طریق آزمون ویل‌کاکسون به بررسی این مقوله اقدام و در نهایت در راستای مشخص نمودن میزان و نحوه اثرگذاری بازارچه مرزی بر کالبد روستایی از طریق رگرسیون خطی پرداخته شد که تصویر واضحی از نتیجه فرضیه پژوهش را ارائه دهد. در راستای فرضیه دوم پژوهش یعنی مولفه‌های اقتصادی روستاییان، برای بررسی این فرضیه ابتدا از طریق آزمون توزیع نرمال به سنجش نرمال بودن، سپس از طریق آزمون پارامتریک تی تک نمونه‌ای، به سنجش میزان بهبود شاخص‌های اقتصادی روستاییان بعلت توسعه بازارچه مرزی اقدام و در نهایت برای سنجش میزان رضایت روستاییان از توسعه بازارچه مزری متناسب با انتظارات و عملکرد بازارچه از طریق مدل HOLSAT به سنجش موضوع پرداخته می‌شود.
4. یافته‌های تحقیق
یافته‌ها بیانگر معنادار بودن تمامی مولفه‌ها تا سطح 99 درصد بوده و توسعه بازارچه مرزی توانسته موجب بهبود کالبدی روستاها گردد. مقدار اثرگذاری با توجه به میزان کای‌اسکوئر اختصاص یافته به هر مولفه، متفاوت است بیشترین به مولفه اثرگذاری وجود بازارچه مرزی بر کیفیت مساکن تازه ساز روستایی و کمترین به تاثیر توسعه بازارچه مرزی بر امکانات و زیرساخت‌های روستایی اختصاص یافته است. می‌توان نتیجه گرفت میزان اثرگذاری بازارچه مرزی بر معیار‌های کالبدی مورد سنجش روستاهای پیرامونی بسیار بالا بوده است. نتایج حاصل از رگرسیون خطی حاکی از این است که این اثرگذاری بصورت مستقیم بوده و به وجود آمدن این نوع از بازارچه در منطقه توانسته، بصورت مستقیم بر ویژگی‌های کالبدی منطقه تاثیرگذار باشد. همچنین توسعه بازارچه مرزی با بهبود شاخص‌های اقتصادی و رضایت خانوارهای روستایی ارتباط معناداری وجود دارد که با توجه به یافته های آزمون تی تک نمونه‌ای میزان اهمیت تاثیرگذاری این بازارچه بسیار بالا بوده، بطوری که بر روی بیشتر مولفه‌های مورد سنجش بشدت اثر گذار بوده است. تنها مولفه تاثیر بازارچه مرزی در کاهش میزان افراد بیکار در جوامع روستایی عدم معناداری را نشان می‌دهد که از منظر روستاییان علت آن در عدم اشتغال‌زایی مناسب برای جوانان روستایی بخاطر کاهش رونق این بازار در چند سال اخیر و عدم وجود منطقه آزاد بوده است.
5. بحث و نتیجه گیری
به رغم بالا بودن میزان اثرگذاری بازارچه مرزی بر روی معیار‌های کالبدی می‌توان با برنامه‌ریزی‌های جدید و طراحی‌های مدرن‌تر، شاخص‌های کالبدی روستاها را ارتقاء داد. ایجاد بازارچه مرزی هم از نظر اقتصادی و هم در فرهنگ ساکنان روستایی تاثیرات مهمی داشته و تغییرات مهمی در کالبد و شیوه مدیریتی کالبدی روستاها بر جای گذاشته است. در بعد اقتصادی بالاترین سطح رضایت، مربوط به مولفه تاثیر اشتغال در بازارچه مرزی و بر وضعیت پس‌انداز هر خانوار روستایی بوده است کسانی که توانسته‌اند مغازه‌ای در این بازارچه برای خود تهیه کنند وضعیت اقتصادی آنها بهبود چشمگیری حاصل نموده و کمترین سطح رضایت مربوط به میزان اثرگذاری فروش مواد غذایی و مایحتاج روزانه در بازارچه بر درآمد روستاییان به علت کمبود آمد و شد شهرنشینان به این بازارچه می‌باشد. به منظور مشخص نمودن وضعیت انتظارات مردم محلی از مولفه‌‌های بًعد اقتصادی با ماتریس مدل HOLSAT نشان می‌دهد که ویژگی‌های اقتصادی روستا تحت تاثیر بازارچه بوده است و انتظارات مردم محلی را تا حدودی برآورده و رضایت آنها را جلب نماید.

Keywords

بازارچه‌های مرزی; شاخص‌های کالبدی و اقتصادی; توسعه نواحی روستایی مرزی; اینچه برون

References

1. Amanpour, S., Naderi, K., Isafi, A., & Mansouri Mianroud, F. (1391/2012). Investigating and analyzing the effects of border markets on socioeconomic structure of the cities (Case study: City of Javanroud). Paper presented at the 2 National Conference on Border Cities and Security, Challenges and Approaches, Zahedan, Iran. [In Persian]

2. Armaghan, S. (1391/2012). The economic effects of border markets on the development of the villages in the city of Astara. [In Persian]

3. Asheri, E. A., Nour mohammadi, S., Ghaderi, R., & Rostami, A. (1391/2012, 5). The role of border markets in socio-economic development (Case study: Sanam Balaghi market in Poldasht). Paper presented at the Second National Conference on Approaches of Economic Development with Regional Planning, Sanandaj, Iran. [In Persian]

4. Chandoevwit, W., Chalamwong, Y., & Paitoonpong, S. (2005). Thailand’s cross border economy: a case study of Sa Kaeo and Chiang Rai. The cross border economies of Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam, 145-199.‏

5. Esmaeili, F., Khodadad, M., Nakhaei, M., & Momeni, Gh. (1395/2016). Evaluating the role of border markets in the development of bordering villages (Incheh Borun in Golestan province). Paper presented at the First National Conference on Crisis, Safety, Health, Environment, and Sustainable Development Management, Abadan, Iran. [In Persian]

6. Esmaeilzadeh, Kh. (1385/2006). Anthropological study of common border markets with the approach of economic anthropology (Case study: Border trading in bordering villages in the city of Sardasht). The Journal of Anthropology, 5(9), 38-65. [In Persian]

7. Ghaderi Hajat, M., Abdi, E., Jalili Parvaneh, Z., & Bagheri Sarnajibaneh, N. (1389/2010). Explanation of the role of border markets in security and sustainable development (Case study: Border markets in Southern Khorasan province). Geopolitics Quarterly, 6(3), 121-151. [In Persian]

8. Ghaderzadeh, O., Mohammadpour, A., & Ghaderi, O. (1392/2013). Qualitative study on the effects of border markets on smuggling durability. Applied Sociology, 24(3), 175-194. [In Persian]

9. Kiani. (1389/2010). The role of cultural commonalities in developing Tamarchin border trading terminal in Piranshahr. Paper presented at the 2 National Conference on Terminals and Border Markets, Opportunities and Challenges, Ilam, Iran. [In Persian]

10. Kurowska-Pysz, J. (2016). Opportunities for cross-border entrepreneurship development in a cluster model exemplified by the Polish–Czech border region. Sustainability, 8(3), 230. ‏

11. Leebouapao, L., Souksavath, P., Sone, P., Darachanthara, S., & Norintha, V. (2005). Lao PDR’s Cross Border Economy: Case Study in Dansavanh, Savannakhet and Houaysay/Tonpheung, Bokeo, Lao PDR. Cross Border Economies of Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam. ‏

12. Mahdizadeh, M. J., Sbouhi Sabpuni, M., & Asgari, A. (1391/2012). The effects of tourist attraction in rural areas on economic development (Case study: Delfard rural district, Jiroft). Paper presented at the 1 National Conference on Rural Development, Rasht, Iran. [In Persian]

13. Mirzaei, H., & Abdozadeh, S. (1393/2014). Investigating the effect of border markets on the quality of living among rural people in bordering areas (Case study: Border markets and villages in Marivan). Journal of Village and Development, 6(2), 255-278. [In Persian]

14. Mousavi, M. (1392/2013). Evaluating the role of common border markets in development and welfare in bordering areas (Case study: Tamarchin border market, Piranshahr). Journal of Geography and Development, 33, 55-70. [In Persian]

15. Mohammadi Yeganeh, B., Mahdizadeh, E., Mahdizadeh, E., & Cheraghi, M. (1391/2012). Evaluating economic effects of Mehran border market on the development of surrounding rural areas (Case study: Mohsen Abad rural district). Journal of Geographical Applied Studies, 12(25)79-96. [In Persian]

16. Murshid, K.A.S., & Tuot, S. (2005). The cross border Economy of Cambodia, Cambodia development Resource institute, development analysis network with the support of the Rockefeller foundation.

17. Nahar, S. (2014). Text analysis of social development as a concept (unpublished thesis), the University of Texas at Arlington. Texas. United States of America. Retrieved December 15, 2016. https://uta-ir.tdl.org/utair/bitstream/handle/10106/.../Nahar_uta_2502M_12925. pd.

18. Zarghani, H., Mahdizad, S., & Azami, H. (1391/2012). Analyzing political-spatial reflections of border markets (Case study: Bashmagh border market, Marivan). [In Persian]

19. Rezaei, M. (1389/2010). The effects of border markets on physical, economic, and social growth of the surrounding cities (Case study: Bashmagh border market in Marivan) (Unpublished master's thesis). University of Zanjan, Zanjan, Iran. [In Persian]

20. Rokn-al-Din Eftekhari, A., Papoli Yazdi, M., & Abdi, E. (1387/2008). Evaluating the economic effects of border markets on development reflections in bordering areas (Case study: Sheykh Saleh border market in the city of Salas Baba Jani, Kermanshah province). Geopolitics Quarterly, 4(2), 82-109. [In Persian]

21. Sadeghi, M., & Rabiei, H. (1394/2015). Investigating the localization of optimal establishment of border markets in rural settlements of the city of Gonbad Kavous. Journal of Space Economy and Rural Development, 4(1), 57-73. [In Persian]

22. Saeidi, A. A., Esmaeilzadeh, Kh., & Abdollahpour, J. (1388/2009). Sociological-economic investigation of common border markets (Case study: Sardasht and Piranshahr border markets). Quarterly Journal of Social Sciences, 45, 93-133. [In Persian]

23. Szalontai, L. (2011). Introduction of the know bridge project and its results. The department of social geography and regional development planning humanitarian policy group overseas development institute 111 Westminster bridge road London of the university of Debrecen & institute for euro regional studies.

24. Tayebnia, H. (1396/2017). Analyzing the role of entrepreneurship in rural sustainable development in bordering areas (Case study: Khav and Mirabad, Marivan). Paper presented at the 2 National Conference on Investigating the Approaches of Rural Entrepreneurship Development Management in Iran, Sabzevar, Iran. [In Persian]

25. Tribe, J., & Snaith, T. (1998). From Servqual to Holsat: holiday satisfaction in Varadero, Cuba. Tourism management, 19(1), 25-34. ‏

26. Truong, T., & Foster, D., (2006). Using Holst to Evaluate Tourist Satisfaction at Destinations: The Case of Australian Holidaymakers in Vietnam, Tourism Management, 27, 842-855.

27. Veysi, F., & Ahmadi, A. (1396/2017). An analysis of the effect of corrective remedies of border market management on the improvement of economic development in the surrounding rural areas (Case study: Khav and Mir Abad, Marivan). Journal of Research and Rural Planning, 6(2), 171-190. [In Persian]