تحلیل پایداری محیطی مسکن روستایی با استفاده از روش استنتاج فازی (مطالعة موردی: نواحی روستایی شهرستان مریوان)

Journal of Research and Rural Planning

Article 5, Volume 8, Issue 1 - Serial Number 24, January 0, Pages 79-93   

DOI: 10.22067/jrrp.v8i1.70319

Authors

بهرام ایمانی^{* 1}; اصغر پاشازاده¹; سید هادی کریمی²

¹دانشگاه محقق اردبیلی

²دانشگاه تهران

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
یکی از مسائلی که به شدت توجه همگان را به خود معطوف داشته، مسکن و توسعه پایدار آن و همگام با آن توسعه انسانی است. مسکن پایدار از نقش با اهمیت تری در ثبات خانواده، رشد اقتصادی و اجتماعی و بالا بردن ضریب ایمنی افراد و خصوصا ارتقای فرهنگی و آرامش روحی اعضای خانواده دارد و در کل سیستم نیز تاثیر می‌گذارد. یکی از راههای مهم آگاهی از وضعیت مسکن پایدار استفاده از شاخص‌های پایداری مسکن می باشد. این شاخص‌ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی از یک طرف و بهبود بخشی برنامه‌ریزی مسکن از سوی دیگر برای یک افق بلند مدت است. لذا انجام پژوهش در خصوص شناسایی و تبیین عوامل و دلایل پایداری محیطی  مسکن روستایی در محدوده مورد مطالعه و ارائه پیشنهاداتی در این بخش با هدف اصلاح روش‌ها و بهبود امور بعنوان یک ضرورت مطرح است. بنابراین، ما در این مقاله سعی داریم به اهداف زیر دست یابیم:
ارزیابی و  تبیین شاخصها و نماگرهای مسکن روستایی پایدار در نواحی مختلف روستایی؛
شناسایی سطح پایداری محیطی مساکن روستایی؛
و متناظر با این اهداف، ما در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوألات هستیم:
پایداری مساکن روستایی در روستاهای مورد مطالعه بر اساس شاخص­های پایداری محیطی در چه سطحی است؟
با توجه به وضعیت پایداری مساکن روستایی چه پیشنهادات و راهکارهایی برای بهبود آن می­توان ارائه کرد؟
2. روش تحقیق
 تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع تحقیقات کاربردی می­باشد زیرا به منظور توسعه دانش کاربردی (توسعه روستایی از طریق پایداری مسکن روستاها) می­باشد، بدون تردید نتایج حاصله از آن می­تواند در برنامه­ریزی­ها قابل استفاده باشد. جامعه آماری این تحقیق روستاهای شهرستان مریوان می باشد که به صورت تصادفی ساده تعداد 6 به عنوان نمونه تحقیق انتخاب گردید. برای تعیین حجم نمونه افراد نیز از فرمول کوکران استفاده شد که تعداد نمونه سرپرستان خانوار 295 بدست آمد و برای نمونه برداری از روش طبقه­بندی تصادفی استفاده شد. یعنی براساس میزان جمعیت (تعداد خانوار) و  به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. لازم بدست بذکر است که پایایی پرسشنامه به روش آلفای کورنباخ، 89/0 که نشان از قابل اطمینان بودن ابزار تحقیق می باشد.
3. یافته‌های تحقیق
در این تحقیق با استفاده از روش استنتاج فازی(FIS) در محیط نرم­افزار Matlab به تحلیل داده­ها و سنجش و ارزیابی سطح پایداری محیطی مساکن روستایی در محدوده مورد مطالعه پرداخته شده است.  مراحل و نتایح روش استنتاج فازی این تحقیق به این شرح می­باشد:
1) دسته­بندی و تعریف متغیرها: از آنجا که تحلیل داده­ها به روش استنتاج فازی و در محیط Matlab صورت می­گیرد و با توجه به بالا بودن حجم کار در مرحله تعریف پایگاه قواعد فازی 12 گویه طراحی شده بود در نتیجه جهت سنجش پایداری محیطی مسکن روستایی 4 مولفه به صورت همگن تقسیم­بندی شده است.
 2) تعیین نوع تابع عضویت و تعریف دامنه­ی مقادیر بر اساس طیف پنج سطحی لیکرت (از 1 تا 5): در این مرحله برای هر یک از گویه­های تحقیق دامنه­ای از 1- تا 6+ در قالب تابع عضویت مثلثی تعیین شده و درجه عضویت نیز با سه حالت خوب، متوسط و بد(ضعیف) دسته­بندی شده است.
3) تعریف قوانین فازی و تشکیل پایگاه قواعد فازی: در این مرحله با توجه به تعداد حالات ترکیبی ممکن برای گویه­های هر یک از مولفه­ها و بر مبنای قاعده «اگر – آن گاه» (if-then) اقدام به تعریف قوانین و تشکیل پایگاه قواعد فازی شد که با توجه به اینکه هر مولفه حاوی 3 گویه بود نهایتاً با توجه به تعداد جایگشت ممکن در ترکیب سه گانه­ی این گویه­ها و محدودیت سیستم در حالت  none(پوچ) 55 قانون برای هر مولفه تعریف شد که در مجموع برای مولفه­های چهارگانه­ی محیطی، تخریب محیطی، بهداشت محیطی، تناسب محیطی (1) و تناسب محیطی (2)، 220 قانون فازی تعریف شده است.
4) ترکیب خروجی­های حاصل از هر یک از قوانین فازی و ارزیابی مولفه­های چهارگانه: در این مرحله نتایج حاصل از ارزیابی داده­ها بر مبنای پایگاه قواعد فازی که در مراحل قبل تشکیل شده بود برای هر گویه محاسبه شد و میانگین حاصل از 295 پرسشنامه برای هر گویه و نهایتاً هر مولفه محاسبه گردید. بگونه ای که این مقدار برای تخریب محیطی، بهداشت محیطی، تناسب محیطی (1) و تناسب محیطی (2) به ترتیب 273/0، 313/0، 370/0 و 352/0 به دست آمده است.
5) ترکیب نتایج حاصل از تحلیل مولفه­های چهارگانه با استفاده از گامای فازی:  از آنجا که ما برای ترکیب مقادیر عضویت از عملگر «و» فازی استفاده شده و این عملگر اشتراک مجموعه­هاست. بدین معنی که حداقل درجه عضویت اعضا را استخراج می‌کند و از تابع مینیمم در همپوشانی استفاده می­کند و معادل اشتراک (Intersect) تعریف می­گردد. نتایج این مرحله هم که از طریق ضرب نتایج حاصل از ضرب جمع فازی در جمع جبر فازی بر اساس رابطه­ای مربوطه به دست می آید نشان می دهد که گامای فازی به ترتیب 09/0، 22/0 و 52/0 می­باشد که این امر بیانگر وضعیت نامطلوب پایداری محیطی مساکن روستایی در این منطقه بوده است.
4. بحث و نتیجه­‌گیری
در این تحقیق برای سنجش پایداری محیطی مسکن روستایی در روستاهای کلکجان، برده سفید، تازه آباد صوفی بله، ینگیجه، باغان و پیله در شهرستان مریوان واقع در استان کردستان، بنا به اقتضای روشی که برای تحلیل نتایج مورد استفاده قرار گرفت از مولفه­های تخریب محیطی، بهداشت محیطی و تناسب محیطی استفاده شد. برای ترکیب نتایج حاصل از سنجش این مولفه­ها توسط مدل استنتاج فازی نیز از gamma fuzzy استفاده شد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که وضعیت پایداری محیطی مساکن روستایی منطقه مورد مطالعه بر اساس ضرایب 5/0، 7/0 و 9/0 گامای فازی به ترتیب 09/0، 22/0 و 52/0 می­باشد که این امر بیانگر وضعیت نامطلوب پایداری محیطی مساکن روستایی در این منطقه بوده است؛ به ویژه از لحاظ تخریب محیطی که ساخت مساکن روستایی منطقه همسو و هماهنگ با محیط زیست پیرامون خود نبوده و منجر به از بین رفتن مراتع، اراضی کشاورزی و تغییر کاربری این اراضی شده است و در ادامه نیز جهت بهبود این وضعیت با توجه به نتایج سنجش مولفه­های پایداری محیطی مسکن روستایی یعنی تخریب، بهداشت و تناسب محیطی، راهکارها و پیشنهاداتی ارائه شده است.
 

Keywords

مسکن روستایی; پایداری محیطی; استنتاج فازی(FIS); ، گامای فازی; شهرستان مریوان

References

1. Afrakhteh, H., & Havasi, N. (1390/2011). An analysis of the role of housing loan in rural development- case study, rural area Seyed Ibrahim, Dehloran County. Journal of Geography, 9(31), 55-76. [In Persian]

2. Asayesh, H. (1375/1996). Measuring life quality. Journal of Housing and Islamic Revolution, 76(5), 59-77. [In Persian]

3. Azizi, M. (1383/2004). Role of housing indicators in planning. Journal of Fine Arts, 17(5), 31-42. [In Persian]

4. Barghi, K., Amraei, A., & Shayan, M. (1395/2016). Analysis and study of the indicators of housing sustainability in rural areas (Case study: rural area Ma'moolan, Poldokhtar County). Journal of Geographical Research, 31(1), 57-64. [In Persian]

5. Chaparli, H. (1386/2007). Role of income in developing patterns for rural housing (Case study: the rural area of Soltanali, Gonbad County) (Unpublished master's thesis). Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. [In Persian]

6. Choguill, M., & Charles, L. (2007). The search for policies to support sustainable housing. Habitat International, 31(1), 143-149.

7. Edwards, B., & Turrent, D. (2000). Sustainable housing. London: E & FN Spoon.

8. Gray, I., Hudson, W., & Brown, A. J. (2004). What is regionalism? In John Wanna (1rd. Ed.), Restructuring Australia: Regionalism, republicanism and reform of the nation-state (pp. 16-27). Sydney, Australia: Federation Press.

9. Hakimi, H., Pourmohammadi, M., Parhizgar, A., Meshkini, A., & Pourtaheri, M. (1390/2011). Evaluation of qualitative and quantitative indicators of housing in Iran's informal settlements (Case study: Jamshidabad, Khoy). Journal of Geography and Environmental Planning, 44(4), 197-210. [In Persian].

10. Hekmatnia, H., & Mousavi, N. (1385/2006). Application of models in geography with stressing on urban and regional planning. Yazd: Elm E Novin Publication. [In Persian].

11. Lotfi, H., Ahmadi, A., & Hasanzadeh Farjood, D. (1388/2009). Necessary indicators and factors for planning and policy making on rural housing in Iran. Geographical Quarterly on Land Use Planning, 7(2), 105-123. [In Persian]

12. Mahmoudi, M., & Nikghadam, M. (1387/2008). Reduction of environmental pollution due to housing development using solutions for architectural designs, case study: Residential textures surrounding Tehran. Journal of Fine Arts, 35(13), 27-38. [In Persian]

13. Mohammadi Yeganeh, B., Sinaei Moghaddam, S., & Cheraghi, M. (1396/2017). Rural housing sustainability based on analysis of interactive information (Case study: The rural district of Peshteh Zilaei, Cheram County). Planning of Physical Development, 2(1), 91-108. [In Persian]

14. Mokhber, A. (1363/1984). Social aspects of housing (The Centers for Social and Economic Documents., Trans). Tehran: Publication of Planning and Budgeting Organization. [In Persian]

15. Pourmohammad, R., Navid, S., & Navid, H. (1386/2007). Sustainability in cities from yesterday till today. Seven Cities, 21(7), 5-22. [In Persian].

16. Ross, T. J. (2010). Fuzzy logic with engineering applications (3rd. Ed.). UK: Wiley, Chichester.

17. Saeidi, A. (1373/1994). Economic and social requirements for building rural housing, Seminar for policies of housing development in Iran. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development. [In Persian].

18. Sarfaraz, H. Z., & Edmundas, K. Z. (2013). Sustainable development of rural areas’ building structures based on local climate. Procedia Engineering, 57(5), 1295-1301.

19. Shayan, N., Barghi, H., & Agha-Amrayie, A. (2014). Studying indicators of sustainable housing in rural areas (Case study: Villages of Zarrindasht). Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 3(11), 187-193.

20. Statistics Center of Iran. (1390/2011). Statistical Yearbook of Kurdistan Province, Kurdistan Provincial Statistics and Information Office. [In Persian]

21. Taghizadeh, M. (1380/2001). Urban sustainable development and housing. Tehran: Publication of Housing and Revolution. [In Persian]

22. Westaway, M. S. (2006). A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doornkop, Soweto, Habital International, 30(1), 175-189.

23. Whit. R. (2002). Building the Ecological City. India: Wood Head Publishing, CRC Press.

24. Yigitcanlar, T., Kamruzzaman, M., & Teriman, S. (2015). Neighborhood ustainability assessment: Evaluating residential development sustainability in a developing country context. Sustainability, 7(3), 2570-2602.