استفاده از نظریه در فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، طی سال‌های 89 -93

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 7، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 73-89   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i1.49765

نویسندگان

فاطمه دهقان دیسفانی^{* 1}؛ محمدرضا کیانی²؛ محمد اکبری بورنگ¹

¹دانشگاه بیرجند

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مقدمه:
نظریه در هر حوزه علمی از جمله علم اطلاعات و دانش‌شناسی، اهمیت و کاربردهای ویژه‌ای دارد. پژوهش حاضر درصدد یافتن میزان استفاده از نظریه در فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، طی سال‌های 89 -93، در یک بازه زمانی 5 ساله بوده است.
روش‌شناسی:
پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا صورت گرفت. جامعه پژوهش را تمام مقاله‌های فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، طی سال‌های 89 -93 تشکیل دادند که شامل 212 مقاله بود وهمه مقاله‌ها مورد بررسی قرار گرفت. «واژه» به عنوان واحد ثبت و «مقاله» به عنوان واحد تحلیل در نظر گرفته شد. ابزار گردآوری داده‌ها، سیاهه وارسی (کدنامه) بود. هر نظریه در هر مقاله تنها یک‌بار شمارش گردید.
یافته‌ها:
یافته‌ها نشان داد که از 212 مقاله فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، طی سال‌های 89 -93، 166مقاله آن پژوهشی و 46 مقاله آن مروری است و در99 مقاله‌پژوهشی و 39 مقاله مروری از نظریه استفاده شده است. طی سال‌های 89 -93، در65 درصد از مقاله‌های فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، نظریه به کار رفته است. منشأ نظریه‌های یافت شده به ترتیب فراوانی از 3 حوزه علوم انسانی و اجتماعی، علوم پایه و مهندسی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی بود. تعداد مقاله هایی که در عنوان، چکیده و متن مقاله‌ها از نظریه استفاده کرده‌اند به ترتیب 24، 38 و138 مقاله است. این مقاله‌ها درمجموع 371 بار ازنظریه استفاده کرده اند. بدین ترتیب، هر یک از مقاله‌هایی که نظریه در آن‌هابه‌کاررفته است، به طورمتوسط 68/2 نظریه را به‌کاربرده‌اند. میزان متوسط استفاده از نظریه در کل مقاله‌های فصلنامه 7/1نظریه در هر مقاله است.
بحث و نتیجه‌گیری:
طی سال‌های مورد بررسی، میزان استفاده از نظریه در فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی در مجموع روند صعودی داشته است.

کلیدواژه‌ها

علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛ نظریه؛ تحلیل محتوا؛ فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی؛ خاستگاه نظریه‌ها

مراجع

اورعی، نرگس؛ چشمه سهرابی، مظفر؛ صنایعی، علی؛ اورعی، عطیه (1392). «ارائه مدل سنجش آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران». فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، فصلنامه سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 2 (62). 50-78.

باتلر، پی یرس (1382). جنبه‌های نظری علم کتابداری. ترجمه هوشنگ ابرامی.- تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

بهمن‌آبادی، علیرضا (1381). مبانی، تاریخچه و فلسفه علم اطلاع‌رسانی (گزیده مقالات). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

حری، عباس (1378). بررسی گرایش موضوعی آثار علمی و پژوهشی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران از آغاز تا پایان سال 1377. در فهرست‌های رایانـه‌ای: کـاربرد و توسعه: مجموعـه مقـالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‌های رایانه‌ای در کتابخانه‌هـای ایـران، 27 و 28 آبـان 1378. 5-25.

حری، عباس (1381). مطالعه میـزان همبـستگی موضـوعی پایـان‌نامـه‌هـا و مقـالات فارسـی در رشـته کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، (1) 32. 72-43.

حسینی، سید مهدی؛ فتاحی، رحمت‌الله؛ دیانی، محمدحسین (1391). «کاربرد مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی: ساخت و آزمون نظریه‌ها». فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، فصلنامه سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 1(57). 33-62.

دلاور، علی (1380). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی.- تهران: رشد.

رهادوست، فاطمه (1386). فلسفه کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: کتابدار.

ریسمانباف، امیر (1385). «کتابداری، حرفه‌ای مبتلا به فقر نظری؛ پیامدها و پیشنهادهایی برای بهبود». اطلاع‌شناسی. 2 و 4 (13 و 14). 5-32.

فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی (1394). شرایط پذیرش مقاله. بازیابی شده از:

http://aqlibrary.ir/Old/index.php?module=ContentExpress&func=display&ceid=275

سلک، محسن؛ بزرگی، اشرف سادات (1389). تحلیل محتوای مقالات منتشر شده در دو نشریه فصلنامه «کتابداری و اطلاع‌رسانی» و «فصلنامه کتاب» در سال‌های 1385 و 1386. فصلنامه دانش‌شناسی(علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات). 3(10). 25-40.

شومیکر، پاملاجی؛ تنکارد، جیمز ویلیام؛ لاسورا، دومینک ال (1387). نظریه‌سازی در تحقیقات علوم اجتماعی. ترجمه و تألیف محمدحسین دیانی.- مشهد: انتشارات کتابخانه رایانه‌ای.

فیشر، کارن؛ اردلز، ساندا؛ مک‌کچنی، لین. (ای.اف) (1387). نظریه‌های رفتار اطلاعاتی. ترجمه فیروزه زارع فراشبندی و دیگران؛ ویراسته زاهد بیگدلی.- تهران: کتابدار.

کرایست، جان. م. (1365). مبانی فلسفه کتابداری آموزشی. ترجمه اسدالله آزاد. مشهد: موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

Bates, M.J. (2009).An Introduction to Metatheories, Theories, and models.Library and information science, 4 (44), 275 - 297.

Boyce, B.R., & Kraft, D.H. (1985).Principles and theories in information science.In M.E. Williams (Ed.), Annual Review of Information Science and Technology, vol. 20 (pp. 153–178).

Brookes, Bertram C. (1980). The foundations of information science. Part I: Philosophical aspects. Journal of Information Science, 2, 125–133.

Eisenberg, Michael B., Spitzer, Kathleen L., Kingsley, Ilana., Darby, Christine. (1990). Trend and issues in library and information science. Retrieve from: http://eric.ed.gov/?id=ED335061

Feehan, P.E., Gragg, W.L., II, Havener, W.M., & Kester, D.D. (1987).Library and information science research: An analysis of the 1984 journal literature. Library and Information Science Research, 9, 173– 185.

Gopal, M. H. (1984).An introduction to research procedures in social science. London: Asia Publishing House.

Grover, R., & Glazier, J. (1986).A conceptual framework for theory building in library and information science.Library and Information Science Research, 8, 227–242.

Hjørland, B. (1998). Theory and metatheory of information science: A new interpretation. Journal of Documentation, 54(5), 606–621.

Hjørland, B. (2000). Library and information science: Practice, Theory, and Philosophical basis. Information Processing and Management, 36: 501-535.

Hjørland, B. (2015). Theories are Knowledge Organizing Systems (KOS). Knowl.Org. 42(2).113-128.

Ja¨rvelin, K., & Vakkari, P. (1990). Content analysis of research articles in library and information science. Library and Information Science Research, 12, 395–421.

Julien, H. (1996). A content analysis of the recent information needs and uses literature. Library and Information Science Research, 18, 53–65.

Julien, H., & Duggan, L.J. (2000). A longitudinal analysis of the information needs and uses literature. Library and Information Science Research, 22, 1–19.

Kim, S.-J., & Jeong, D.Y. (2006).An analysis of the development and use of theory in library and information science research articles.Library & Information Science Research, 28, 548–562.

Kuhn, T. S. (1996). The Structure of Scientific Revolutions. (3nd Edition) University of Chicago Press.

Pettigrew, K. E. and McKechnie, L. (2001).The use of theory in information science research.journal of the American society for information science and technology, 52(1):62–73

Templeton, M. (1994).Letter to the editor.Journal of the American Society for Information Science, 45, 567.

Tuomaala, O., Järvelin, K. and Vakkari, P. (2014). Evolution of library and information science, 1965–2005: Content analysis of journal articles. Journal of the Association for Information Science and Technology, 65: 1446–1462.

Webster, Merriam. (1991). The Merriam-Webster Dictionary. Tehran: Kavosh.