تحلیل موانع توسعه ظرفیتی بهره برداری‌های باغی در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان پادنا علیا، شهرستان سمیرم)

Journal of Research and Rural Planning

Article 8, Volume 8, Issue 1 - Serial Number 24, January 0, Pages 127-141   

DOI: 10.22067/jrrp.v8i1.73005

Authors

حسین فراهانی^* ; کبری عبدالی بارند; هانیه پوربافرانی

دانشگاه زنجان

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
با توجه به ماهیت فعالیت­ باغداری و جنبه‌های مثبتی که بر این فعالیت حاکم است، تحقق اهداف توسعه پایدار نظیر کسب استقلال اقتصادی، بهبود وضع کشاورزان، جلوگیری از مهاجرت، بالا رفتن سطح رفاه جامعه روستایی و خودکفایی کشور میسر خواهد شد. توسعه فعالیت‌های باغداری، افزایش درآمدهای حاصل از آن و کارایی فعالیت‌های باغداری تابعی از توانمندسازی، افزایش توسعه ظرفیتی و ظرفیت‌سازی است؛ اما تحقق توسعه این بخش در مناطق مختلف با موانع و مشکلات بسیاری مواجه است که این موانع را می‌توان در سه دسته عوامل محیطی، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی طبقه‌بندی نمود. شهرستان سمیرم یکی از قطب‌های اصلی فعالیت باغداری در استان اصفهان است که با وجود توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فراوان به علل مختلف نتوانسته از امکانات و ظرفیت‌های خود برای توسعه باغداری بهره چندانی ببرد. بنابراین، این پژوهش در پی شناسایی و بررسی این مسائل می­باشد که: در بخش بهره­برداری­های باغی دهستان پادنا شهرستان سمیرم چه موانعی وجود دارند؟ و از میان این عوامل بازدارنده کدامیک بیشترین تأثیر را بر کاهش توسعه ظرفیتی دارند؟
2. مبانی نظری
توانایی یک کشور برای دنبال کردن مسیر توسعه پایدار تا حد زیادی به‌وسیله ظرفیت مردم و نهادهای آن و همچنین به‌وسیله شرایط جغرافیایی و اکولوژیکی آن تعیین می‌شود. به‌ویژه ظرفیت‌سازی شامل قابلیت‌های انسانی، علمی، تکنولوژیکی، سازمانی، نهادی و منابع می‌باشد. توسعه ظرفیتی به‌عنوان مکمل سایر ایده‌ها که در تفکر توسعه در چهار دهه اخیر مطرح بوده شامل مفاهیم نهادسازی، توسعه نهادی، توسعه منابع انسانی، توسعه اداری و مدیریتی و تقویت نهادی می­باشد. ترکیب عوامل و نهاده­ها و سرمایه­گذاری در بهره­برداری­های باغی باید از دیدگاه نوآوری و به شکل بهینه تعریف گردد. به این ترتیب که ظرفیت­های تولید شامل منابع آب، خاک، سرمایه­ و توامندی­های نیروی انسانی مورد بررسی قرار گیرد و با شناسایی موانع توسعه این ظرفیت­ها، جهت­گیری­های لازم برای رفع مشکلات ارائه گردد. برنامه­ریزی کشاورزی بیشتر به مسائل و مشکلات تولید و عرضه محصولات کشاورزی می­پردازد و تلاش می­کند تا علاوه بر درنظرگرفتن نیازهای غذایی جامعه و مسائل زیست محیطی، عملکرد اقتصادی کشاورزان را نیز بهبود بخشد. موفقیت این راهبرد تابع دو مؤلفه سرمایه ­گذاری در فرایند تولید و بهبود مکانیسم بازار می­باشد. در این میان نقش باغداری و بهره­برداری­های باغی در توسعه مناطق روستایی چشمگیر است. دخالت هوشمندانه و برنامه­ریزی­های راهبردی، همه جانبه و نیز واقع­بینانه، در ارتباط با بهره­برداری­های باغی و باغداری متناسب با شرایط هر منطقه‌­ای قادر خواهد بود ضمن رها ساختن جوامع، به ویژه روستاییان، زمینه و بسترهایی را فراهم آورد که موجب توسعه این مناطق و در نتیجه کشور شود.
3. روش­ تحقیق
پژوهش حاضر از نوع توصیفی- علّی و براساس براساس هدف، اکتشافی و از نوع کاربردی می­باشد. به منظور گردآوری اطلاعات از روش­های کتابخانه­ای و میدانی از قبیل پرسشنامه، مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. روش تحقیق به صورت تلفیقی از روش­های کیفی و کمی صورت گرفته است. محدوده مورد مطالعه در پژوهش حاضر دهستان پادنا علیا در شهرستان سمیرم واقع در استان اصفهان می‌باشد. جامعه آماری  شامل 842 بهره­بردار باغی می­باشد. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه­‌گیری تصادفی ساده استفاده شده است. در نهایت با استفاده از فرمول کوکران تعداد 273 پرسشنامه و براساس سهم نسبتی هر روستا، میان خانوار بهره­بردار توزیع شده است. تجزیه و تحلیل داده­ها به روش کمی با استفاده از آمار توصیفی و استباطی (تحلیل مسیر و مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار ایموس گرافیک) و روش­ کیفی (با استفاده از نرم افزار اطلس) می­باشد.
4. یافته‌های تحقیق
مفاهیم حاصل از تحقیقات کیفی در قالب سه مانع اصلی اقتصادی، اجتماعی و محیطی دسته­بندی شده است. بررسی روابط همبستگی و اثرات میان متغیرهای مشاهده شده و پنهان پژوهش نیز با استفاده از نرم­افزار ایموس گرافیک مدلسازی شده است. تحلیل مسیر مؤلفه­های مشاهده شده از قبیل موانع اقتصادی، اجتماعی، محیطی، موانع توانمندسازی و عدم گسترش ظرفیت­های تولیدی صورت گرفته است. بالا بودن سطح پوشش آماره از مقدار 05/0 و همچنین نزدیک به یک بودن شاخص­های برازش تطبیقی، نیکویی برازش و برازش هنجار مؤید برازش مناسب مدل می­باشد. وجود ضرایب مثبت نشان دهنده رابطه مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته می­باشد. همچنین مدل رگرسیونی نشان می­دهد که موانع اقتصادی با ضریب کل 267/0 بیشترین تاثیر را در تبیین عدم توسعه ظرفیتی دارد. به غیر از موانع اجتماعی در ظرفیت­های تولیدی و توسعه ظرفیتی، تمامی وزن­های رگرسیونی بین پارامترهای این سنجش و مدل معادله ساختاری بیشتر از صفر و در سطح اطمینان 90 درصد و بیشتر قرار دارند. با توجه به اینکه ساختار روایی به غیر از دو مورد در تمام مسیرها بیشتر از 96/1 برآورد شده است می­توان چنین استنباط کرد که کواریانس مسیرها در سطح 05/0 معنادار است. آماره آزمون یا نسبت بحرانی نیز دارای یک توزیع نرمال استاندارد با سطح معنی داری کمتر از 05/0 می­باشند. به این ترتیب فرضیه صفر بودن ضرایب در سطح خطای مشخص شده رد می­شود و به این ترتیب تمام ضرایب مسیر (به جز سه مسیر) معنادار می­باشند. خطای معیار در اکثر برآوردهای ضریب کمتر از 1/0 می­باشد که این مطلب حاکی از میزان اثرگذاری هر مانع در عدم توسعه ظرفیتی می­باشد.
5. بحث و نتیجه‌گیری
به طور کلی موانع توسعه بهره برداری های باغی در سه دسته عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی قابل بررسی هستند. تاثیرگذارترین عامل، موانع اقتصادی می­باشد و از میان موانع اقتصادی نیز  بیشترین تاثیر مربوط به بخش بازاریابی محصول است که در این بخش نیز دخالت واسطه ها و دلالان، هزینه های بالای تولید محصول و پایین بودن سهم باغدار از فروش محصول مهم ترین موانع در این بخش هستند. بعد از آن موانع محیطی بیشترین تاثیر را بر کاهش توسعه ظرفیتی داشته اند. موانع اجتماعی نیز به طور غیر مستقیم اثرگذار بوده است. میزان توانمندی و ظرفیت­های تولیدی نیز به عنوان دو متغیر واسطه­ای قادر به کاهش یا افزایش تاثیر موانع اقتصادی، محیطی و اجتماعی بر توسعه ظرفیتی بهره ­برداری­های باغی هستند. در محدوده مورد مطالعه موانع و مشکلاتی در بهره­برداری­های باغی وجود دارد که از طریق ارتقاء و بهبود آن می توان به افزایش توانمندی، ظرفیت­سازی، توسعه ظرفیتی و در نهایت توسعه پایدار جوامع روستایی همت گماشت.

Keywords

کلیدواژه‌ها: ظرفیت سازی; توانمند سازی; بهره برداریهای باغی; استان اصفهان

References

1. Agricultural Jihad in Semirom. (1395/2016). Four-year performance report. Isfahan, Iran: Management of Agricultural Jihad. [In Persian].

2. Alavizadeh, S., A., & MirLotfi, M. R. (1392/2013). The role of non-agricultural economics on the survival of villagers in rural areas of Semirom. Quarterly Journal of Regional Planning, 3(10), 71-82. [In Persian].

3. Alston, J. M., & Pardey, P. G. (2007). Attribution and other problems in assessing the returns to agricultural R and D. Agricultural Economics, 25(2-3), 141-152.

4. Antriyandarti, E. (2012). Sustainability of post-eruption socio economic recovery for the community on Mount Merapi slope through horticulture agribusiness region development :Case study in Boyolali District). Procedia Environmental Sciences, 17(2013), 46-52.

5. Arlemalm‐Hagser, E., & Sandberg, A. (2011). Sustainable development in early childhood education: in‐service students' comprehension of the concept. Environmental Education Research, 17(2), 187-200.

6. Azkia, M., Zare, A., & Imani, A. (1387/2008). Approaches and methods of qualitative research in rural development. Tehran: Publishing Ney. [In Persian].

7. Byham, W. (1991). Empowered Teams: Creating Self‐Directed Work Groups That Improve Quality, Productivity, and Participation, San Francisco: Jossey‐Bass.

8. Dolinska, A., & d'Aquino, P. (2016). Farmers as agents in innovation systems. Empowering farmers for innovation through communities of practice. Agricultural Systems, 142(2016), 122-130.

9. Evans, B., Joas, M., Sundback S., & Theobald, K. (2013). Governing sustainable cities. London: Taylor and Francis.

10. Fathi, A. (1387/2008). Development of rural economy on horticultural axis in BaghBahadoran District, Lenjan city (Unpublished master's thesis). University of Isfahan, Isfahan, Iran. [In Persian].

11. Fathi, A. (1391/2012). Strategic evaluation of gardening development (Case study: BaghBahadoran District, Lenjan City). Journal of Geography and Environmental Planning, 24(3), 197-214. [In Persian].

12. Friis-Hansen, E., & Duveskog, D. (2012). The empowerment route to well-being: An analysis of farmer field schools in East Africa. World Development, 40(2), 414-427.

13. Ghasemi Viry, V. (1391/2012). Management of risk reduction in rural areas with potential capacity development (Case study: Sonbolabad Village) (Unpublished master's thesis). University of Zanjan. Zanjan, Iran. [In Persian].

14. Hafezniya, M. R. (1393/2014). An introduction to the research method in the humanities. Tehran: SAMT Publications. [In Persian].

15. Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Articles, 6(1), 53-60.

16. Hosseini, S., M., & Sharif Zadeh, M., Sh. (1394/2015). Sustainable agriculture new paradigm of agricultural research and development (1st ed.). Tehran: Jihad Tehran University. [In Persian].

17. Isfahan Governorate. (1385/2016). The last divisions of the state of Padena. Isfahan: Isfahan Governorate. [In Persian].

18. Khosrobeigy, R., Shayan, H., Anabestani, A. A., & Bozarjomehri, H. (1392/2013). An analytical study of agricultural development restrictive factors in rural areas (Case study: Khondab, Markazi Province). Journal of Rural Planning and Research, 3(6), 39-53. [In Persian].

19. Maertens, M. (2009). Horticulture exports, agro-industrialization, and farm-nonfarm linkages with the smallholder farm sector: Evidence from Senegal. Agricultural Economics, 40(2), 219-229.

20. Mohammadi Yeganeh, B., & Nabati, A. (1392/2013). Analysis of agricultural development barriers in rural areas using analytical hierarchy analysis (Case study of Karani Village, Bijar Township). Quarterly Journal of Geographical Space, 13(44), 135-152. [In Persian].

21. Moradi, J., Heidari, H., Azizi, M., Yaghoubi, A. (1390/2011). Analysis of the status of organic agriculture as a platform for sustainable development of agriculture from farmers' point of view, Case study: Dyvandareh and Ghorveh. Proceedings of the Second National Conference on Rural Development, Hamedan, Bu-Ali Sina University. [In Persian].

22. Nouri Zamanabadi, S. H., & Amini, A. (1386/2007). The contribution of agricultural development in rural development (Case study: Rural areas of Isfahan province). Iranian Agricultural Science, 2(38), 263-275. [In Persian].

23. Parsaei, M. (2011). The role of gardening in the development of rural economy in Esfarjan district of Shahreza, Iran (Unpublished master's thesis). University of Isfahan, Isfahan, Iran. [In Persian].

24. Statistical Center of Iran. (1395/2016). Census of population and housing, Padna City in 2015. Isfahan: Iran's Statistics Center. [In Persian].

25. Vroom, N. (2010). Empowerment and health: The theory and practice of community

development change. Community Development Journal, 28(3), 218-227.

26. Weinberger, K., & Thomas, L. (2007). Diversification into horticulture and poverty reduction. World Development, 35(8), 1464-1480.

27. Yasouri, M. (2007). Causes of low productivity in rural areas. Geosciences and Regional Development Department, 5(9), 113-131. [In Persian].

28. Zare Shahabadi, A., Zare Shahabadi, A., Samimi, S., & Khorasani, M. A. (1389/2010). Strategic planning of agricultural development. Quarterly Journal of Applied Geographical Sciences, 15(18), 29-49. [In Persian].

29. Zargham, H., & Haji M. A. (1389/2010). Feasibility study of the tourist cluster in Bandar Anzali. Tourism Management Studies, 14(5), 93-123. [In Persian].