ارزیابی اثرات زیست محیطی کاربرد آفتکش ها در نظام های مختلف تولید چغندرقند (Beta vulgaris L.) در استان های خراسان

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 3، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 16، تیر 1392، صفحه 122-133   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v5i2.24463

نویسندگان

امیر بهزاد بذرگر^{* 1}؛ افشین سلطانی²؛ علیرضا کوچکی³؛ ابراهیم زینلی²؛ علیرضا قائمی⁴

¹گروه زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، ایران

²گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

³گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴بخش تحقیقات چغندر قند، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، ایران

چکیده

ساماندهی برنامه های مدیریت آفات از دیدگاه محیط زیست و تغییر سمت و گرایش آنها به سوی برنامه های با کمترین مخاطرات زیست محیطی یکی از مهمترین اولویت های متخصصین مرتبط با تولید غذا به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. این مطالعه تأثیرات زیست محیطی مصرف آفتکش ها در نظام های مختلف تولید چغندرقند (Beta vulgaris L.) را با استفاده از روش شاخص تأثیر زیست محیطی(Environmental Impact Quotient) یا EIQ در استان های خراسان به عنوان بزرگترین منطقه تولید این محصول استراتژیک در کشور ارزیابی کرده است. در این مطالعه، اطلاعات مربوط به کلیه سموم مورد استفاده در 26 منطقه از 11 ناحیه جغرافیایی در استان های خراسان (استان های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی) در سه نظام تولید سنتی، نیمه مکانیزه و مکانیزه چغندرقند جمع آوری شد. بر اساس شاخصEIQ که نشان دهنده متوسط فشار زیست محیطی وارد بر سه جزء کارگران مزرعه ای، مصرف کنندگان وجزء اکولوژیک است، در هر سه نظام تولید چغندرقند در استان های خراسان، بیشترین اثر منفی کاربرد آفتکش ها مربوط به جزء اکولوژیک یعنی اثر بر موجودات زنده بوم نظام بود. این تحقیق نشان داد که افزایش استفاده از آفتکش ها در مزرعه به لحاظ تنوع سموم و مقدار کمی ماده مؤثره رابطه ای با عملکرد ندارد. همچنین با افزایش مکانیزاسیون در تولید چغندرقند مقدار فشار زیست محیطی وارد شده در مزرعه افزایش می یابد، اما با در نظر گرفتن میزان تولید هر یک از نظام های تولید چغندر، آسیب های زیست محیطی ایجاد شده به ازای یک تن چغندرقند تولید شده در نظام های مکانیزه 33 درصد کمتر از نظام های سنتی بود. بنابراین، به نظر می رسد که امکان بهبود کارکرد زیست محیطی تولید چغندرقند با کاهش مصرف یا جایگزینی سموم شیمیایی همراه با حفظ و یا افزایش عملکرد اقتصادی وجود داشته و تمایل نظام های تولید چغندرقند به سوی نظام های مکانیزه تر و پر تولیدتر می تواند در مقیاس ملی هزینه های زیست محیطی تولید داخلی را کمتر و در مقیاس جهانی نیز از بار زیست محیطی ناشی از حمل و نقل تولید غیر محلی جلوگیری نماید.

کلیدواژه‌ها

بار زیست محیطی؛ سمیت اکولوژیک؛ سمیت انسانی؛ شاخص تأثیر زیست محیطی