بررسی عوامل مؤثر بر تعلیق و شتاب داستان کوتاه «مرتا البانیة» جبران خلیل جبران با تکیه بر زمان روایی ژرار ژنت

زبان و ادبیات عربی

مقاله 7، دوره 10، شماره 19، مهر 1397، صفحه 167-193   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v10i19.65645

نویسندگان

وحید سبزیان‌پور^* ؛ سمیره خسروی

دانشگاه رازی

چکیده

ژرار ژنت، داستان را به عنوان یک «پیام روایی» در نظر می‌گیرد و با رویکردی نظام‌مند به مطالعة داستان‌ می‌پردازد. وی با طرح الگوی زمان و تعیین عوامل مؤثر در تعلیق و شتاب یک داستان از منظر زمانی، سعی می‌کند تا میزان دخل و تصرف راوی در نقل یک داستان را مورد ارزیابی قرار دهد و از این طریق، معانی برجسته و زمان‌های مردة داستان را مشخص کند. داستان کوتاه «مرتا البانیة» جبران خلیل جبران با هدف ترسیم عواقب زیان‌بار فقر و محرومیت در زندگی دختران و زنان بی‌سرپرست با رمزپردازی از طبیعت نوشته شده است. این مقاله سعی دارد تا سرعت روایت و حرکت های زمانی این داستان را بر اساس چهار تکنیک الگوی زمان مند ژنت یعنی «خلاصه، حذف، وقفة توصیفی و نمایش صحنه» مورد بررسی قرار دهد و با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با استناد به نمونه‌هایی از داستان، میزان تأویل‌پذیری معنایی داستان را با استفاده از بررسی ساختاری نشان دهد و به این سؤال پاسخ دهد که شتاب و کاهش سرعت داستان، تا چه میزان متأثر از اغراض معنایی آن بوده است و مهمترین تکنیک‌های کاهش و افزایش شتاب آن کدامند؟ در پایان مشخص شد که زمان در این داستان به دو بخش تولد تا نوجوانی قهرمان داستان، و شب پایانی زندگی وی قابل تفکیک است. حرکت زمانی داستان در بخش اول از سرعت و شتاب بالایی برخوردار بوده و دو تکنیک حذف و خلاصه بیشترین کاربرد را داشته اند؛ اما در بخش دوم که نقطة اوج داستان به حساب می‌آید، دارای شتاب منفی است و دو تکنیک وقفة توصیفی و نمایش صحنه سبب کاهش سرعت گفتمان نسبت به داستان شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

داستان کوتاه عربی؛ شتاب داستانی؛ زمان روایی؛ ژرار ژنت؛ جبران خلیل جبران

مراجع

بارت، رولان و آخرون (1992)، طرائق تحلیل السرد الأدبی (دراسات)، ترجمة: مجموعة من الباحثین، الطبعة الأولی، المغرب: منشورات اتحاد کتاب المغربی.

پرینس،جرالد (1391)، روایت‌شناسی شکل و کارکرد روایت،ترجمة محمدشهبا، تهران: مینوی خرد.

تولان، مایک، روایت شناسی، درآمدی زبان شناختی انتقادی، مترجمان: سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت، 1386ش.

جبر، جمیل،(1981)، جبران خلیل جبران فی حیاته العاصف ، بیروت، مؤسس نوفل، الطبع الأولی،

جبران خلیل، جبران (2012)، عرائس المروج، ضبط و شرح:سامی الخوری، بیروت: دار الجیل.

جنیت، جرار (1997)، خطاب الحکایة بحث فی المنهج، ترجمة: محمد معتصم وعمر حلّی وعبدالجلیل الأزدی، الطبعة الثانیة، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.

حسینی، صالح (1371)، نیلوفر خاموش، تهران، انتشارات نیلوفر، چاپ اوّل.

ریمون- کنان، شلومیت. (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمه ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.

القصراوی، حسن (2004)، الزمن فی الروایة العربیة، ط1، بیروت: المؤسسة للدراسة والنشر

مارتین، والاس (1382)، نظریه های روایت. ترجمه ی محمد شهبا. تهران: هرمس.

حری، ابوالفضل (1387)، «احسن القصص: رویکرد روایت شناختی به قصص قرآنی». فصلنامه‌ی نقد ادبی. مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه تربیت مدرس. س1. ش2. صص 83-122.

شریح، محمود (2004)، «داستان کوتاه عربی» مترجم: نرگس قندیل زاده، مجلۀ الآداب، شماره 52، صص: 21 ـ 9.

Cohan, Steven and Linda M. Shres (2001), Telling Stories: ATheoretical Analasis of Narative Fiction and New York: Rouledge

Lothe, Jakob (2000) Narative in fection and Film: an Introduction New York: Oxford University Prss.