تنوع ژنتیکی و روابط بین برخی صفات زراعی ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.) تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی انتهای فصل

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 5، دوره 8، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 83-96   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v8i1.48717

نویسندگان

مریم رضایی نیا^* ؛ محمدرضا بی همتا؛ سیدعلی پیغمبری؛ علیرضا عباسی؛ فاطمه قراجه داغی

دانشگاه تهران

چکیده

به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و شناسایی روابط بین عملکرد با برخی صفات مورفولوژیکی در ژنوتیپ‌های نخود در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 بر روی 28‌ژنوتیپ نخود به‌همراه دو رقم شاهد جم و کوروش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تهران اجرا شد. با توجه به نتایج حاصل از همبستگی‌های فنوتیپی، تجزیه رگرسیون و علیت، صفات وزن غلاف کامل در بوته، وزن100‌دانه و تعداد دانه در بوته از جمله صفات تأثیرگذار بر بهبود عملکرد دانه بودند که صفت وزن غلاف کامل در بوته به‌عنوان صفت مرتبط با عملکرد دانه معرفی شد. بر اساس تجزیه به عامل‌ها تحت شرایط بدون تنش و تنش به‌ترتیب سه و چهار عامل انتخاب شدند که در مجموع 39/69 و 66/89‌درصد از کل تغییرات داده‌ها را توجیه کردند. در هر دو شرایط عامل‌های اول و دوم که شامل صفات وزن 100‌دانه، تعداد دانه درغلاف، عملکرد دانه در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن غلاف کامل در بوته، طول و عرض غلاف و روز تا گلدهی و غلاف‌دهی بودند، بیشترین درصد تغییرات داده‌ها را توجیه کردند. بر اساس پراکنش ژنوتیپ‌ها در نمودار بای‌پلات در شرایط بدون تنش ژنوتیپ‌های 29، 22، 474، 239، 370 و شاهد جم (998)، و در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ‌های 508، 236 به‌همراه شاهد جم (998) و کورش(999) که از نظر عامل‌های اول و دوم مثبت و بالاتر بودند، به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر انتخاب شدند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه‌ای در شرایط بدون تنش و تنش ژنوتیپ‌های مورد بررسی به‌ترتیب در سه و چهار گروه قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

تجزیه به عامل‌ها؛ تجزیه خوشه‌ای؛ تجزیه علیت؛ صفات مورفولوژیکی

مراجع

1. Acikgoz, N., and Acikgoz, N. 1994. Path analysis for evaluation of characters affecting seed yield in chickpeas at different sowing time. Crop Science Congress 2: 121-125.

2. Acquaah, G., Adams, M.W., and Kelly, J.D. 1991. Identification of effective indication of erect plant arquitecture in dry bean ideotype. Crop Science 31: 261-264.

3. Ali Pour Yamchi, H., Bihamta, M.R., Peighambari, S.A., Naghavi, M., and Shafiee Khorshidi, M. 2011. Evaluation of genetic diversity and classification of Kabuli chickpea genotypes in late season drought stress .Journal of Crop Breeding 3(7): 53-70. (In Persian with English Summary).

4. Ali, Q., Ahsan, M., Khan, N.H., Ali, F., Elahi, M., and Elahi, F. 2012. Genetic analysis for various quantitative traits of chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal for Agro Veterinary and Medical Sciences 6(1): 51-57.

5. Bernier, J., Altin, G.N., Serraj, R., Kumar, A., and Spaner, D. 2007. Review: Breeding upland rice for drought resistance. International Rice Research Institute. 33P.

6. Broughton, W.J.G., Hernandez, M., Blair, S., Beebe, P., and Vanderleyden, J. 2003. Beans (Phaseolus spp) model food legume. Plant Soil 252: 55-128.

7. Chaghamirza, K., and Farshadfar, E. 2005. Study of relationships between yield and yield components in chickpea. Abstracts of the 9th Iranian Congress of Crop Science and Plant Breeding, College of Agriculture, Unicersity of Tehran, Karaj, Iran. (In Persian).

8. Cheghamirza, S. 2007. Evaluation of Genetic Diversity in Chickpea using Agronomic Traits. MSc. Thesis, Faculty of Agriculture, Islamic Azad University of Kermanshah, Kermanshah, Iran (In Persian).

9. Ciftci, V., Togay, N., Togay, Y., and Dogan, Y. 2004. Determining relationships among yield and some yield components using path coefficient analysis in chickpea (Cicer arietinum L.). Asian Journal of Plant Sciences 3(5): 632-635.

10. Ebrahimi, M., Bihamta, M.R., Hossein zadeh, A.H., Khiyalparast, F., and Golpashi, M. 2010. Evaluation of reaction yield and yield components of white bean genotypes under water stress. Iranian Journal of Field Crops Research 8: 347-358. (In Persian).

11. FAO. 2008. Food Outlook, Global Market Analysis. http://www.fao.Food outlook.com.

12. Farshadfar, A., Zamani, M.R., Motallebi, M., and Emam Jomae, A. 2001. Selection for drought resistance in chickpea lines. Iranian Journal of Agricultural Sciences 32 (4): 65-77. (In Persian).

13. Fazeli, F., and Cheghamirza, K. 2011. Genetic variation in Iranian chickpea (Cicer arietinum L. Kabuli type) based on agronomic traits and RAPD marker. Seed and Plant Improvement Journal 1-27(4): 555-579. (In Persian).

14. Ganjeali, A., Porsa, H., and Bagheri, A. 2011. Response of yield and morphophysiological characteristics of earliness chickpea genotypes (Cicer arietinum L.) under drought stress. Iranian Journal of Pulses Research 2(1): 65-80. (In Persian with English Summary).

15. ICARDA. 1997. Food Legume Improvement Program: Annual Report 1996. Aleppo. Syria: ICARDA.

16. Kanouni, H., and Malhotra, R.S. 2003. Genetic variation and relationships between traits in chickpea (Cicer arietinum L.) lines under dryland conditions. Iranian Journal of Field Crop Science 5(3):185-193. (In Persian with English Summary).

17. Kayan, N., and Adak, M.S. 2012. Associations of some characters with grain yield in Chickpea (Cicer arietinum L.). Pakistan Journal Botany 44(1): 267-272.

18. Malik, S.R., Bakhsh, A., Asif, M.A., Iqbal, U., and Iqbal, S.M. 2010. Assessment of genetic variability and interrelationship among some agronomic traits in chickpea. International Journal of Agriculture and Biology 12(1): 81-85.

19. Mardi, M., Taleei, A.R., and Omidi, M. 2003. Study of genetic diversity and identification of yield components in desi chickpea. Iranian Journal of Agricultural Science 34(2): 345-351. (In Persian).

20. Meena, H.P., Kumar, J., Upadhyaya, H.D., Bharadwaj, C., Chauhan, S.K., Verma, A.K., and Rizvi, A.H. 2010. Chickpea mini core germplasm collection as rich sources of diversity for crop improvement. Journal of SAT Agricultural Research 8: 1-5.

21. Nielsen, D.C. 2001. Production function for chickpea, field pea, and lentil in the central great plains. Agronomy Journal 93: 563-569.

22. Ozdemir, S. 1996. Path coefficient analysis for yield and its components in chickpea. International Chickpea and Pigeonpea Newsletter 3: 9-21.

23. Rezaeyan Zadeh, E., Parsa, M., Ganjali, A., and Nezami, A. 2011. Responses of yield and yield components of chickpea cultivars (Cicer arietinum L.) to supplemental irrigation in different phenology stages. Journal of Water and Soil 25(5): 1080-1095. ( In Persian with English Summary).

24. Sabokdast, M., and Khyalparast, F. 2008. A study of relationship between grain yield and yield components in Common bean cultivars (Phaseolus vulgaris L.). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural of Resource 11(42) : 123-134. (in Persian).

25. Sharma, P.P., and Maloo S.R. 1988. Correlation and path coefficient analysis in Bengal gram (Cicer arietinum L.). Journal of Maharashtra Agriculture University 75(3-4): 95-98.

26. Siddique, K.H.M., Loss S.P., and Thomsons, B.D. 2003. Cool seasons grain legume in dry land Mediterranean environment of western Australia: Significance of early flowering. pp: 151-163. In: N.P. Saxena (Ed.). Management of Agriculture Drought “Agronomic and Genetic Options”. Science Publishers Inc, NH, USA.

27. Singh, K.B., and Saxena, M.C.1999. Studies on drought tolerance. Annual Report, ICARDA, Aleppo, Syria. pp: 108-113.

28. Singh, K.B., Bejiga, G., and Malhotra, R.S. 1990. Associations of some characters with seed yield in chickpea collection. Euphytica 49: 83-88.

29. Takeda, S., and Matsuoka, M. 2008. Genetic approaches to crop improvement: responding to environmental and population change. Nature 9: 444-457.

30. Toker, G., and Cagirgan, M.I. 2004. The use of phenotypic correlations and factor analysis in determining characters for grain yield selection in chickpea (Cicer arietinum L.). Hereditas 140: 226-228.

31. Uddin, M.J., Hamid, M.A., Rahman, A.R.M.S., and Newaz, M.A. 1990. Variability, correlation and path analysis in chickpea (Cicer arietinum L.) in Bangladesh. Bangladesh Journal, Plant Breeding and Genetics 3: 51-55.

32. Viakumar, C., Salmath, P.M., Goud, J.V., and Parameshw, R. 1991. Genetic variability and genotype environment interaction in Chickpea. Journal of Maharashtra Agriculture University 16(1): 37-39.

33. Yousefi, B., Kazemi Arbat, H., RahimZadeh Khoyi, F., and Moghadam, M. 1997. Study for some agronomic traits in chickpea cultivars under two irrigation regimes and path analysis of traits under study. Journal of Agricultural Sciences 147-162. (In Persian with English Summary).

34. Yucel, D.O., Anlarsal, A.E., and Yucel, C. 2006. Genetic variability, correlation andpath analysis of yield, and yield components in chickpea (Cicer arietinum L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry 30: 183-188.

35. Zali, H., Farshadfar, E., and Sabaghpour, S.H. 2011. Genetic variability and interrelationships among agronomic traits in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Crop Breeding Journal 1(2): 127-132.