ژئوشیمی و کانی‌ شناسی گدازه‌ های بازیک زئولیت‌ دار محدوده بومهن- رودهن، شرق تهران

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 7، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 17، آبان 1396، صفحه 397-418   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v9i2.49478

نویسندگان

امیر علی طباخ شعبانی^* ؛ مرتضی دلاوری کوشان؛ مهسا حاجی عبدالرحیم خباز

خوارزمی

چکیده

شمالشرق تهران در محدوده بومهن و رودهن سنگ‌هایی با ترکیب الیوین بازالت در بین سازند کرج برون‌زد دارند که در حفرات و شکستگی‌های آن کانی‌های زئولیت فیبری‌شکل تشکیل شده است. بنابراین سن این سنگ‌ها، ائوسن میانی تا بالایی در نظر گرفته می‌شود. این سنگ‌ها دارای بافت‌های هیالو میکرولیتی پورفیری و گلومروپورفیری هستند که درشت‌بلورهای آن را پلاژیوکلاز‌، کلینوپیروکسن و الیوین ایدنگسیتی‌شده تشکیل می‌دهد. نتایج آنالیز الکترون میکروپروب فنو‌کریست‌های پلاژیوکلاز ترکیب لابرادوریت تا بیتوونیت و پیروکسن ترکیب اوژیت- دیوپسید را نشان می‌دهد. دمای تبلور پیروکسن‌ها بین 1150 تا 1250درجه سانتی‌گراد و فشار تبلور بین 3 تا 8 کیلوبار تخمین زده می‌شود .این سنگ‌ها در نمودارهای تعیین دسته ماگمایی در دسته آلکالن و در نمودارهای تعیین محیط تکتونوماگمایی در جایگاه بازالتهای کمان قارهای قرار میگیرند. نمودار عنکبوتی عناصر کمیاب که نسبت به گوشته اولیه به‌هنجار شده، غنی‌شدگی عناصر LILE همچون K و Rb و تهی‌شدگی عناصر HFSE همچون Nb و Hf را نشان می‌دهند. غنی‌شدگی از LILE و تهی‌شدگی از HFSE از ویژگی‌های مذاب‌های کمان های آتشفشانی است. همچنین مشابهت الگوی نمودار عنکبوتی این سنگ‌ها با آندزیت‌های بازالتی آند نشانه ماگماتیسم زون‌های فرورانشی است. علاوه بر این، ترکیب شیمیایی پیروکسن‌ها نیز مشابه پیروکسن‌های محیط کمان آتشفشانی است.

کلیدواژه‌ها

الیوین بازالت؛ آلکالن؛ کمان ماگمایی؛ بومهن- رودهن؛ البرز مرکزی

مراجع

Asiabanha, A., Bardintzeff, J.M., Kananian, A. and Rahimi, G., 2012. Post-Eocene volcanics of the Abazar district, Qazvin, Iran: Mineralogical and geochemical evidence for a complex magmatic evolution. Journal of Asian Earth Sciences, 45: 79-94.

Asiabanha, A. and Foden, J., 2012. Post-collisional transition from an extensional volcano-sedimentary basin to a continental arc in the Alborz Ranges, N-Iran. Lithos, 148: 98-111.

Aghazadeh, M., Castro, A., Badrzadeh, Z. and Vogt, K., 2011. Post-collisional polycyclic plutonism from the Zagros hinterland: the Shaivar Dagh plutonic complex, Alborz belt, Iran. Geological Magazine, 148)5-6(: 980-1008.

Aghazadeh, M., Castro, A., Omrani, N.R., Emami, M.H., Moinvaziri, H. and Badrzadeh, Z., 2010. The gabbro (shoshonitic)–monzonite–granodiorite association of Khankandi pluton, Alborz Mountains, NW Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 38(5(: 199-219.

Amidi, S., Emami, M. and Michel, R., 1984. Alkaline character of Eocene volcanism in the middle part of central Iran and its geodynamic situation. Geologische Rundschau, 73) 3(: 917-932.

Berberian, F. and Berberian, M., 1981. Tectono-plutonic episodes in Iran. In: H.K. Gupta and F.M. Delany (Editors), Zagros Hindukush, Himalaya Geodynamic Evolution. American Geophysical Union, Washington DC, pp. 5-32.

Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18)2(: 210-265.

Chiu, H.Y., Chung, S.L., Zarrinkoub, M.H., Mohammadi, S.S., Khatib, M.M. and Iizuka, Y., 2013. Zircon U–Pb age constraints from Iran on the magmatic evolution related to Neotethyan subduction and Zagros orogeny. Lithos, 162–163: 70-87.

Cox, K.G., Bell, J.D. and Pankhurst, R.J., 1979. The interpretation of igneous rocks. George Allen and Unwin, London, 450 pp.

Dedual, E., 1967. Zur Geologie des mittleren und unteren Karaj−Tales, Zentral−Elburz (Iran). Mitteilungen, Geologisches Institut ETH und Universität Zürich, Neue Folge, 76: 1–123.

Deer, W.A., Howie, R.A. and Zussman, J., 1992. An Introduction to the Rock Forming Minerals. Longman, London, 696 pp.

Furman, T. and Graham, D., 1999. Erosion of lithospheric mantle beneath the East African Rift system: geochemical evidence from the Kivu volcanic province. Lithos, 48)1-4(: 237-262.

Ghasemi, H. and Rezaei-Kahkhaei, M. 2015. Petrochemistry and tectonic setting of the Davarzan-Abbasabad Eocene volcanic (DAEV) rocks, NE Iran. Mineralogy and Petrology, 109(2(: 235–252.

Irvine, T.N., and Baragar, W.R.A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences, 8)5(: 523-548.

Kazmin, V.G., Sbortshikov, I.M., Ricou, L.E., Zonenshain, L.P., Boulin, J. and Knipper, A.L., 1986. Volcanic belts as markers of the Mesozoic-Cenozoic active margin of Eurasia. Tectonophysics, 123(1-4(: 123-152.

Le Base, M.J., 1962. The role of aluminum in igneous clinopyroxenes with relation to their parentage. American Journal of Science, 260)4(: 267-288.

Leterrier, J., Maury, R.C., Thonon, P., Girard, D. and Marchal, M., 1982. Clinopyroxene composition as a method of identification of the magmatic affinities of paleo-volcanic series. Earth and Planetary Science Letters, 59)1(: 139-154.

Lonov, D.A, O’Reilly, S.Y. and Griffin, W.L., 1997. Volatile-bearing minerals and lithophile trace elements in the upper mantle. Chemical Geology, 141)3-4(: 153–184.

Maghdour-Mashhour, R., Esmaeily, D., Tabbakh Shabani, A.A., Chiaradia, M. and Latypov, R.,

2015. Petrology and geochemistry of the Karaj Dam basement sill: Implications for geodynamic evolution of the Alborz magmatic belt. Chemie der Erde- Geochemistry, 75)2(: 237-260.

Mahmoodi, M., 2000. Petrography, geochemistry and petrology of subvolcanic and volcanic rocks of Roudhen area. M.Sc. Thesis, Tarbiat Moallem University, Tehran, Iran, 132 pp.

McCulloch, M.T. and Gamble, J.A., 1991. Geochemical and geodynamical constraints on subduction zone magmatism. Earth and Planetary Science Letters, 102)3-4:( 358-374.

McDonough, W.F., Sun, S.-S., Ringwood, A.E., Jagoutz, E. and Hofmann, A.W. 1992. Potassium, Rubidium and Cesium in the Earth and Moon and the evolution of the mantle of the Earth. Geochimica et Cosmochimica Acta, 56(3): 1001-1012.

Moinevaziri, H., 2010. Magmatism. Tarbiat Moallem University Pubications, Tehran,. 396 pp. (in Persian)

Morimoto, N., Fabries, J., Ferguson, A.K., Ginzburg, I.V., Ross, M., Seifert, F.A., Zussman, J., Aoki, K. and Gottardi, G., 1988. Nomenclature of pyroxenes. American Mineralogist, 73)9-10:( 1123–1133.

Myashiro, A., 1978. Nature of Alkalic volcanic rock series. Contributions to Mineralogy and Petrology, 66)1:( 91-104.

Nisbet, E.G. and Pearce, J.A., 1977. Clinopyroxene composition in mafic lavas from different tectonic settings. Contributions to Mineralogy and Petrology, 63)2:(149-160.

Pang, K.N., Chung, S.L., Zarrinkoub, M.H., Khatib, M.M., Mohammadi, S.S., Chiu, H.Y., Chu, C.H., Lee, H.Y. and Lo, C.H., 2013. Eocene–Oligocene post-collisional magmatism in the Lut–Sistan region, eastern Iran: Magma genesis and tectonic implications. Lithos, 180–181: 234-251.

Parlak, O., Delaloye, M., Demirkol, C. and Unlugenc, U.C., 2001. Geochemistry of Pliocene/ Pleistocene basalts along the Central Anatolian Fault Zone (CAFZ), Turkey: Geodinamica Acta, 14(1:( 159-167.

Peacock, S.M., Rushmer, T. and Thompson, A.B., 1994. Partial melting of subducting oceanic crust. Earth and Planetary Science Letters, 121)3-4 :(227-244.

Pearce, J.A. , 1982. Trace element characteristics of lavas from destructive plate boundaries. In: R.S., Thorpe (Editor), Andesites. Wiley, Chichester, United Kingdom. pp. 525-548.

Pearce, J.A., 1983. Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at acrive continental margins: In: C.J., Hawkesworth and M.J., Norry (Editors), Continental basalts and mantle xenoliths. Shiva, Nantwich, United Kingdom, pp. 230-249.

Pearce, J.A., Peate, D.W., 1995. Tectonic Implications of the Composition of Volcanic ARC Magmas. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 23: 251-285.

Peccerillo, A. and Taylor, S.R.,1976 . Geochemistry of Eocene calc-alkaline volcanic rocks from the Kastamonu area, Northern Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, 58(1): 63-81.

Ramezani, J. and Tucker, R.D., 2003. The Saghand Region, Central Iran: U-Pb geochronology, petrogenesis and implications for Gondwana Tectonics. American Journal of Science, 303)7(: 622-665.

Rollinson, H.R., 1993. Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation Interpretation. Longman Scientific and Technical Limitd, Harlow, United Kingdom, 352 pp.

Schweitzer, E., Papike, J.J. and Bence, A., 1978. Clinopyroxenes from deep sea basalts: A statistical analysis. Geophysical Research Letters, 5(7) :573-576.

Shahabpour, J., 2007. Island-arc affinity of the Central Iranian Volcanic Belt. Journal of Asian Earth Sciences, 30(5-6): 652-665

Soesoo, A. 1997. A multivariate statistical analysis of clinopyroxene composition: Empirical coordinates for the crystallisation PT- estimations. Journal of the Geological Society of Sweden, 119(1): 55-60.

Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts; implications for mantle composition and processes. In: A.D., Saunders and M.J., Norry (Editors), Magmatism in the ocean basins. Geological Society, London, Special Publications, 42. 313-345.

Vahdati Daneshmand, F., 1997. Geological map of the East of Tehran, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Wang, K.L., Chung, S.L., O'Reilly, S.Y., Sun, S.S., Shinjo, R. and Chen, C.H., 2004. Geochemical Constraints for the Genesis of Post-collisional Magmatism and the Geodynamic Evolution of the Northern Taiwan Region. Petrology, 45(5): 975-1011.

Wilson, M., 1989. Igneous petrogenesis: a global tectonic approach. Unwin Hymen, London, 466 pp.

Winter, J.D., 2001. An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall Incoropration, Upper Saddle River, New Jersey, United state of America, 697 pp.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.