بررسی چالش‌های مدیریت منابع محیطی در مناطق روستایی (نمونه موردی: شهرستان بینالود)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، بهمن 1397، صفحه 53-70   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.69713

نویسندگان

علی اکبر عنابستانی^* ؛ مریم نادری

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با توجه به اینکه مناطق روستایی بخش عمده‌ای از منابع طبیعی را در برمی­گیرند؛ برنامه‌ریزی جهت رفع مسائل و به‌کارگیری شیوه‌های کارآمد، جهت بهره‌برداری و مدیریت بهینه­ آن می­تواند راهگشای بسیاری از مشکلات زیست‌ محیطی و اقتصادی – اجتماعی در زمینه توسعه روستاها باشد. روش تحلیل داده­ها با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه‌‌ای است که پس از تنظیم پرسشنامه در اختیار 22 نفر از کارشناسان خبره قرار گرفت که با نظرسنجی از آنان، وزن­های مناسب هر معیار و زیر معیار تعیین شد. یافته­ها حاکی از آن است چالش­هایی ازجمله عدم وجود دستورالعمل تخصـصی ارزیـابی بـرای هـر یـک از پروژه­های مشمول ارزیابی محیطی، عدم غربالگری در ارزیابی اثرات منابع محیطی، مشخص نبودن بحث منابع محیطی در آمایش سرزمین و جایگاه قانونی، فقدان اصلاح نظام بهره‌برداری از منابع طبیعی و مهار عوامل ناپایدار، عــدم بازدارنــدگی و ضــمانت اجرایــی در قــوانین ارزیــابی منابع محیطی که به ترتیب دارای ضریب تأثیر (013/0)، (011/0)، (01/0)، (009/0)، (008/0) می­باشند؛ ازجمله مهم‌ترین چالش‌ها و دسترسی به امکانات و تخریب زیست‌محیطی در روستا، ضعف سازوکار قانون در صیانت از منابع، ضعف مقررات در سرمایه‌گذاری منابع قانونی که به ترتیب دارای ضریب تأثیر (0004/0)، (0006/0)، (0007/0)، ازجمله کم‌اهمیت‌ترین چالش‌های پیش روی مدیریت منابع طبیعی هستند.

کلیدواژه‌ها

مدیریت منابع محیطی؛ چالش های مدیریتی؛ فرایند تحلیل شبکه‌ای؛ شهرستان بینالود

مراجع

بازوبندی، حسین؛ ارفعی، طلعت؛ 1385. جغرافیای بخش طرقبه. مشهد: انتشارات سنبله.

بیات، ناصر؛ رستگار، ابراهیم؛ عزیزی، فاطمه؛ 1390. حفاظت از محیط‌زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1(2)، 78-63.

سفلایی، الهام؛ خوش‌منش‌زاده، بهنوش؛ روستایی، نادیا؛ 1387. مدیریت زیست‌محیطی منابع آب. دومین همایش نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط‌زیست، دانشگاه تهران، خرداد 1387.

شاه ولی، منصور؛ یوسفی نژاد، مجید؛ 1383. بررسی شناخت و نحوه به‌کارگیری رهیافت مهیاسازی در مدیریت سازمان‌های منابع طبیعی. مجله چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، (7 و 87)، 93-112.

صالح‌آبادی، ریحانه؛ 1392. بررسی چالش‌های هیدروپلتیک منابع آب در منطقه ژئوپلتیک آسیای مرکزی. فصلنامه سیاست خارجی، شماره 28(2)، 347-381.

عابدی سروستانی، احمد؛ 1392. بررسی نقش و جایگاه مشارکتی شوراهای محلی در حفاظت از منابع طبیعی. نشریه حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، 4(1)، 1-21.

عدل، حمیدرضا؛ محقق، کاظم؛ 1383. منابع طبیعی، روندهای تخریب و ضرورت اصلاح قوانین. کد موضوعی: ۳۸۰، شماره مسلسل: ۷۰. تهران: دفتر پژوهش‌های زیربنایی مجلس.

عنابستانی، علی‌اکبر؛ خسروبیگی، رضا؛ تقیلو، علی‌اکبر؛ شمس‌الدینی، رضا؛ 1390. سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره برنامه‌ریزی توافقی Cp (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کمیجان). فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 3(2)، 126-107.

قاسمی، محمدعلی؛ قاسمی، علی‌اصغر؛ 1385. نگرش سیستماتیک به زمینه‌های فعالیت سازمان‌های غیردولتی در مدیریت منابع محیطی. مجله جهاد، 271، 1-5.

قربانی، مهدی؛ آذرنیوند، حسین؛ مهرابی، علی اکبر؛ باستانی، سوسن؛ نایبی، هوشنگ؛ 1391. تحلیل شبکه اجتماعی: رویکردی نوین در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مدیریت مشارکتی منابع طبیعی. نشریه مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 65(4)، 553-568.

قربانی، مهدی؛ راسخی، ساره؛ سلیمی، جمیله؛ روغنی، ربابه؛ 1393. مدیریت منابع طبیعی در مقیاس محلی، سرمایة اجتماعی و قدرت اجتماعی در شبکة ذی‌نفعان محلی مطالعة موردی: سامان عرفی گجین‌دشت- منطقة کلاته‌ رودبار دامغان. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 5(4)، 779-808.

کالدیکوت، هلن؛ 1373. اگر این سیاره را دوست دارید، طرحی برای مداوای زمین. ترجمه منصور عاصمی، انتشارات پاز.

کمالی مهاجر، مرضیه؛ فراهانی، بنفشه؛ 1391. فرهنگ زیست‌محیطی راهکاری جهت توسعه گردشگری پایدار. اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گری ایران زمین، کرمانشاه: 14-1.

لطفی، حیدر؛ نامی، محمدحسین؛ حسن‌پور، جعفر؛ بحیرایی، حمید؛ 1390. امنیت زیست‌محیطی و سیاست‌گذاری امنیت ملی. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 3(4)، 144-121.

مرادزاده، عبدالباسط؛ 1391. بررسی تحلیلی و اولویت‌ بندی عمده‌ترین موانع و چالش‌های مدیریت کسب و کار در استان سیستان و بلوچستان (مطالعه موردی: بخش معدن). کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان .

Brown, M. E., 2006. Assessing natural resource management challenges in Senegal using data from participatory rural appraisals and remote sensing. World Development, 34(4), 751-767.

Carraro, C. (Ed.)., 1999. International environmental agreements on climate change (Vol. 13). Springer Science & Business Media. Kluwer Academic Publishers.

Coria, J., & Sterner, T., 2011. Natural resource management: Challenges and policy options. Annu. Rev. Resour. Econ., 3(1), 203-230.

Duryea, M. L., & Hermansen, L. A., 2002. Challenges to forest resource management and conservation. Human Influences on Forest Ecosystems: The Southern Wildland–Urban Interface Assessment. USDA Forest Service, 93-113.

Journal of Environment and Natural Resource Management,. 2011. IFAD’s Growing Commitment (International Fund for Agricultural Development). Retrieved from https://www.ifad.org/web/latest/news-detail/asset/40174760.

Kumar, H. D., 1977. Modern concepts of ecology (No. QH 541. K85). Vikas publishing House PVT LTD

Loch, Adam. 2005. Australian Water Summit The future of Australia’s Water Industry 30th & 31st of March, 2005 at the Sydney Convention and Exhibition Center. Sydney NSW. Natural Resource Management: Challenges and opportunities for the catchment management authority (Part II). Retrieved from https://www.waterindustry.com.au/smartwatersummit

Sustainable Development Foundation: Project Implementation., 1996-2003. Sustainable Natural Resources through the Hands of the Communities, and with the Support of Society. https://www.globalgiving.org/pfil/878/projdoc.doc.