تحلیل سطح برخورداری از خدمات عمومی در مقیاس محله ای (مطالعۀ موردی: محله های شهر اصفهان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 31، اسفند 1397، صفحه 153-178   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i2.65297

نویسندگان

فرشاد طهماسبی زاده^{* 1}؛ احمد خادم الحسینی²؛ صفر قائد رحمتی³

¹آزاد اسلامی واحد نجف آباد

²واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی

³دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

 اهداف: انجام مطالعات عدالت­ محور فضایی و جغرافیایی برای شناخت نابرایری فضایی در شهرها برای ایجاد جامعۀ در خور تعالی انسان یک ضرورت است. محله، کوچکترین سطح تقسیم کالبدی شهر که به طور مستقیم با اساسی­ ترین نیاز­های زندگی انسان در ارتباط است، مهمترین بخش تأثیر­پذیر از نابرابری­ های فضایی می­ باشد. محله ­های شهر اصفهان از این قاعده جدا نیستند. هدف این پژوهش تحلیل سطح برخوداری از خدمات عمومی در مقیاس محله­ای در محله­ های شهر اصفهان است.
روش: از نظر روش­شناسی براساس ماهیت از نوع توصیفی _موردی و تحلیلی است. براساس هدف از نوع کاربردی می­ باشد. به منظور گرد­آوری اطلاعات از روش­های اسنادی، کتابخانه­ ای و میدانی و ابزار­های مشاهده، پرسش­نامه، آرشیوهای اطلاعاتی شهرداری اصفهان استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل­های شاخص توسعۀ انسانی (HDI)، آزمون های آمار فضایی، همبستگی فضایی شاخص موران و میانگین نزدیکترین همسایه و تحلیل­های ZONAL در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به صورت ترکیبی بر اساس مدل مفهومی استفاده شده است.
یافته­ ها/ نتایج: نتیجه نشان می­ دهد که نابرابری در توزیع شاخص­های عدالت فضایی با عملکرد محله­ای در بین محله­ های شهر اصفهان وجود دارد و این نقش مهمی در ایجاد دوگانگی فضایی در شهر اصفهان داشته است. این نابرابری فضایی در درون هر محلۀ شهر نیز وجود دارد. در پهنۀ شهر اصفهان جزیره­ هایی با سطح برخورداری بالا در مقابل سطح وسیع با برخورداری کم شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها

اصفهان؛ محله؛ عدالت اجتماعی؛ عدالت فضایی

مراجع

1. پور محمدی، م. (1386). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: سمت.

2. تقوایی، ع؛ بمانبان، م؛ پورجعفر، م. و بهرام‌پور، م. (1394). میزان سنجش عدالت فضایی در چارچوب نظریة شهر عدالت‌محور، مورد پژوهی: مناطق بیست‌دوگانة شهرداری تهران. مدیریت شهری. 14 (38)، 423- 391.

3. ثقه اسلامی، ع؛ بهنمامی فرد، م. (1391). تحلیل مرزبندی محلات قراردادی با استفاده از نقشه-های شناختی ساکنان، مطالعة موردی محله‌بندی شهرداری مشهد. چهارمین همایش برنامه‌ریزی و مدیریت شهری مشهد، 20 و 21 ادریبهشت 1391. دانشگاه فردوسی مشهد.

4. حبیبی، س. مسائلی، ص. (1378). سرانه‌های فضاهای شهری. تهران: سازمان ملی زمین و مسکن.

5. حکمت نیا، ح؛ موسوی، م. (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری. چاپ دوم. یزد: انتشارات علم نوین .

6. دداش پور، ه؛ ستمی، ف. (1390). سنجش عدالت فضایی خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت ، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. 3 (10)، 22-1.

7. رفیعیان, م؛ شالی، م. (1391). تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری. مدرس علوم انسانی – برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 16 (4)، 25-49.

8. رهنما, م؛ ذبیحی، ذ. (1391). تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچة دسترسی در مشهد. جغرافیا و توسعه ،23، 26-5 .

9. ساجدی، ع. (1389). عدالت اجتماعی و نقش آن بر توسعة پایدار. سومین همایش جغرافیا و رویکرد علمی به توسعة پایدار. پیرانشهر.

10. شکویی، ح. (1374). دیدگاه نو در جغرافیای شهری. چاپ دوم. تهران: سمت.

11. شکویی، ح. (1385). اندیشه‌های نو در فلسفة جغرافیا. جلد اول. چاپ هشتم. تهران: گیتاشناسی.

12. شکوئی، ح. (1388). فلسفه‌های محیطی و مکتب های جغرافیایی. تهران: گیتاشناسی.

13. شماعی، ع. تیموری؛ س و بهرامی اصل، ح. (1395) تحلیل فضایی جمعیت و خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعة موردی: شهر خرم آباد). جغرافیایی سرزمین. 13 (49)، 64-47.

14. شماعی، ع. و پوراحمد، ا. (1385). بهسازی و نوسازی شهری. چاپ دوم. تهران: دانشگاه نهران.

15. شهرداری اصفهان. (1391). آمارنامة شهر اصفهان 1391 . اصفهان: معاونت برنامه‌ریزی ، پژوهش و فناوری اطلاعات.

16. شیعه، ا. (1386). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری. تهران: علم و صنعت.

17. طهماسبی‌زاده، ف. (1392). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر، مطالعة موردی شهر اصفهان. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه ازاد اسلامی واحد نجف‌آباد، نجف آباد، ایران.

18. عسگری، ع. (1390). تحلیل آمار فضایی با ARC GIS . تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

19. مطهری، م. (1403 ق). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: انتشارات حکمت اول.

20. هزار جریبی، ج. (1390) بررسی احساس عدات اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعة موردی شهر تهران). جامعه‌شناسی کاربردی، سال 22 ، شمارة پیاپی 23، شمارة 3، 62-31.

21. وارثی، ح. قائد رحمتی، ص؛ و باستانی فر، ا. (1386). بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، مطالعة موردی شهر اصفهان. مجلة جغرافیا و توسعه، 5 (9)، 106-91. هاروی، د. (1379). عدالت اجتماعی و شهر. (ترجمه، ف. حسامیان و دیگران). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

22. یعقوبی، د. (1388). درک ایرانیان از عدالت. تهران: جامعه‌شناسان.

23. Albo, G. (2009). Challenges for urban social justice movements: Neoliberal urbanism, the Canadian city and Toronto. Toronto, ON: Centre for Social Justice.

24. Bowen, W. M. (2002). Environmental justice through research-based decision-making. London, England: Routledge.

25. Bullard, R. (2015). Environmental Justice in the United States. In J. Wright (Ed.). International encyclopedia of the social and behavioral sciences (pp. 756-762). Oxford, UK: Elsevier Science.

26. Buzzelli, M. (2008). Environmental justice in Canada: It matters where you live. Ottawa, ON: Canadian Policy Research Networks.

27. Dufaux, F. (2008). Birth announcement, justice spatial/spatial justice. Retrieved from www.jssj.org.

28. Kinman, E. L. (1999). Evaluating health service equity at a primary care clinic in Chilimarca, Bolivia. Social Science & Medicine, 49(5), 663-678.

29. Kunzmann, K. R. (1998). Planning for spatial equity in Europe. International Planning Studies, 3(1), 101-120.

30. Li, B., Li, T., Yu, M., & Chen, B. (2017). Can equalization of public services narrow the regional disparities in China? A spatial econometrics approach. China Economic Review, 44, 67-78.

31. Liu, W., Chen, W., & Dong, C. (2017). Spatial decay of recreational services of urban parks: Characteristics and influencing factors. Urban Forestry and Urban Greening, 25, 130-138.

32. Lorestani, A., Yaghoubpour, Z., & Shirzadian, R. (2016). Analysis of spatial distribution of Tehran Metropolis urban services using models of urban planning. International Journal of Human Capital in Urban Management, 1(2), 83-92.

33. Marshall, G., & Swift, A. (1993). Social class and social justice. British Journal of Sociology, 44 (2), 187-211.

34. Martnez, J. (2005). Monitors intra-urban nequalities with GIS-based indicators with a case study in Rosario, Argentina (Unpublished doctoral thesis). Utrecht University, the Netherlands.

35. Ouyang, W., Wang, B., Tian, L., & Niu, X. (2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities, 60, 436-445.

36. Pearsall, H., & Pierce, J. (2010). Urban sustainability and environmental justice: Evaluating the linkages in public planning/policy discourse. Local Environment, 15(6), 569-580.

37. Soja, E. (2008, March 12). The city and spatial justice, justice spatial/spatial justice. Paper presented in the Conference of Spatial Justice, Nanterre, Paris, France.

38. Stephens, C., & Church, C. (2017). Environmental justice and health. In S. R. Quah (Ed.). International encyclopedia of public health (2nd ed.) (pp. 499-506). Cambridge, MA: Academic Press.

39. Swyngedouw, E., & Heynen, N. C. (2003). Urban political ecology, justice and the politics of scale. Antipode, 35(5), 898-918.

40. Tsou, K. W., Hung, Y. T., & Chang, Y. L. (2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities. Cities, 22(6), 424-435.

41. Wüstemann, H., Kalisch, D., & Kolbe, J. (2017). Access to urban green space and environmental inequalities in Germany. Landscape and Urban Planning, 164, 124-131.