چهره‌شناسی رستم یک دست و هم‌گرایی و ستیزه‌گری او با رستم زال در شاهنامۀ کردی (گورانی)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 49، شماره 2 - شماره پیاپی 193، شهریور 1395، صفحه 53-79   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v49i2.56582

نویسندگان

سید ایوب نقشبندی^{* 1}؛ میر جلال الدین کزازی²؛ محمد علی داوود آبادی فراهانی³

¹دانشگاه آزاد اسلامی اراک –عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان کردستان

²دانشگاه علامه طباطبایی تهران و دانشگاه آزاد اسلامی اراک

³دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

چهره‌شناسی پهلوانان و قهرمانان در داستان‌های حماسی و بررسی کارهای آن ها، ما را بیشتر به شناخت باورها، اعتقادات و اتفاقات تاریخی گذشته نزدیک می‌کند. همچنین، بررسی سرنوشت و منش بعضی از این پهلوانان حماسی می‌تواند آبشخور بسیاری از اسطوره‌ها و حماسه‌ها را به ما بشناساند. رستم یک دست در بین پهلوانان و قهرمانان داستان های شاهنامۀ کُردی، جایگاه خاصّی را داراست، او موجودی نیمه انسان و نیمه دیو است که رفتار و کردارش در طول داستان ها، تحت تأثیر وجود دوسرشتی اش قرار دارد. دوگانگی سرشتی در این شخصیت، باعث رفتارهای ناهمگون و متضاد در کردار و رفتار او می‌گردد و دو نیروی خیر و شر، در درون او مدام در جدالی پایان ناپذیرند. این چهرة حماسی در شاهنامة کردی، رابطه تنگاتنگی با چهره‌های برجستة منظومه‌های حماسی فارسی دارد که خود قابل توجه و تأمل است. در این مقاله سعی شده است شخصیت و کردارهای رستم یک دست که چهره‌ای ناشناخته در پهنۀ حماسۀ ملی است، معرفی و بررسی و تحلیل شود.

کلیدواژه‌ها

: شاهنامۀ کردی؛ رستم یک دست؛ دیو؛ رستم زال

مراجع

آهنگرنژاد، جلیل؛ پرویزی، قامت. (1390). به‌رزوونامه. کرمانشاه: باغ نی.

اسلامی ‌ندوشن، محمدعلی. (1372). داستان داستان‌ها. تهران: آثار.

اکبری مفاخر، آرش. (1388). «روایت‌شناسی داستان هفت‌گُردان بر پایۀ روایت انوشیروان مرزبان و ابوالقاسم فردوسی». پژوهش‌نامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا). س 4. ش 2. صص 103-124.

امینی، محمدرشید. (2009 م.). شاهنامۀ کوردی (هه‌ورامی). الماس خان کندوله‌ای. سلیمانیه، اقلیم کردستان.

انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1363). فردوسی‌نامه (مردم و شاهنامه). تهران: علمی.

اوشیدری، جهانگیر. (1394). دانشنامۀ مزدیسنا. تهران: مرکز.

بهرامی، ایرج. (1389). شاهنامة کردی. تهران: آنا.

تهران، سلیم. (1389). دیوان سلیم تهران. با مقدمه و تصحیح محمد قهرمان. تهران: نگاه.

چمن‌آرا، بهروز. (1390). «درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کردی با تکیه بر شاهنامۀ کردی». جستارهای ادبی. ش 172. صص 119-147.

خالقی مطلق، جلال. (1372). گل رنج‌های کهن. به کوشش علی دهباشی. تهران: مرکز.

رامپوری، غیاث‌الدین محمد. (1363). غیاث ‌اللغات. تهران: امیرکبیر.

رضایی، احترام. (1393). «معرفی محمدقلی سلیم طهرانی و خصایص سیکی دیوان وی». فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). س 7. ش 4. زمستان. صص 109-128.

ریاض، محمد. (1354). «ملاطغرا مشهدی و رسالة تجلیات وی در انشاء». هنر و مردم. ش 151. صص 7-13.

شاد، محمد پادشاه. (1350). فرهنگ آنندراج. محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.

شکور، محمدجواد. (1367). ایران در عهد باستان. تهران: اشرافی.

صفا، ذبیح‌الله. (1367). تاریخ ادبیات در ایران. جلد 2 و 5. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح‌الله. (1363). حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. تهران: توس.

فردوسی، ابوالقاسم. (1378). شاهنامه. زیر نظر عبدالحسین نوشین. بر اساس چاپ مسکو. تهران: شمشاد.

کزازی، میر جلال‌الدین. (1379). نامۀ باستان. تهران: سمت.

کزازی، میر جلال‌الدین. (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

نقشبندی، سید ایوب. (1393). «نگاهی به شاهنامه‌سرایی و رزم‌نامه سرایی در ادب کردی و سنجش آن با شاهنامۀ فردوسی». فصلنامۀ علمی و پژوهشی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج. س 6. ش 18. صص 149-165.

همزه‌ای، فریبرز. (1393). رزم‌نامه: اسطوره‌های کهن زاگرس. کرمانشاه: دانشگاه رازی.

یاقوتی، منصور. (1391). بَرزونامه. تهران: ققنوس.