«جفتْ‌‌جوی» یا «جفتوجوی» (پیشنهادی برای تصحیح بیتی از شاهنامه)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 4، دوره 49، شماره 2 - شماره پیاپی 193، شهریور 1395، صفحه 131-141   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v49i2.45713

نویسنده

محمدحسن جلالیان چالشتری^*

دانشگاه تبریز

چکیده

آغاز پادشاهی کیکاووس با ماجرای جنگ مازندران همراه شده است. داستان بدین قرار است که کاووس به همراه پهلوانان سرگرم باده‌گساری است که دیو (= اهریمن) چون رامشگری از سالار بار می‌خواهد تا او را به نزد کاووس ببرد. سالار بار پس از کسب رخصت از شاه، دیو را به حضور او می‌برد و در کنار نوازندگان جای می‌دهد. دیو بربط می‌نوازد و سرود مازندرانی در ذکر زیبایی های مازندران سر می‌دهد و چنان توصیفی از مازندران می‌کند که شاه را به کشیدن سپاه به مازندران برمی‌انگیزد. ادامۀ داستان شامل مخالفت پهلوانان و بزرگان با این اقدام و استمداد آن ها از زال برای برگرداندن رأی شاه و ناکامی او در این کار و لشکر کشیدن و گرفتار شدن شاه و لشکریان در مازندران و ماجرای هفت‌خوان رستم و کشتن دیو سپید و رهانیدن شاه و لشکریان و فتح مازندران است.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ مادّۀ مضارع؛ مادّۀ ماضی؛ مصدر؛ ترکیب

مراجع

ابوالقاسمی، محسن. (1387). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

بنداری، الفتح بن علی. (2001 م./1422 ق.). الشاهنامه. تصحیح عبدالوهّاب عزام. جزء اوّل. الطبعه الثانیه. قاهره: دار سعاد الصباح.

بهار، مهرداد (مترجم). (1385). بندهشن. نگاشتۀ فرنبغ‌دادگی. چاپ سوم. تهران: توس.

تفسیر قرآن پاک (عکس نسخۀ خطی). (1344). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

تفسیر قرآن پاک (چاپ حرفی). (1348). به کوشش مجتبی مینوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

تفسیر قرآن پاک. (1385). به کوشش علی رواقی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمّد بن اسماعیل. (1368). تاریخ ثعالبی. پارۀ نخست: ایران باستان. ترجمۀ محمّد فضائلی، تهران: نقره.

ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمّد بن اسماعیل. (1328). شاهنامۀ ثعالبی. ترجمۀ محمود هدایت. تهران: چاپخانۀ مجلس.

جلالیان چالشتری، محمّدحسن. (1388). «کلمات مرکّب ساخته‌شده با ستاک مضارع فعل در فارسی و سغدی». زبان و ادب فارسی (نشریّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز). صص 39-55.

خالقی مطلق، جلال. (1391). یادداشت‌های شاهنامه (با اصلاحات و افزوده‌ها). بخش یکم. چاپ دوم. تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.

خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1378). حافظ‌نامه. بخش اوّل. چاپ هشتم. تهران: علمی و فرهنگی.

راشد محصّل، محمّدتقی. (1381). نجات‌بخشی در ادیان. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رواقی، علی. (1390). فرهنگ شاهنامه. چاپ اوّل. تهران: فرهنگستان هنر.

شعار، جعفر. (1342). «بحثی دربارۀ اتباع». یغما. ش 182. صص 278-282.

صادقی، علی‌اشرف. (1383). «کلمات مرکّب ساخته‌شده با ستاک فعل». دستور (ویژه‌نامۀ فرهنگستان). صص 5-12.

فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه. عـکس دسـت‌نویس مـوجـود در کـتابـخانـة ملّی اتریش در ویـن، بـه نـشانMxt 378 مورخ 882..

فردوسی، ابوالقاسم. (1369). شاهنامه. تصحیح ژول مل. با مقدّمۀ محمّدامین ریاحی. ج 1. چاپ اوّل. تهران: سخن.

فردوسی، ابوالقاسم. (1370). شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی. به کوشش سیّد محمّد دبیرسیاقی. مجلّد اوّل. چاپ اوّل. تهران: علمی.

فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شـاهنامة فردوسی همراه با خمسة نظامی (معروف به شاهنامة سعدلو). چاپ عکسی از روی نسخة متـعلّق بـه مـرکز دایـرۀ المعارف بـزرگ اسـلامی. مربـوط بـه سـدة 8 هجری قمری. با مقدمة فتح‌الله مجتبایی. تهران. 1379.

فردوسی، ابوالقاسم. (1380). شاهنامۀ فردوسی. تصحیح انتقادی، مقدّمۀ تحلیلی و نکته‌های نویافته از مصطفی جیحونی. کتاب اوّل. چاپ سوم. تهران: شاهنامه‌پژوهی.

فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. چاپ اوّل. تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.

فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه. نسـخه بـرگـردان دسـت‌نویس سـن‌ژوزف. بـه کوشش ایـرج افــشار، محـمود امیدسالار و نادر مطلبی کاشانی. تهران: طلایه.

شاهنامۀ فردوسی. (1966م.). متن انتقادی. تحت نظر ی. ا. برتلس. ج 2. مسکو: آکادمی علم اتحاد شوروی، ادارۀ انتشارات دانش.

کزّازی، میر جلال‌الدّین. (1384). نامۀ باستان، ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی. ج 2. تهران: سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

ناتل خانلری، پرویز. (1387). تاریخ زبان فارسی. ج 3. چاپ هفتم. تهران: نشر نو.

هروی، حسینعلی. (1367). شرح غزل‌های حافظ. جلد اوّل. چاپ دوم. تهران: نشر نو.

Al-Thaʻālibi. (1900). Histoire des Rois des Perses. publie et traduit par H. Zotenberg, Paris: Imprimerie Nationale.

Anklesaria, B. T. (1956). Zand-ākāsīh, Iranian Great Bundahišn. Bombay.

Bartholomae, Chr. (1904). Altiranisches Wörterbuch. Strassburg: Verlag von Karl J. Trübner.

Cheung, J. (2007). Etymological Dictionary of the Iranian Verb. Leiden-Boston: Brill.

Dhabhar, E. B. N. (1909). Saddar Naṣr and Saddar Bundahesh. Bombay: The Trustees of the Parsee Punchayet Funds and Properties.

Pakzad, F. (2005). Bundahišn, Zoroastrische Kosmogonie und Kosmologie. Band I. Tehran: Center for Great Islamic Encyclopaedia.

Wolff, F. (1965). Glossar zu Firdosis Schahname. Berlin: Heildesheim.