فلسفه برای کودکان: رویکردهای تربیت دینی به آموزش تفکر

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 2، دوره 4، شماره 2، اسفند 1393، صفحه 117-136   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fe.v4i2.20445

نویسنده

احمد اکبری^*

دانشگاه آزاد اسلامی واحد بردسکن

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تبیین دیدگاه‌های مختلف فیلسوفان مسلمان نسبت به آموزش عقلانی و فلسفی به کودکان، در راستای تربیت دینی بایسته می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوا و نیز روش تحلیل و استنتاج منطقی بهره گرفته شد. بنابر یافته‌های به‌دست‌آمده، رویکرد تربیت دینی مبتنی بر عقلانیت به دو شکل همگانی و نخبه پرور از یکدیگر متمایز هستند. پاره ای از آثار و اندیشه‌های ابن طفیل، سهروردی، اخوان‌الصفا، ابوریحان، مولانا، ابو علی سینا و شهید مطهری به زبانی ساده، قابل فهم و گاهی حکایت‌گو نه است که فهم آن برای همه امکان پذیر می‌باشد. این رویکرد را می توان تربیت دینی عقلانی از نوع همگانی یا توجه فیلسوفان مسلمان به فلسفه برای همگان دانست که همپوشانی زیادی با «فلسفه برای کودکان» دارد. در مقابل، رویکرد تربیت عقلانی نخبه پرور را می توان در آثار و اندیشه‌های ابن-مسکویه، غزالی، خواجه نصیر و ابن خلدون یافت که به‌طورکلی در گفتگوها و شیوه‌های آموزش فلسفی خود از مضمون‌های عقلانی و انتزاعی پیچیده برای کسانی که به درجه‌های بالاتری از فلسفه رسیده اند، بهره برده اند. این گروه چون ورود کودکان را در وادی فلسفه جایز نمی دانند، برای عوام نیز چنین اجازه‌ای را روا نمی‌دارند. بر این اساس، با پذیرش تربیت عقلانی همگانی و نیز با تقویت این رویکرد با استناد به میراث حکیمان مسلمان در طول تاریخ اندیشه اسلامی می‌توان از موضعی استوارتر به موضوع فلسفه برای کودکان در جامعه اسلامی نگاه کرد و زمینه فلسفیدن برای همه (حتی کودکان) را از طریق آموزش فرایند فلسفیدن، طرح مسائل فلسفی به شکل داستانی و ساده‌سازی مضمون های فلسفی دنبال نمود.

کلیدواژه‌ها

فلسفه برای کودکان؛ تربیت عقلانی؛ تربیت عقلانی نخبه پرور؛ تربیت عقلانی همگانی

مراجع

Aarabi, A., Beheshti, M., Abu-Jafari, A. N & Faghihi, M (1998). Opinion of Islamic scholars. SAMT Publications, Tehran: SAMT. (In persion)

Adam, A. H. (2006), Philosophy for children in teaching. Thinking: The Journal of philosophy for children, 18 (2).

Akbari, A., Javidi Kelateh Jafrabadi, T. Shabani Varaki, B. & Taghavi, M. (2012). Integral approach to philosophy for children (p4c), Foundations of Education, 2 (2): 75-98. (In persion)

Bagheri K. & Yari Dehnavi, M. (2009). Explain and explore the history of philosophy in p4c with emphasis on Hegel's view. Journal of Farhang, 69. (In persion)

Carel. H & Gamez. D. (2010). What Philosophy Is: contemporary philosophy in action. (S. Alavi, Trans.), Publications: Institute of Social and Cultural Studies.

Dewey, J. (1916). Democracy and Education: An Introduction to the Philosophy of Education. New York: Free Pres

Elyas, J. (2001). Rational Education (A. Zarrabi, Trans.) Journal of Knowledge (44), 39-49.

Finocchiaro, M. A. (1993). Philosophy as Critical Thinking. From Thinking Children and Education, (Ed. Lipman M.) Kendall/Hunt Publishing Company, Dubuque.

Fisher, R. (1999). First stories for thinking. Oxford: Nash Pollock.

Fisher, R. (2007). Teaching philosophy for children. (M. Safai Moghadam & A. Najarian, Trans). Rasesh Publication, Second Edition. (In persion)

Gardner, P. (1993). Uncertainty, Teaching and Personal Autonomy: An Inquiry into Pedagogic Dualism. Cambridge Journal of Education. No. 23

Ghaedi, Y. (2003). Review the principles, approaches and methods of teaching philosophy to children, Philosophy of Education Dissertation, Tarbiat Moallem University of Tehran. (In persion)

Gregory, M. (2008). Philosophy for Children as a Process and a Content Approach to Philosophy Education: A Response to Judith Suissa. Retrieved from http://www.philosophy-of-education.org.

Hogan, M. J. (2006). Cultivating thought-full and Creative thinkers: A comment on guality merging costa with claxton et al. Thinking Skills and Creativity 1, 152-154

Jahani, J. (2006). Analytica and Comparative Study Effect Different approaches to teaching creativity Research on foster children. Journal of Social Sciences and Humanities of Shiraz University, 25 (4). (In persion)

Jonathan, R. & Nigel B. (1988). Philosophy in Scoool: a request for clarification. Journal of Philosophy of Education, 22 (2).

Khosronejad, M. (2007). Reflection Seminar on Children's Literature and Philosophy in Philosophy for Children. Journal of Educational Innovations, 20. (In persion)

Lipman, M. (1988). Philosophy Goes to School. Philadelphia: Temple University Press.

Lipman, M. (1993). Philosophy for Children and Critical Thinking, In: M. Lipman (Ed.). Thinking Children and Education, U.S.A: Kendall/ Hunt Publishing Company.

Lipman, M. (2003). Thinking in Education. Second edition, Cambridge University Press.

Magee, B. (2009). The Story of Philosophy. (M. salehe Allameh, Trans). Tehran, Publications: Ketab Ame. (In persion)

Marashi, S. M., Haghighi, J., & Banaei Mobaraki, Z. (2007). The effect of the research community on the development of reasoning skills on girl students of grade Third vocational guidance. Journal of Curriculum Studies, 2 (7): 95-122. (In persion)

Motahhari, M. (1987). Education in Islam. Tehran, Publications: Sadra. (In persion)

Naghibzadeh, M. A. (1995). Look at Philosophy of education. Tehran, Publications: Tahori. (In persion)

Naji, S. (2008). Philosophical curiosity for Kids. Tehran, Publications: Institute for Humanities and Cultural Studies.

Naseh, A. A. & Saki, N. (2008). Place of Intellect and Wisdom in thinking bases Shi. The Journal of Shi'a Islamic Studies, 6 (21).

Piquemal, M. (2009). Les philo fables. (T. Vafaee, Trans). Ou Publication.

Safai Moghadam, M. (1998). Teaching philosophy for children. Journal of Human Sciences University alzahra, (26 - 27), 161-184. (In persion)

Sajjadi, S. M. (2005). Explanation and Evaluation of Rational Approach to religious education. Journal of Educational Innovations, 11. (In persion)

Shabani Varaki, B. (2002). Meta-analytic approaches to theories of religious education. Journal of Faculty of Theology Ferdowsi University.

Shabani Varaki, B. (2012). Methodology and research methods in the philosophy of education, in Proceedings, Third Conference of Philosophy of Education, (pp204-205) Isfahan: Isfahan University. (In persion)

Sheffield, H. (1996). Philosophy of Education, (G. Sarmad, Trans). Tehran: Publications Ghatreh.

Smith, P. G., & Hullfish, H. G. (1992). Reflective thinking: themethod of education, (A. Shariatmadari, trans.), Tehran: Samt.

Sternberg, R. J. (2004). What is wisdom and how can we develop it? The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 591(1), 164-174.

Vansieleghem, N. (2006). Listening To Dialogue. Studies in Philosophy and Education, 25, 175-190.

Zibakalam, F. (2000). Philosophical Foundations of Education Iran. Tehran: Publications Hafiz. (In persion)