مطالعة تطبیقی تصاویر تخیّلی فیلم نامة پستچی و نمایش نامة ویتسک براساس نظریّة تخیّل شناسانة ژیلبر دوران

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 52، شماره 1 - شماره پیاپی 204، فروردین 1398، صفحه 19-45   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.76318

نویسندگان

حمیرا علیزاده؛ مه دخت پورخالقی چترودی^* ؛ نگار مزاری

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه مطالعات تطبیقی در حوزة اقتباسی از اهمّیّت زیادی برخوردارند و اقتباس از ادبیّات داستانی بستر مناسبی برای رشد هنر به ­ویژه هنر سینما ایجاد کرده و تعامل سینما و ادبیّات باعث پرمخاطب شدن اثر اقتباسی شده است. در این پژوهش با در نظر گرفتن تعامل ادبیّات و سینما به مطالعة اقتباس ادبی فیلم­نامة پستچی، نوشتة داریوش مهرجویی از نمایش­نامة آلمانی ویتسک، اثر کارل گئورک بوخنر، پرداخته و با روش توصیفی – تحلیلی براساس نظریّة ژیلبر دوران تصاویر تخیّلی آن­ ها را بررسی کرده­ ایم تا با دسته ­بندی تصاویر در دو منظومة روزانه و شبانة تخیّل، تحوّلات تصاویر اثر اقتباسی را نسبت به اثر مبدأ و نقش جامعه را به عنوان عامل تأثیرگذار بر این تغییرات بیان کنیم. با تفسیر تصاویر دو اثر به این نتیجه رسیده ­ایم که با وجود تلاش ­های مهرجویی در بومی­سازی اثر و هدف وی در آفرینش تصاویری مطابق با فرهنگ ایرانی، ساختار نظام تخیّلی تصاویر فیلم­نامه به نمایش­نامه نزدیک است و مهرجویی با ایجاد تحوّل در تصاویر، موفّق به خلق فضای جدید شده است. او توانسته است با تصاویر منظومة شبانه بر ترس­های خویش غلبه ­­کند و با تقابل نمادهای مثبت و منفی منظومة روزانه فضایی آرام و معتدل بیافریند، امّا تصاویری که بوخنر در نمایش­ نامة ویتسک آفریده، بار منفی­تری دارند و بیشتر به صورت نمادهای منظومة روزانة تخیّل تصویر می­شوند.

کلیدواژه‌ها

اقتباس؛ فیلمنامه پستچی؛ نمایشنامه ویتسک؛ ژیلبر دوران

مراجع

آشتیانی. جلال. (1372). عرفان. بخش اوّل. شامانیسم. تهران: انتشار.

آلندی، رنه؛ لافورگ، رنه. (1374). نمادپردازی اسطوره و رمز. ترجمة جلال ستّاری. تهران: توس.

احمدی، محمّدنبی؛ روژین، نادری. (1396). «هراس از زمان و غلبه بر آن در شعر شاعران مقاومت (مطالعة موردی: یحیی سماوی، عثمان لوصیف، سمیح قاسم)». انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی. شمارة 42. بهار. صص 216-195.

امیرقاسمی، مینو. (1391). دربارة قصّه‌های اسطوره‌ای. چاپ اوّل. تهران: مرکز.

باشلار، گاستون. (1377). شعلة شمع. ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس.

بوخنر، کارل گئورک. (1350). لنتس / ویتسک. ترجمة کامران فانی/ سعید حمیدیان. بی‌جا: پیام.

پارسانسب، محمّد؛ مهسا معنوی. (1392). «تطوّر بن‌مایة کلاغ از اسطوره تا فرهنگ عامّه». دو فصلنامة فرهنگ و ادبیّات عاّمه، دورة 1، شمارة 1، بهار و تابستان. صص 92- 71.

پورخالقی چترودی، مه‌دخت. (1378). «توتم‌پرستی و توتم گیاهی». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال سی و دوم، شمارة 4 -3. دورة 32. پاییز و زمستان. صص 535-515.

پورخالقی چترودی، مه‌دخت. (1387). درخت شاهنامه (ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه). چاپ دوم. مشهد: شرکت به‌نشر.

پورشعبان، سارا؛ احمد، امین. (1395). «تحلیل ساختار تخیّلی داستان تشنه و دیوار مثنوی براساس ساختارهای نظام تخیّل در آرای ژیلبر دوران». مجلّة شعرپژوهی. دورة 8. شمارة 3. پاییز. ص 70-51.

چیت‌سازیان، امیرحسین، اصغر جوانی. (1395). «تحلیل آثار رضا عبّاسی براساس روش ژیلبر دوران». نمایشی و تجسّمی. سال اوّل. شمارةدوم. بهار. صص 52- 31.

دوبوکور، مونیک. (1376). رمزهای زنده جان. ترجمة جلال ستّاری. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.

رضی، هاشم. (1381). دانش‌نامة ایران باستان. ج 5. تهران: سخن.

سرلو، خوان ادواردو. (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان.

سروش، سارا؛ نگار مزاری؛ طاهره خامنه باقری. (1394). «بررسی ترس از مرگ در سه قطره خون هدایت و ضدّ اخلاق ژید براساس روش نقد ژیلبر دوران». نقد زبان و ادبیّات فارسی. دورة 11. شمارة 15. پاییز و زمستان. صص 291- 275.

صدّیقی، مصطفی. (1392). «تحلیل داستان ساداکو و هزار درنای کاغذی بر پایة نظریّة ژیلبر دوران». دو فصلنامة نقد زبان و ادبیّات خارجی. سال ششم. شمارة 10. بهار و تابستان. صص 270 - 258.

عبّاسی، علی. (1380). «ژیلبر دوران، منظومة شبانه، منظومة روزانه». نهمین نشست منتقدان کتاب ماه کودک و نوجوان (بخش اوّل). کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارة 47. دورة 11. مرداد ماه، صص 94 – 79.

عبّاسی، علی. (1380). «طبقه‌بندی تخیّلات ادبی براساس نقد ادبی جدید». پژوهش‌نامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. شمارة 29. صص 22-1.

عبّاسی، علی. (1381). «بررسی ساختاری و تخیّل‌شناسی آثار محمدرضا بایرامی براساس روش‌های نقد ادبی جدید». پژوهش‌نامة ادبیات کودک و نوجوان. سال چهارم. شمارة 29. صص 144 - 120.

عبّاسی، علی. عبدالرّسول شاکری. (1387). «ترس از زمان نزد شخصیّت‌های روایتی محمود دولت-آبادی (مورد مطالعه: جای خالی سلوچ)». پژوهش‌نامة علوم انسانی. سال دوم. شماره 57. بهار. صص 234 - 217.

عبّاسی، علی. (1387). «بررسی ساختار، اندیشه و تخیّل در آثار فریدون عموزادة خلیلی». پژوهش‌نامة ادبیّات کودک و نوجوان. سال 4. شمارة 26. صص 148- 120

عبّاسی، علی. (1390). ساختارهای نظام تخیّل از منظر ژیلبر دوران (کارکرد و روش‌شناسی تخیّل). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

عبّاسی، علی. (1391). تخیّل و مرگ در ادبیّات و هنر. تهران: سخن.

کوک، راجر. (1386). درخت زندگی. ترجمة سوسن سلیم‌زاده و هلینامریم قائمی. چاپ اوّل. تهران: جیحون.

کومن، فرانتس. (1380). آیین پر رمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. چاپ اوّل. تهران: انتشارات بهجت.

قیصری، ابراهیم. (1355). «منظومه‌ای به شعر دری نظیر درخت آسوریک». سخن. دورة 25. شمارة 7و8. صص 780- 773.

ماهیار نوّابی، یحیی. (1363). درخت آسوریک. تهران: فروهر.

مزاری، نگار. (1391). «مطالعة مفهوم زمان در تخیّل پروست با تکیه بر نقش تصاویر تاریخی در کمبره». پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه، دورة دوم، شمارة دوم، پاییز و زمستان. صص 131-115.

محمّدیان، عبّاس؛ علیرضا آرمان. (1396). «تحلیل صورت‌های خیالی «خون‌نامة خاک» اثر نصرالله مردانی طبق نظریّة دوران». نشریة ادب و زبان دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 20. شمارة 41. صص 283-266.

مصطفوی، علی‌اصغر. (1369). اسطورة قربانی. چاپ اوّل. تهران: انتشارات بامداد.

مهرجویی، داریوش. (1369). پستچی، تهران: نجوا.

یونگ، کارل گوستاو. (1352). انسان و سمبول‌هایش. ترجمة ابوطالب صارمی. تهران: امیر کبیر.

Cirlot. J.E. (1917)."A Dictionary of Symbols", translated from the Juan Eduardo, originally Pablished: 2 nded. Newyork: Philosophical Library.

Miller. Gustvus Hindman. (1994)." Dictionary of Dreams". Published by Wordsworth.

Durand. Gilbert. (1992). les structures anthropologiques de l’imaginaire, Paris. Dunod.

Durand. Gilbert. (1992). Figures mythiques et visages de l’œuvre: de la mythocritique a la mythanalyse. Paris. Dunod.