ارزیابی تنوع خصوصیات ریخت‌شناسی، زراعی و میزان اسانس ژنوتیپ‌های مختلف پونه‌وحشی (Mentha longifolia L.) ایران

علوم باغبانی

مقاله 1، دوره 38، شماره 1 - شماره پیاپی 61، اردیبهشت 1403، صفحه 1-19   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v37i4.72174

نویسندگان

علیرضا مشرفی عراقی¹؛ سید حسین نعمتی^{* 1}؛ محمود شور¹؛ مجید عزیزی¹؛ نسرین مشتاقی²

¹گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه بیوتکنولوژی، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

گیاه پونه وحشی با نام علمی L. longifolia Mentha یکی از گونه‌­های جنس نعناع است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از تهیه 20 ژنوتیپ مختلف از سراسر ایران، کشت آن‌­ها جهت ارزیابی صفات ریخت­­شناسی، زراعی و استخراج اسانس انجام شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه تعیین گردید و آمار هواشناسی و خاکشناسی جهت ارزیابی فراهم گردید. خصوصیات رویشی و زایشی هر ژنوتیپ به­‌علاوه میزان و عملکرد اسانس گونه مورد مطالعه در هر ژنوتیپ مورد بررسی قرار گرفت. بررسی کلی نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ­‌ها تنوع معنی‌­داری (01/0≥P) از لحاظ صفات ریخت­‌شناسی، زراعی و میزان اسانس وجود دارد. نتایج بدست آمده از همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس نشان داد که اندام‌­های رویشی گیاه در راندمان اسانس تأثیر بیشتری نسبت به اندام زایشی داشته­‌اند. تجزیه خوشه‌­ای صفات مورد بررسی، ژنوتیپ‌­های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌­توان به صفات مرتبط با عملکرد و شرایط اقلیمی مختلف در رویشگاه بومی این ژنوتیپ‌­ها و عوامل ژنتیکی نسبت داد. در نهایت ژنوتیپ استان‌­های هرمزگان، خوزستان، کرمان، آذربایجان غربی و قزوین به‌­دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زراعی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به ژنوتیپ­‌های دیگر می‌­توانند در برنامه­‌های به­‌نژادی و اهلی­‌سازی یا جهت کشت و تولید مورد توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ ژنوتیپ برتر؛ صفات ریختی؛ عوامل اقلیمی؛ نشانگر مورفولوژیکی

مراجع

1- Aghaei Noroozloo, Y., Mirjalili, M.H., Nazeri, V., & Moshrefi-Araghi, A.R. (2015). Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Stachys lavandulifolia Vahl. in four provinces of Iran. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 30(7), 985-998. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijmapr.2015.11933

2- Asadi, M., Hadian, J., Nejad Ebrahimi, S., & Karimzadeh, G. (2019). Effect of different levels of sulfur on growth, quality characteristics and yield of Arnica chamissonis Less. ssp. foliosa. Journal of Horticultural Science, 33(3), 219-232. https://doi.org/10.22067/jhorts4.v0i0.71858

3- GÖNÜZ, A., & ÖZÖRGÜCÜ, B. (1999). An investigation on the morphology, anatomy and ecology of Origanum onites L. Turkish Journal of Botany, 23(1), 19-32.

4- Bakhshi, B. (2009). Application of SPSS in statistical analysis. Sepehr publication. 180p. (In Persian)

5- Babalar, M., Khoshsokhan, F., Fattahi Moghaddam, M.R., & Pourmeidani, A. (2013). An evaluation of the morphological diversity and oil content in some populations of Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. Iranian Journal of Horticultural Science, 44(3), 119-128. (In Persian). https://doi.org/10.22059/IJHS.2013.35045

6- Baghalian, H., & Naghdi Badi, H. (2000). Essensial oil plants. First publication. Andarz Tehran publication, p 248.

7- British pharmacopoeia. (1993). HMSO: London.

8- Figueiredo, A.C., Barroso, J.G., Pedro, L.G., & Scheffer, J.J. (2008). Factors affecting secondary metabolite production in plants: volatile components and essential oils. Flavour and Fragrance Journal, 23(5), 213-226. https://doi.org/10.1002/ffj.1875

9- Fasina, O.O., & Colley, Z. (2008). Viscosity and specific heat of vegetable oils as a function of temperature: 35 C to 180 C. International Journal of Food Properties, 11(5), 738-746. https://doi.org/10.1080/10942910701586273

10- Fischer, R. (1979). Growth and water limitation to dryland wheat yield in Australia: a physiological framework.

11- Goodman, M.M. (1972). Distance analysis in biology. Systematic Biology, 21(3), 174-186. https://doi.org/10.1093/sysbio/21.2.174

12- Hadipour, A., Azizi, M., Naghdi, B.H., & Delazar, A. (2015). Morphological diversities of some population of Eremostachys laciniata Bunge. Iranian Journal of Horticultural Science. (In Persian). https://doi.org/10.22059/IJHS.2015.55869

13- Habibi, H., Mazaheri, D., Majnoun, H.N., Chaeichi, M.R., FAKHR, T.M., & Bigdeli, M. (2007). Effect of altitude on essential oil and components in wild thyme (Thymus kotschyanus Boiss) Taleghan region. Research and Development in Agriculture and Horticulture, 73, 10–2. (In Persian)

14- Hadian, J., Ebrahimi, S.N., & Salehi, P. (2010). Variability of morphological and phytochemical characteristics among Satureja hortensis L. accessions of Iran. Industrial Crops and Products, 32(1), 62-69. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2010.03.006

15- Hornok, L. (Ed.). (1992). Cultivation and processing of medicinal plants (pp. xi+-338). John Wiley, New York.

16- Khorasaninejad, S., Soltanloo, H., Hadian, J., & Atashi, S. (2016). The effect of salinity stress on the growth, quantity and quality of essential oil of Lavender (Lavandula angustifulia Miller). Journal of Horticultural Science, 30(3), 209-216. https://doi.org/10.22067/jhorts4.v30i2.38451

17- Mann, C., & Staba, E.J. (1986). The chemistry, pharmacology, and commercial formulations of chamomile. In: Herbs, Spices and Medicinal plants-Recent Advances in Botany, Horticulture, and Pharmacology. Craker L. E. & Simon JI. E. editors. Oryx Press, Phoenix, AZ, pp: 235-280.

18- Mirzaie‐Nodoushan, H., Rezaie, M.B., & Jaimand, K. (2001). Path analysis of the essential oil‐related characters in Mentha spp. Flavour and Fragrance Journal, 16(6), 340-343. https://doi.org/10.1002/ffj.1007

19- Moradipour, F., Olfati, J.A., Hamidoghli, Y., Sabouri, A., & Zahedi, B. (2018). Evaluation of genetic variation and determination of genetic distance in some cucumber lines by principal component and cluster analysis. Plant Productions, 41(1), 99-116. (In Persian). https://doi.org/10.22055/ppd.2016.12429

20- Llusià, J., Peñuelas, J., Alessio, G.A., & Estiarte, M. (2006). Seasonal contrasting changes of foliar concentrations of terpenes and other volatile organic compound in four dominant species of a Mediterranean shrubland submitted to a field experimental drought and warming. Physiologia Plantarum, 127(5), 632-649. https://doi.org/10.1111/j.1399-3054.2006.00693.x

21- Ronald, L.K. (2001). Indra NA-Based Markers in Plants. Kluwer Academic Publisher

22- Ruttle, M.L. (1974). Some common mints and their hybrids. Herbs for Use and For Delight. An Anthology from The Herbalist. A Publication of the Herb Society of America. DJ Foley, ed. Dover Publication, Inc., New York, 92.

23- Sudarmono, M., & Hiroshi, O. (2008). Genetic differentiations among the populations of Salvia japonica (Lamiaceae) and its related species. Journal of Biosciences, 15(1), 18-26.

24- Szamosi, C. (2005). The importance of Hungarian melon (Cucumis melo L.) landraces, local types and old varieties. International Journal of Horticultural Science, 11(5), 83-87. https://doi.org/10.31421/IJHS/11/4/611

25- Tucker, A.O., & Naczi, R.F. (2007). Mentha: an overview of its classification and relationships. Mint: the genus Mentha, 1-40. CRC Press, Taylor and Francis, Boca Raton.

26- Van Wyk, B.E., & Gericke, N. (2000). People's plants. Pretoria: Briza Publications, pp 128.

27- Yavari, A.R., Nazeri, V.A.H.I.D.E.H., Sefidkon, F., & Hassani, M.E. (2010). Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 26(3), 227-238. https://doi.org/10.22092/ijmapr.2010.6938

28- Zabet, M., Zade, A.H., Ahmadi, A., & Khialparast, F. (2003). Effect of water stress on different traits and determination of the best water stress index in mung bean (Vigna radiata). Iranian Journal of Agricultural Science, 34(5), 889-898. (In Persian)

29- Zaouali, Y., Chograni, H., Trimech, R., & Boussaid, M. (2012). Genetic diversity and population structure among Rosmarinus officinalis L. (Lamiaceae) varieties: var. typicus Batt. and var. troglodytorum Maire. based on multiple traits. Industrial Crops and Products, 38, 166-176. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2012.01.011