ارزیابی تنوع خصوصیات ریخت‌شناسی، زراعی و میزان اسانس ژنوتیپ‌های مختلف پونه‌وحشی (Mentha longifolia L.) ایران

علوم باغبانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1400   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v37i4.72174

نویسندگان

علیرضا مشرفی عراقی¹؛ محمود شور²؛ مجید عزیزی ارانی²؛ نسرین مشتاقی²؛

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²فردوسی مشهد

چکیده

گیاه پونه وحشی با نام علمی L. longifolia Mentha یکی از گونه‌های جنس نعناع است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از تهیه 20 ژنوتیپ مختلف از سراسر ایران، کشت آن‌ها جهت ارزیابی صفات ریخت‌شناسی، زراعی و استخراج اسانس انجام شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه تعیین گردید و آمار هواشناسی و خاکشناسی جهت ارزیابی فراهم گردید. خصوصیات رویشی و زایشی هر ژنوتیپ به‌علاوه میزان و عملکرد اسانس گونه مورد مطالعه در هر ژنوتیپ مورد بررسی قرار گرفت. بررسی کلی نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ‌ها تنوع معنی‌داری (01/0≥P) از لحاظ صفات ریخت‌شناسی، زراعی و میزان اسانس وجود دارد. نتایج بدست آمده از همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس نشان داد که اندام‌های رویشی گیاه در راندمان اسانس تأثیر بیشتری نسبت به اندام زایشی داشته‌اند. تجزیه خوشه‌ای صفات مورد بررسی، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌توان به صفات مرتبط با عملکرد و شرایط اقلیمی مختلف در رویشگاه بومی‌ این ژنوتیپ‌ها و عوامل ژنتیکی نسبت داد. در نهایت ژنوتیپ‌ استان‌های هرمزگان، خوزستان، کرمان، آذربایجان غربی و قزوین به‌دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زراعی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به ژنوتیپ-های دیگر می‌توانند در برنامه‌های به‌نژادی و اهلی‌سازی یا جهت کشت و تولید مورد توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ ژنوتیپ برتر؛ صفات ریختی؛ عوامل اقلیمی؛ نشانگر مورفولوژیکی

مراجع

1- Aghaei Y., Nazeri V, Mijalili M.H, Moshrefi Araghi A.R. 2015. Study on morphological diversity of some populations of Sachys lavandulifolia Vahl. in Iran. Journal of Forests and Rangelands, (6)30 985-998. (In Farsi)

2- Ahmet G., and Bilkan O. 1999. An Investigation on the Morphology, Anatomy and Ecology of Origanum onites L. Turkish Journal of Botany, 23:19-32.

3- Babalar M., Khoshsokhan F, Fatahi moghadam M.R, Pourmaeidani A. 2013. Evaluation of morphological and essential oil yield in some populations of Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. (In Farsi)

4- Baghalian H., and Naghdi Badi H. 2000. Essensial oil plants. First publication. Andarz Tehran publication, p 248.

5- British pharmacopoeia. 1993. HMSO: London.

6- Cristina Figueiredo A., Barroso J.G., Pedro L.G., and Scheffer J.J.C. 2008. Factor affecting secondary metabolite production in plants: volatile components and essential oils. Flavour and Fragrance Journal, 23: 213–226.

7- Fasina O.O., & Coley Z., 2008. Viscosity and specific heat of vegetable oils as a function of temperature: 35°c to 180°c. International Journal of Food Properties, 11, 738-746.

8- Fisher R.A. 1979. Growth and water limitation to dryland wheat yield in Australia: a physiological framework. The Journal of the Australian Institute of Agricultural Science. 29, 897-912.

9- Goodman M.M. 1972. Distance analysis in biology Syst Zool, 21 174-186.

10- Hadipour A.R., Azizi M., Naghdi Badi H., Delazar A., Panahandeh J., Aruie, H. 2014. Morphological diversity of some population of Eremotachys laciniata Bunge. 46(3), 497-507.

11- Habibi H., Mazaheri D., Majnoon N., Chaichi M., Fakhr Tabatabaei M., Bigdeli M. 2006. Effect of altitude on essensial oil and medicinal compound of (Thymus kotschyanus Boiss.) in talaghan region. Research and development in agriculture and horticulture. 73: 10 – 2.

12- Hadian J., Ebrahimi S.N., and Salehi P. 2009. Variability of morphological and phytochemical characteristics among Satureja hortensis L. accessions of Iran. Industrial Crops and Products. 32: 62–69.

13- Hornok L. 1992. The Cultivation and Processing of Medicinal Plants. John Wiley, New York.

14- Mann C., & Staba E.J. 1986. The chemistry, pharmacology, and commercial formulation of chamomile. In: Herbs, Spices and Medicinal plants-Recent Advances in Botany, Horticulture, and Pharmacology. Craker L. E. & Simon JI. E. editors. Oryx Press, Phoenix, AZ, pp: 235-280.

15- Mirzaie-Nodoushan H., Rezaie M.B., Jaimand K. 2000. Path analysis of the essential oil related characters in Mentha spp, Flavour Fragr. J, 16 340-343.

16- Llusia J., Penuelas J., Alessio G.A., and Estiarte M. 2006. Seasonal contrasting changes of foliar concentrations of terpenes and other volatile organic compound in four dominant species of a Mediterranean shrubland submitted to a field experimental drought and warming. Physiologia Plantarum, 127(4) 632-649.

17- Ronald L.K. 2001. Indra NA-Based Markers in Plants. Kluwer Academic Publisher

18- Ruttle M.L. 1974. Some common mints and their hybrids, in Herbs for use and for delight. An anthology from The Herbalist, Ed DJ Foley, Herb Society of America, Dover Publication, NewYork, pp 92.

19- Sudarmono M., and Hiroshi O. 2008. Genetic Differentiations among the Populations of Salvia japonica (Lamiaceae) and Its Related Species. Journal of Biosciences˛15(1):18-26.

20- 18- Szamosi C (2005) the importance of Hungarian melon (Cucumis melo L.) landraces local types and old varieties. Int J Hort Sci, 11(4) 83-87.

21- Tucker A.O., Naczi R.F.C. 2007. An Overview of its Classification and Relationships in Mint: The Genus Mentha, Ed. BM Lawrence, CRC Press, Taylor and Francis, Boca Raton.

22- Van Wyk B., and Gericke N. 2000. People’s plants. Pretoria: Briza Publications, pp 128

23- Yavari A.R., Nazeri V., Sefidkon F., and Hassani M.E., 2010. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov and Desj-Shost. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(2) 227-238.

24- Zabet M., Hoseinzade A.H., Ahmadi A. & Khialparast F. 2003. Effect of water stress on different traits and determination of the best water stress index in mung bean (Vigna radiata).

Iranian Journal of Agricultural Science, 34(4), 889-898. (in Farsi)

25- Zaouali Y., Chograni H., Trimech R., Boussaid M. 2012. Genetic diversity and population structure among Rosmarinus officinalis L. (Lamiaceae) varieties: var. typicus Batt. and var. troglodytorum Maire. Based on multiple traits. Industrial Crops and Products, 38(0) 166-176.