ارزیابی شاخص‌های کارایی انرژی در نظام‌های زراعی حفاظتی مبتنی بر گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط اقلیمی منطقه معتدل (مطالعه موردی: گناباد)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 5، دوره 12، شماره 3، پاییز 1399، صفحه 433-445  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

حمید رضا توکلی کاخکی ؛ مسعود قدسی

پژوهشی، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

چکیده

این پژوهش به‌منظور ارزیابی تأثیر کشاورزی حفاظتی بر شاخص‌های انرژی در نظام‌های زراعی رایج با استفاده از طرح کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط اقلیمی ایستگاه تحقیقات کشاورزی گناباد به‌مدت چهار سال ( 95-1391) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از سه سطح شیوه‌های مختلف خاک‌ورزی در کرت‌های اصلی شامل شیوه متداول خاک‌ورزی (شخم + دیسک + تسطیح + ایجاد فارو + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + ایجاد فارو + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) و سه سطح مدیریت بقایای گیاهی شامل بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای گندم (Triticum aestivum L.) که در کرت‌های فرعی قرار داشتند. این مطالعه در سیستم تناوبی رایج منطقه شامل گندم، جو، پنبه و گندم مورد برسی قرار گرفت. نتایج به‌دست آمده نشان داد که بیشترین مصرف انرژی از مقدار کل انرژی در تناوب رایج به نهاده‌های الکتریسیته، کودهای شیمیایی و سوخت به‌ترتیب با میانگین مصرف 43، 23 و 12 درصد و کمترین مقدار مصرف انرژی به نهاده نیروی انسانی با میانگین 7/0 درصد تعلق داشت. همچنین نتایج تجزیه واریانس و تحلیل‌های آماری شاخص‌های انرژی نشان داد که اثر شیوه خاک‌ورزی تنها بر شاخص کارایی مصرف انرژی برای دو محصول گندم و جو در سطح پنج درصد معنی‌دار بود. امّا اثر بقایا و اثر متقابل خاک‌ورزی و بقایا بر هیچ کدام از شاخص‌های انرژی معنی‌دار نبودند. مقایسه میانگین مقادیر شاخص‌ کارایی مصرف انرژی در تناوب مورد نظر نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار این شاخص به‌ترتیب در دو شیوه بدون خاک‌ورزی یا کشت مستقیم و خاک‌ورزی متداول مشاهده شد، به‌نحوی که میانگین شاخص کارایی مصرف انرژی برای دو محصول گندم و جو در شیوه بدون خاک‌ورزی به‌ترتیب 21 و 9 درصد افزایش را نسبت به خاک‌ورزی متداول و خاک‌ورزی کاهش یافته نشان داد.

کلیدواژه‌ها

بقایا؛ تناوب؛ خاک‌ورزی؛ کارایی مصرف انرژی

مراجع

Ahmadi, M., and Aghaalikhani, M., 2012. Analysis of energy consumption in cotton cultivation in Golestan province in order to provide a solution to increase resource efficiency. Journal of Agricultural Ecology 4(2): 151-158. (In Persian with English Summary)

Amani, A.R., 2001. Investigating the social, economic, and agronomic characteristics of wheaters affecting acceptable low-livestock agriculture in Khuzestan province. Graduate Thesis, Agricultural Extension and Training, Agricultural Faculty, Tarbiat Modarres University, Iran. (In Persian with English Summary)

BeheshtiTabar, I., Keyhani, A., and Rafiee, S.H., 2010. Energy balance in Iran's agronomy (1990- 2006). Renewable and Sustainable Energy Review 14:849–855.

Canakci, M., Topakci, M., Akinci, I., and Ozmerzi, A., 2005. Energy use pattern of some field crops and vegetable production: Case study for Antalya region. Turkey. Energy Conversion and Management 46: 655–666.

Erdal, G., Esengun, K., Erdal, H., and Gunduz, O., 2007. Energy use and economical analysis of sugar beet production in Tokat province of Turkey. Energy 32: 35–41.

Esengun, K., Gunduz, O., and Erdal, G., 2007. Input–output energy analysis in dry apricot production of Turkey. Energy Conversion and Management 48: 592–598.

Fartout Enayat, F., Mousavi Neik, A.M., and Asgharipour, M.R., 2017. Investigation on energy efficiency, greenhouse gas emissions and economic analysis of forage sorghum farming in Sistan region. Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production 27(3): 33-43. (In Persian with English Summary)

Ghorbani, R., Mondani, F., Amirmoradi, S., Feizi, H., Khorramdel, S., Teymouri, M.S., Sanjani, S., Anvarkhah, S., and Aghel, H., 2011. Energy use and economical analysis of irrigated and dryland wheat production systems in North Khorasan province of Iran. Applied Energy 88: 283-288.

Givens, D.I., Adamson, A.H., and Cobby, J.M., 1988. The effect of ammonization on the nutritive value of wheat, barley and oat straws. II. Digestibility and energy value measurements in vivo and their prediction from laboratory measurements. Animal Feed Science and Technology 19: 173-184.

Gundogmus, E., 2006. Energy use on organic farming: A comparative analysis on organic versus conventional apricot production on small holdings in turkey. Energy Conversion and Management 47: 3351-3359.

Karimi, M., BeheshtiTabar, I., and Khubbakht, G., 2008. Energy production in Iran’s agronomy. American- Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences 4(2): 172-177.

Khan, S., Khan, M., and Latif, N., 2010. Energy requirements and economic analysis of wheat, rice and barley production in Australia. Soil and Environment 29(1): 61–68.

Maisami, M.A., Ajabshirchi, Y., and Ranjbar, I., 2008. Energy consumption patterns in some agricultural products production and estimation of energy indicators: A case study in Bonab County. Fifth National Congress of Agricultural Machinery Engineering and Mechanization. Ferdowsi University of Mashhad, Iran. p. 299. (In Persian with English Summary)

Mobtaker, H.G., Keyhani, A., Mohammadi, A., Rafiee, S.H., and Akram, A., 2010. Sensitivity analysis of energy inputs for barley production in Hamedan province of Iran. Agricultural and Ecosystems Environment 137: 367–372

Mohammadi, H., Mousavi, S.N., Kafilzadeh, F., and Rahimi, M., 2005. Productivity of factors and inputs in sugar beet fields of Eghlid city. Sugar Beet Journal 21(3): 31-41. (In Persian with English Summary)

Mohammadi, A., and Omid, M., 2010. Economical analysis and relation between energy inputs and yield of greenhouse cucumber production in Iran. Applied Energy 87: 191-196.

Mohammadi, A., Tabatabaeefar, A., Shahin, S., Rafiee, S., and Keyhani, A., 2008. Energy use and economical analysis of potato production in Iran a case study: Ardabil province. Energy Conversation and Management 49: 3566–3570.

Mohajerdoost, V., Akram, A., and Mashhoori Azar, M., 2008. Energy consumption analysis and production costs of major crops in Maragheh city. Fifth National Congress of Agricultural Machinery Engineering and Mechanization. Ferdowsi University of Mashhad, Iran. p. 287. (In Persian with English Summary)

Mollaee, K., Keyhani, A., Karimi, M., Khairalipour, K., and Ghasemi, V.M., 2008. Energy ratio in dryland wheat. Case study: Eghlid township. Proceeding of 10th International Congress on Mechanization and Energy in Agriculture. August 14-17, Antalya, Turkey. p. 409.

Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., Rezvani Moghaddam, P., and Beheshti, A.R., 2007. Journal of Agroecology. Ferdowsi University of Mashhad Press. p. 460. (In Persian with English Summary)

Ozkan. B., Akcaoz, H., and Fert, C., 2004. Energy input-output analysis in Turkish agriculture. Renewable Energy 29: 39-51.

Rahimizadeh, M., Madani, H., Rezadoost, S., and Mehraban, A., 2007. Energy analysis in agricultural systems and ways to increase energy efficiency. Sixth National Energy Conference, 12 and 13 June, Tehran, Iran. (In Persian with English Summary)

Ramazani Amiri, H., and Zibaei, M., 2011. Investigation of the relationship between energy consumption and productivity of tomatoes, cucumbers and melons under cultivation conditions in Firouzabad, Fars province. Journal of Agricultural Economics and Development (Science and Technology of Agriculture) 25(1): 58-65. (In Persian with English Summary)

Razzaghi, M.H., Khadem Alhossaini, N., and Joukar, L., 2007. Investigating the effect of tillage reduction on energy consumption in the production of forage corn. Second national ecological conference of Iran. University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. 25-26 October, Gorgan. (In Persian with English Summary)

Sayedi, M., Rezvani Moghaddam, P., and Shahriari, R., 2015. Evaluating energy efficiency in melon production in Razavi and south Khorasan provinces. Journal of Plant Ecophysiology 20(7): 164-174. (In Persian with English Summary)

SAS., 2002. Procedures Guide. SAS Institute, Cary, NC.

Singh. G., Singh, S., and Singh, J., 2004. Optimization of energy inputs for wheat crop in Punjab. Energy Conversation and Management 45: 453–465.

Taheri Rad, A.R., Khojastehpour, M., Rouhani, A., and Khoramdel, S., 2017. Investigation of energy efficiency of different cultivars of long grain rice in Golestan province. Cereal Research Journal 7(1): 51-66. (In Persian with English Summary)

Valadyani, A.R., Hassanzadeh Ghoortapeh, A., and Valadyai, R., 2005. Evaluation of energy balance in seed propagation farms of east Azarbaijan wheat crop and its impact on the environment. Journal of Agricultural Science 15(2): 12-1. (In Persian with English Summary)

Yilmaz. I., Akcaoz, H., and Ozkan, B., 2005. An analysis of energy use and input costs for cotton production in Turkey. Renewable Energy 30: 145-155.