ارتباط عناصر کم‌مصرف با برخی خصوصیات خاک و لندفرم در اراضی آهکی دشت گلپایگان

آب و خاک

مقاله 6، دوره 30، شماره 3 - شماره پیاپی 47، مرداد 1395، صفحه 892-903   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v30i3.41596

نویسندگان

مجتبی فتحی^{* 1}؛ احمد لندی²؛ محمد طهرانی³

¹مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

²دانشگاه شهید چمران اهواز

³موسسه تحقیقات خاک و آب

چکیده

خاک مهم‌ترین منبع تغذیه گیاه است و هر گونه کمبود یا بیش بود عناصر غذایی در خاک، رشد گیاه را محدود خواهد کرد. بنا بر این درک عوامل موثر بر توزیع عناصر غذایی، برای مدیریت خاک و کاربرد صحیح کودها ضروری است. به منظور بررسی و تعیین فراهمی آهن، منگنز، روی و مس در 98 نمونه از خاک‌های آهکی دشت گلپایگان و ارتباط آن با ویژگیهای اصلی خاک و لندفرم این پژوهش انجام شد. بر اساس نتایج دامنه تغییرات میزان عناصر آهن، منگنز، روی و مس قابل عصاره گیری با DTPA به ترتیب 46/6- 04/1، 82/19- 82/1، 24/2 – 02/0 و 38/2- 16/0 میلی-گرم در کیلوگرم بود. کمبود آهن بیشترین گسترش را در منطقه مطالعاتی داشت. سمیت عناصر در هیچیک از نمونه ها مشاهده نگردید. همبستگی معنی داری بین میزان قابل جذب عناصر و برخی ویژگی‌های اندازه گیری شده خاک از قبیل بافت، میزان مواد آلی و آهک وجود داشت. آهکی بودن خاک‌ها و پائین بودن مادة آلی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر کمبود عناصر کم مصرف در منطقه است. بین مقدار قابل جذب آهن و منگنز و مس همبستگی مثبت مشاهده شد که می تواند به دلیل منشأ زمین شناسی یکسان این عناصر در خاک‌ها باشد. به رغم شباهت مواد مادری روند متفاوت فرایندهای خاکساز و هوازدگی بر میزان، گسترش و فراهم بودن عناصر کم مصرف تاثیر گذار بوده و واحدهای مختلف اراضی از نظر برخی عناصر تفاوت معنی دار نشان دادند. بیشترین مقدار عناصر ریز مغذی به جز در مورد منگنز در خاک‌های Torrifluvents وجود داشت. کمترین میزان روی و مس به ترتیب در واحدهای اراضی فلات و واریزه های بادبزنی مشاهده و تفاوت آن با دشت‌های سیلابی و دامنه ای (Entisols) معنی دار گردید. می توان گفت درجه متفاوت تکامل خاک از طریق تاثیر بر ویژگی‌های خاک چرخه عناصر ریزمغذی را تحت تاثیر قرار می دهد.

کلیدواژه‌ها

تکامل خاک؛ خاک‌های آهکی؛ فراهمی عناصر ریزمغذی

مراجع

1- Aliehiaii M., and Behbahani A. 1992. Method of soil analysis. SWRI Pub. No 893, Tehran. (In Persian)

2- Amini M., Afyuni M., Khademi H., Abbaspour K. C. and R. Schulin. 2005. Mapping risk of cadmium and lead contamination to human health in soils of central Iran. Science Total Environment, 347: 64-77.

3- Ammari T., and Mengel K. 2006.Total soluble Fe in soil solutions of chemically different soils. Geoderma, 136: 876–885.

4- Chen M., Ma L.Q., and Harris W.G. 1999. Baseline concentrations of 15 trace elements in Florida surface soils. Journal of Environmental Quality, 28: 1173–1181.

5- El-Fouly M.M., Fawzi A.F.A., Firgany A.H., and El-Baz, F.K. (1984) Micronutrient status of crops in selected areas in Egypt. Commun. Soil Science and Plant Analysis, 15(10): 1175–1189.

6- Geiger S.C., and Loeppert R.H. 1986. Correlation of DTPA extractable Fe with indigenous properties of selected calcareous soils. Journal of Plant Nutrition, 9(3–7): 229–240.

7- Ghasemi-Fasaei, R., Maftoun M., Ronaghi A., Karimian N., Yasrebi J., Assad M.T., and J.A. Ippolito. 2006. Kinetics of copper desorption from highly calcareous soils. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 37: 797–809.

8- Gupta V.K., Gupta, S.P., Kala, R., Potalia, B.S. and Kaushik, R.D. (1994) Response of crops to micronutrients and amelioration. Twenty five years of micronutrient research in soils and crops of Haryana. Research. Bulletin, CCSHAU, Hisar, 1: 1–99.

9- Haque I., N Z. Lupwayi, and T. Tadesse. 2000. Soil micronutrient contents and relation to other soil properties in Ethiopia. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 31:2751–2762.

10- Havlin J. L., Beaton J. D., Tisdale S. L., and Nelson W. L. 1999. Soil fertility and fertilizers an introduction to nutrient management, 6th ed. Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ.

11- Hodgson J. F. 1963. Chemistry of micronutrient elements in soils. Advances in Agronomy, 15: 119–150.

12- Holmgren G. G. S., Meyer M. W., Chaney R. L., and Daniels R. B. 1993. Cadmium, lead, zinc, copper, and nickel in agricultural soils of the USA. Journal of Environmental Quality, 22: 335–348.

13- Jenkins D. A., and Wyn Jones R. G. 1980. Trace elements in rocks, soils, plants and animals: Introduction, pp. 1–20, in B. E. Davies, ed., Applied Trace Elements. Wiley, Chichester, UK.

14- Jiang Y., Zhang Y.G., Zhou D., Qin Y., and Liang W. J. 2009. Profile distribution of micronutrients in an aquic brown soil as affected by land use. Plant Soil Environment, 55(11): 468–476.

15- Katyal J.C., and Vlek P.L.G. 1985. Micronutrient problems in tropical Asia. Fertilizer Research, 7: 69–94.

16- Lindsay W.L. 1991. Iron oxide solubilization by organic matter and its effect on iron availability. Plant and Soil, 130(1–2): 27–34.

17- Lindsay W.L., and Norvell W.A. 1978. DTPA soil test method for determining available micronutrient cations. Soil Science Society American Journal, 42: 421–428.

18- Malakouti M.J. 2008. The effect of micronutrients in ensuring efficient use of macronutrients. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 32: 215–220.

19- Malakouti M.J., And Nafisi, M. 1993. Fertilizer consumption in Iran agriculture. Tarbiat Modares Uni. Pub. (in Persian)

20- Mohamadi M. 1985. Golpayegan semi detailed soil survey reports. Res. Bull., SWRI, Tehran. (in Persian)

21- Nael M., Khademi H., Jalalian A., and Schulin R. 2009. Effect of geo-pedological conditions on the distribution and chemical speciation of selected trace elements in forest soils of western Alborz, Iran. Geoderma, 152: 157–170.

22- Najafi-Ghiri M., Rezaei M., and Sameni A. 2012. Zinc sorption–desorption by sand, silt and clay fractions in calcareous soils of Iran. Archives of Agronomy and Soil Science, 58: 945–957.

23- Nascimento C.W.A., Oliveira A. B., Ribeiro M. R. and Melo E. E. C. 2006. Distribution and availability of zinc and copper in benchmark soils of Pernambuco state, Brazil. Communication in Soil Science and Plant Analysis, 37(1–2): 109–125.

24- Nayyar V.K., Takkar, P.N., Bansal R.L., Singh S.P., Kaur N.P., and Sadana U.S. 1990. Micronutrients in soils and crops of Punjab. Research. Bulletin., PAU, Ludhiana, 1: 1–148.

25- Obrador A., Alvarez J. M., Lopez-Valdivia L. M.,Gonzalez D., Novillo J. and M. I. Rico. 2007. Relationships of soil properties with Mn and Zn distribution in acidic soils and their uptake by a barley crop. Geoderma, 137: 432–443.

26- Patel K.P., Patel K.C., George V., Singh M.V., and Ramani K.C. 2005. Effect of farm yard manure and gypsum on yield of sweet corn and Cu fractions of sewage irrigated soil. Pollution Res., 24 (1): 127–134.

27- Rusjan D., Strlic M., Pucko D., and Korosec-Koruza Z. 2007. Copper accumulation regarding the soil characteristics in Sub-Mediterranean vineyards of Slovenia. Geoderma, 141: 111–118.

28- Sharma B.D., Mukhopadhyay S. S., Sidhu P. S., and Katyal J. C. 2000. Pedospheric attributes in distribution of total and DTPA-extractable Zn, Cu, Mn and Fe in Indo-Gangetic plains. Geoderma, 96: 131–151.

29- Sharma B.D., Jassal H. S., Sawhney J. S., and Sidhu P. S.. 1999. Micronutrient distribution in different physiographic units of the Siwalik Hills of the semiarid tract of Punjab, India. Arid Land Research and Management, 13(2): 189–200.

30- Sharma B.D., Arora H., Kumar R., and Nayyar V. K. 2004. Relationship between soil characteristics and total and DTPA-extractable micronutrients in Inceptisols of Punjab. Communication in Soil Science and Plant Analysis, 35: 799–818.

31- Shuman L. M. 2005. Chemistry of micronutrients in soils, pp. 293–308, in M. A. Tabatabai and D. L. Sparks, eds., Chemical Processes in Soils. Soil Science Society of American, Madison, WI.

32- Singh M.V. and Abrol, I.P. 1986. Transformation and movement of zinc in alkali soil and their influence on zinc uptake by rice. Plant and Soil, 94: 445–449.

33- Singh M.V. and Abrol, I.P. 1985. Solubility and adsorption of zinc in sodic soils. Soil Science, 140: 406–411.

34- Singh M.V. and Subba Rao, A. 1995. Manganese research and agricultural production. Micronutrient Research and Agricultural Production (Ed. Tandon, H.L.S.), FDCO, New Delhi, 1: 33–56.

35- Wang L., Wu J. P., Liu Y. X., Huang H. Q., and Fang Q. F. 2009. Spatial variability of micronutrients in rice grain and paddy soil. Pedosphere, 19(6): 748–755.

36- Welch R. M., Allaway W. H., House W. A. and Kubota J. 1991. Geographic distribution of trace element problems. Pp. 31-57. In: J. J. Mortvedet et al. (Ed.). Micronutrients in agriculture. 2nd ed. SSSA, WI.

37- Wenming D., Zhijun G., Jinzhou D., Liying Z., and Zuyi T. 2001. Sorption characteristics of zinc (II) by calcareous soil-radiotracer study. Applied Radiation and Isotopes, 54: 371–375.

38- White J.G., and Zasoski R.J. 1999. Mapping soil micronutrients. Field Crop Research, 60: 11–26.

39- Wu C., Luo Y., and Zhang L. 2010. Variability of copper availability in paddy fields in relation to selected soil properties in southeast China. Geoderma, 156: 200–206.

40- Wu J., Norvell W.A., and Welch R.M. 2006. Kriging on highly skewed data for DTPA-extractable soil Zn with auxiliary information for pH and organic carbon. Geoderma, 134: 187–199.