کاربرد روش های حل اختلاف در تخصیص استانی آب کشاورزی مطالعه موردی: حوضه آبریز اترک

آب و خاک

مقاله 2، دوره 30، شماره 6 - شماره پیاپی 50، زمستان 1395، صفحه 1820-1831  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v30i6.41396

نویسندگان

پروانه کاظمی مرشت ؛ شهاب عراقی نژاد

دانشگاه تهران

چکیده

حوضه آبریز اترک در شمال شرق ایران، مشترک بین سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان از مناقشات مربوط به تخصیص آب در بخش کشاورزی بین ذینفعان بالادست و پایین دست متأثر می‌باشد. در چنین شرایطی، بررسی کارایی مدل‌های تخصیص آب در این حوضه و مقایسه نتایج آنها از اهداف این مطالعه می‌باشد. ابتدا یک مدل بهینه‌سازی تخصیص آب کشاورزی بر پایه برنامه‌ریزی خطی توسعه داده شد. سپس مدل تخصیص آب با رویکرد حل اختلاف با استفاده از توابع هدف بر پایه روش‌های حل اختلاف نش متقارن، نش غیرمتقارن، مدل غیرمتقارن کالای-‌اشمورودینسکی و مدل غیرمتقارن خسارت متعادل ایجاد گردید. مدل‌های فوق با معیارهای عملکرد مرسوم اطمینان‌پذیری حجمی، اطمینان‌پذیری زمانی و برگشت‌پذیری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده برتری مدل های حل اختلاف در تأمین متعادل منابع بین ذینفعان مختلف در مقایسه با مدل تخصیص معمول را نشان می‌دهد. تشابه کلی موجود بین نتایج مدل‌های حل اختلاف و ارائه نتایج مطلوب‌تر مدل نش با اختلاف جزئی نسبت به سایرین از دیگر نتایج حاصل شده است. از سوی دیگر مدل هایی که تابع هدف آنها مبتنی بر روش‌های حل اختلاف است در مقایسه با مدل برنامه‌ریزی خطی،‌ تخصیص متعادل تری را بین ذینفعان نتیجه می‌دهد. همچنین میزان حساسیت استان‌ها نسبت به مقدار درجه اهمیت آنها در مدل غیرمتقارن نش نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در انتها نیز کاربرد روش‌های مبتنی بر حل اختلاف به جای مدل‌های مرسوم به منظور تخصیص متعادل آب بین ذینفعان مختلف پیشنهاد داده شده است.

کلیدواژه‌ها

بهینه‌سازی؛ تخصیص آب؛ مدل های حل اختلاف

مراجع

1- Coppola E. 2001. Balancing risk with water supply for a public well field, Journal of Water Resource Planning and Management, 126(2): 1-36.

2- Daneshyazdi M. 2011. Conflict resolution of water resource allocations using the game theory approach: The case of Orumieh River basin, MSc Thesis, Sharif University of Technology. (in Persian with English abstract)

3- Engineering M.G.C. 2012. Water resource planning report of Atrak basin.

4- Frisvold G.B., and Caswell M.F. 2000. Transboundary water management (Game theoretic lessons for projects on the US–Mexico border), Agricultural Economics, 24(1): 101-111.

5- Hashimoto T., Stedinger J. R., and Loucks D. P. 1982. Reliability, resiliency, and vulnerability criteria for water resource system performance evaluation, Water resources research, 18.1: 14-20.

6- http://www.lindo.com/. (visited May 2014).

7- Molden D. 2007. Water for food, water for life. International Water Management Institute.

8- Nandalal K., and Simonovic S.P. 2002. State-of-the-art report on systems analysis methods for resolution of conflicts in water resources management, Department of Civil and Environmental Engineering. The University of Western Ontario.

9- Salazar R., F. Szidarovszky and Rojano A. 2010. Water distribution scenarios in the Mexican Valley. Water resources management, 24(12): 2959-2970.

10- Schrage L. 2002. Optimization Modeling with LINGO®. Lindo System Inc. USA.

11- Zarezadeh M. 2010. Water resource allocation under climate change using bankruptcy in conflict resolution. MS Thesis, Tarbiat Modares University. (in Persian with English abstract)

12- Zarghami M., and Szidarovszky F. 2011. Multi criteria Analysis Applications to Water and Environment Management, Springer, pp. 95-104.