مطالعه علل عدم پایداری بخش‌های جدید مرمت شده ارگ تاریخی کنارصندل جیرفت در مقایسه با بخش‌های پایدار قدیمی (بخشی از حوزه فرهنگی هلیل‌رود)

آب و خاک

مقاله 11، دوره 33، شماره 2 - شماره پیاپی 64، تیر 1398، صفحه 349-360   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v33i2.78702

نویسندگان

صالح سنجری؛ محمد هادی فرپور^*

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

تا دهة 1960 میلادی اغلب سؤالات باستان­شناختی با بهره­گیری از روش­های استدلال و تفسیر در علوم اجتماعی و فلسفه پاسخ گفته می­شد اما با شکل­گیری «باستان­شناسی نوین» از دهه 1960 میلادی، کاربرد و اهمیت علوم تجربی در پژوهش­های باستان­شناسی شناخته و بسیاری از نظریات و فرضیات باستان­شناختی با کمک روش­های کمّی و آزمون­گری در علوم تجربی بازنگری شد. یکی از شاخه­های علوم تجربی که در تبیین شیوة معیشت گروه­های انسانی گذشته، منشأیابی خاک سفالگری و معماری، گزینش خاک مناسب برای مرمت آثار باستانی، بررسی دلایل تخریب یا ماندگاری بناهای تاریخی و دلایل ترک و تخریب شهرهای باستانی نقش مهمی دارد، علم «خاک­شناسی» است. مقاله حاضر، به منظور مطالعه خاک­شناسی بخش­های قدیمی و مرمت شدة ارگ حاکم­نشین تپه باستانی پنج هزار سالة کنارصندل جنوبی جیرفت به انجام رسید. نتایج نشان داد درصد رس بخش قدیمی حدوداً دو برابر بخش مرمت شده است. از سوی دیگر، میزان املاح بخش مرمت شده حدود 3 برابر خشت­های قدیمی می­باشد. این نتایج نشان می­دهد به تازگی خاکی با درصد رس کمتر و املاح بیشتر به منظور مرمت بنا به کار رفته است، در حالی‌که خاک بخش­های قدیمی، احتمالاً توسط سازندگان اولیة بنا از جای دیگری از منطقه با درصد رس بیشتر و املاح کمتر آورده شده است. کانی­های رسی اسمکتیت، کلریت، ایلیت، پالیگورسکیت و کائولینیت در خاک­های بخش مرمت شده مشاهده شد. از سوی دیگر، تمام کانی­های فوق‌الذکر به جز کانی پالیگورسکیت و سپیولیت در خاک بخش قدیمی شناسایی شد. همچنین، در بخش­های قدیمی مواد آلی، تکّه­های ذغال و قطعات خرد شدة سفال مشاهده شد که به نظر می­رسد دلیلی بر استحکام و پایداری بیشتر بخش­های قدیمی نسبت به مرمت شده باشد.

کلیدواژه‌ها

باستان‌شناسی نوین؛ کنار صندل جیرفت؛ رس؛ کانی؛ مرمت

مراجع

1- Angelucci D.E. 2003. Geoarchaelogy and Micromorphology of Abric de la Cativera (Catalonia, Spain). Catena 54.573-601.

2- Baldrama A.Kh., and Jiakomo K. 1998. Restoration and conservation of raw brick structures explored from archaeological investigations. In Price, S., Conservation and restoration of archaeological investigations. Translated by Mousavi, M.M. Tehran University Press.

3- Boroomand N., and Sanjari S. 2012. Impacts of climate change on soil clay mineral composition of the Jiroft region. The first desert Conference, International desert Research Center, Tehran University. (In Persian)

4- Bouyoucos G.J. 1962. Hydrometer method improved for making particle size analysis of soil. Agron. Journal 54: 464-465.

5- Farpoor M.H. 2010. Soil Data Comparison in the Old vs. Restored Section of the Bam Citadel Archaeological site in Kerman,Iran. Journal Agricultur Science Technology 12: 91-98.

6- Hadian Dehkordi M., Vatandoust M., Vatandoust R., Majidzadeh Y., and Kashi M. 2008. Archaeological Site of Konar Sandal, Jiroft, Iran Conservation of Earthen Remains. In 10th International conference on; Study and Conservation of earthen Architectural heritage, Bamako, Mali.

7- Hadian Dehkordi M. 2016. Soil science studies in historical and archaeological raw bricks of different areas in Iran. Science, Technology, Art Journal 75: 86-96.

8- 12th International meeting on Soil Micromorphology, Adana, Turkey, 2004.

9- Jackson M.L. 1975. Soil Chemical Analysis-advanced Course. University of Wisconsin College of Agriculture, Department of Soil Science, Madison, WI.

10- Karimi A., Khademi H., and Jalalian A. 2009. Genesis and distribution of palygorskite and associated clay minerals in soils and sediments of southern Mashhad. Irananin Journal of Crystallography and Mineralogy 16(4): 545-558. (In Persian with English abstract)

11- Khademi H., and Mermut A.R. 1998. Source of palygorskite in gypsiferous aridisols and associated sediments from central Iran. Clay Mineralogy 33: 561-578.

12- Kittrik J.A., and Hope E.W. 1963. A procedure for the particle size separation of soil for X-ray diffraction analysis. Soil Science Society 96: 312-325.

13- Majidzadeh Y. 2003a. Jiroft, the oldest orient civilization. Country heritage organization. P: 248.

14- Majidzadeh Y. 2003b. Jiroft, the oldest orient civilization. Anthropology Journal 2(4): 197-208.

15- Majidzadeh Y. 2009. Jiroft raw bricks and Ilami handwriting. Anthropology Journal 2(10): 97-126.

16- Nelson R.E. 1982. Carbonate and Gypsum. P. 181-196. In: A. L. Page et al.(ed), Methods of Soil Analysis. Part II. 2nd ed., Agron. Monogar. No: 9. ASA and SSSA. Madison, WI.

17- Nelson D.W., and Sommer L.E. 1982. Total Carbon, Organic Carbon and Organic Matter. pp. 539-577. In: A.L. Page et al., (Ed), Methods of Soil Analysis. Part II. 2nd ed., Agron. Monogar. No: 9, ASA and SSSA. Madison, WI.

18- Sanjari S., Farpoor M.H., Eghbal M.K., and Esfandiarpour I. 2011(a). Genesis, micromorphology and clay mineralogy of soils located on different geomorphic surfaces in Jiroft area. Journal Water Soil 25(2): 411-425. (In Persian with English abstract)

19- Sanjari S., Farpour M.H., Esfandiarpour I., and Karimian M. 2011(b). Micromorphology and clay mineralogy comparison of past and present soils in Jiroft area. Journal Water and Soil Science 15(58): 173-185. (In Persian with English abstract)

20- Stoops G. 2003. Guidelines for the analysis and description of soils and regolith thin sections. SSSA, Madison, WI. 182 p.

21- Watanabe K., Vatandoust R., and Okada Y. 2003. Physical, mineralogical and chemical properties of mud brick of the Choga Zanbi. In 9th International conference on the study and conservation of earthen architecture Terra 2003, Yazd, Iran.