ارزیابی موقعیت سامانه‌های آبیاری بارانی اجرا شده با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: دشت زنجان)

آب و خاک

مقاله 4، دوره 33، شماره 4 - شماره پیاپی 66، مهر 1398، صفحه 565-578   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.81485

نویسندگان

پیمان مرادزاده¹؛ حسن اوجاقلو^{* 2}؛ محمد قبائی سوق³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی ، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه زنجان

²استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه زنجان

³شرکت مدیریت منابع آب ایران

چکیده

ارزیابی­های به­عمل آمده در سال­های اخیر نشان می­دهد، عملکرد سامانه­های آبیاری بارانی در ایران مطلوب نمی­باشد. عدم بررسی دقیق در انتخاب سیستم آبیاری بارانی متناسب با شرایط مختلف هر منطقه یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر بر کم بودن راندمان آبیاری در این نوع سامانه­ها می­باشد. در این تحقیق ابتدا با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، محدوده اراضی مستعد به منظور اجرای سامانه­های آبیاری بارانی در دشت زنجان تعیین شد. بدین منظور عوامل اثرگذار در انتخاب سامانه آبیاری بارانی شامل عوامل اقلیمی، خصوصیات کمی و کیفی خاک، خصوصیات کیفی آب، توپوگرافی، عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مجموع شامل تعداد 15 عامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی مورد بررسی قرار گرفت. نقشه­های پهنه­بندی هر کدام از عوامل ذکر شده و در نهایت نقشه اراضی مستعد در محیط ArcGIS تهیه شد. در نهایت موقعیت تعداد ۵۲ طرح آبیاری بارانی اجرا شده در نقشه پهنه­بندی اراضی مستعد جانمایی و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد، حدود 23/19 درصد از مساحت محدوده مورد مطالعه کاملاً مناسب اجرای سامانه­های آبیاری بارانی بوده و 92/26 درصد در کلاس مناسب و مستعد و 31/17 درصد نیز در کلاس بدون محدودیت طبقه­بندی شد. هم­چنین نتیجه ارزیابی موقعیت طرح­های اجرا شده نیز نشان داد، 25 درصد از طرح­های اجرا شده در اراضی با محدودیت کم و 54/11 درصد نیز در اراضی نامناسب اجرا شده است.

کلیدواژه‌ها

اراضی مستعد؛ صحت‌سنجی؛ مکان‌یابی؛ AHP

مراجع

1- Abbasi F., Sohrab F., and Abbasi N. 2017. Evaluation of Irrigation Efficiencies in Iran. Irrigation and Drainage Structures Engineering Research 17(67): 113-128. (In Persian)

2- Ahmadi A., Hezarjaribi A., ghorbani Kh., and Hesam M. 2019. Locating Susceptible Regions Implementation of New Irrigation Systems (Localized irrigation, Sprinkler irrigation, Low-pressure irrigation) by using Analytical Hierarchy Process (AHP) in GIS (Case Study: North Khorasan Province, Esfarayen). Journal of Soil and Water Conservation Research 25(5): 69-87. (In Persian)

3- Albaji M., Golabi M., Hooshmand A.R., and Ahmadee M. 2016. Investigation of Surface, Sprinkler and Drip Irrigation Methods Using GIS. Jordan Journal of Agricultural Sciences 12(1): 211-222.

4- Azad N., Rezaeiabajelu E., and Behmanesh J. 2019. Locating the Potential Areas for executing Surface and Pressurized Irrigation Systems Using Fuzzy Analytical Hierarchy Process Method in Myandoab Plain. Irrigation Sciences and Engineering 41(4): 119-132. (In Persian)

5- Bagherzadeh A., and Paymar P. 2015. Assessment of Land Capability for Different Irrigation Systems by Parametric and Fuzzy Approaches in the Mashhad Plain, Northeast Iran. Soil and Water Research 10(2): 90-98.

6- Bozdag A. 2015. Combining AHP with GIS for assessment of irrigation water quality in Cumra irrigation district (Konya), Central Anatolia, Turkey. Environ Earth Sci 73:8217–8236

7- Dengiz O. 2006. Comparison of Different Irrigation Methods Based on The Parametric Evaluation Approach. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 30: 21-29.

8- Farhadibansouleh B., Ahmadi Sh., and Mirzaeitakhtgahi H. 2017. Selection of the appropriate pressurized irrigation system using multi criteria evaluation (Case study: Jamishan irrigation network). Water and Irrigation Management (Agricultural Magazine) 7(1): 135.149. (In Persian)

9- Ghodsipour S.H. 2007. Analytical hierarchy process (AHP), Amirkabir University of Tech. Pub., Tehran.

10- Ghodsipour S.H. 2013. Analytical hierarchy process (AHP). Amirkabir University of Technology, Tehran. (In Persian)

11- Hoseini Y., and Delavari A. 2016. Comparing the Suitability of Two Methods (Surface and Drip) of Irrigation Based on a Parametric Evaluation System. Yuzuncu Yil University Journal of Agricultural Sciences 26(2): p. 152-160.

12- Montazar A., and Behbahani S.M. 2007. Development of an optimized irrigation system selection model using analytical hierarchy process Assessment of Land Capability for Different Irrigation Systems by Parametric and Fuzzy Approaches in the Mashhad Plain, Northeast Iran. Biosystems Engineering 98: 155-165.

13- Naseri A., Rezania A.R., and Albaji M. 2009. Investigation of soil quality for different irrigation systems in Lali Plain, Iran. Journal of Food, Agriculture & Environment 7(3&4): 955-960.

14- Neshat A., and Nikpour N. 2011. Locating susceptible areas for underwater pressure irrigation using Geographic Information System (GIS) (Case Study: Kerman Plain). Journal of Water Resources Engineering 4(8): 77-84. (In Persian)

15- Norouzi A., and chizari M. 2006. The factors affecting regarding sprinkler irrigation adoption in Nahavand Township. Agricltural Economice and Development 14(54): 61-84. (In Persian)

16- Pramanik MK. 2016. Site suitability analysis for agricultural land use of Darjeeling district using AHP and GIS techniques. Model Earth Syst Environ 2:1–22.

17- Ramzi R., Shahidi A., and Khasheiesiuki A. 2014. Zoning of land Capable of Sprinkler Irrigation Using AHP Method in South- Khorasan Province. Iranian Journal of lrrigation and Drainage 8(1): 162-170. (In Persian)

18- Rezaei M., Keshtkar M., and Rezaei M. 2014. Locating susceptible areas for implementing sprinkler irrigation schemes using GIS and similar to Bolin (Case study: Arsanjan plain, Fars province). P. 1-8. Second National and Specialized Conference on Environmental Researches of Iran, 7 August. 2014. Faculty of Martyrs Mofattah, Hamedan. (In Persian)

19- Saaty T.L. 1996. The Analytic Hierarchy Process. Mc Graw Hill, New York.

20- Sadatinejad S.J., and Shekary M.R. 2015. Application of land-based and GIS methods in finding areas susceptible to irrigation systems in arid and semi-arid regions (Case study: Khaled-Abad Badood Plain). Iranian Journal of Remote Sencing & GIS 6(4): 81-92. (In Persian)

21- Sediqkia M., Nateghi M.B., Kavianikosarkhezy Sh., and Nagipour N. 2015. Evaluation and placement of various irrigation methods with the hierarchical analysis pattern in the area of the reliance organization in the Dorood region. Journal of Water Research in Agriculture 28(4): 749-758. (In Persian)

22- Seyedmohammadi J., Esmaeelnejad L., and Ramezanpour H. 2016. Land suitability assessment for optimum managegement of water consumption in precise agriculture. Modeling Earth Systems and Environment 2: 162-172.

23- Talebnejad R., and Sepaskhah A.R. 2014. Effects of water-saving irrigation and ground-water depth on rice growth, yield and water use in a semi-arid region, Archives of Agronomy and soil Science 60(1): 15-31.

24- Yalew S. G., van Griensven A., Marloes L., and van der Zaag P. 2016. Land suitability analysis for agriculture in the Abbay basin using remote sensing, GIS and AHP techniques. Model. Earth Syst. Environ. 2:101.