شناسایی قابلیت مشارکت کودکان در برنامهریزی شهری از طریق تحلیل محتوای کتابهای درسی دورۀ دوم ابتدایی

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 1، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، بهار و تابستان 1399  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v7i1.85911

نویسندگان

هادی سروری ¹؛ آذین مستوفی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

²دانشگاه ازاد اسلامی واحد مشهد

چکیده

یکی از روش‌های پیشبرد توسعه شهری، مشارکت در امور شهری است و آموزش مشارکت به کودکان در راستای تاثیرگذاری درست در پیشبرد برنامه‌های توسعة شهری امری بسیار حیاتی می‌باشد. هدف اصلی این مقاله شناسایی زمینه‌هایی از مشارکت است که کودکان در آن آماده‌تر می‌باشند تا مورد استفاده برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد. اهمیت موضوع تا اندازه‌ای است که در صورت عدم آموزش صحیح مشارکت به کودکان نمی‌توانیم در آینده انتظار مشارکت صحیح این قشر را در امور توسعة شهری داشته باشیم. بدین منظور برای تحلیل قابلیت مشارکت کودکان، از تحلیل محتوای کتب درسی دوره دوم ابتدایی به عنوان مهمترین مرحلة آموزش عمومی در سطح کشور، استفاده شد. مولفه‌های مشارکت کودکان در این پژوهش شامل شناخت شهر، آموزش حقوق شهروندی و آموزش نحوه مشارکت و ارتباط با دیگران می‌باشند. روش شناسی مورد استفاده به صورت تحلیل محتوای کمی و به کمک روش ویلیام رومی انجام گرفته است. واحدهای تحلیل نیز فحوای متن درس، سوالات و تصاویر می‌باشد. جامعة آماری شامل سه جلد کتاب مطالعات اجتماعی در پایه چهارم، پنجم و ششم ابتدایی سال تحصیلی 96-97 است. یافته‌های مقاله بیانگر آن است که به مولفه‌های مشارکت در پایه‌های مختلف دوره دوم ابتدایی به یک میزان پرداخته نشده است و ضریب درگیری در ارتباط با واحدهای تحلیل به یک میزان نیست. در مجموع از میان موضوعات موثر در مشارکت، به شناخت شهر بیشتر از سایر موضوعات پرداخته‌شده‌است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بیشترین قابلیت کودکان در مشارکت مشورتی است، گرچه این مشارکت پایین ترین درجه مشارکت است.

کلیدواژه‌ها

کودکان؛ مشارکت؛ برنامهریزی شهری؛ تحلیل محتوا؛ کتب درسی

مراجع

1- پوراحمد، ا.، خادمی، ا.ح.، ضرغام‌فرد، م. (1395). "بررسی عوامل و زمینه‌های موجود برای افزایش مشارکت مردمی در فرآیند احیای بافت فرسودة منطقة 41 شهرداری تهران". مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری. 3(2)، 127-139.

2- تاجیک اسماعیلی، ع. (1393). مدیریت شهری، آموزش و فرهنگ شهروندی. نشر تیسا، تهران.

3- حبیبی، م و سعیدی رضوانی، ه. (1384)."شهرسازی مشارکتی، کاوشی نظری در شرایط ایران". مجله هنرهای زیبا، دوره 24،15-24.

4- خاکی، غ.ر.(1378). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی.انتشارات درایت و مرکز تحقیقات علمی کشور،تهران.

5- دانشپور، س.ع.، بهزادفر، م.، برکپور، ن.، و شرفی، م. (1396). "محیط برنامهریزی مشارکتی؛ ارائه مدل مفهومی برای تحلیل عوامل موثر بر مشارکت شهروندی در برنامهریزی". مجله نامه معماری و شهرسازی.9(18)، 23-41.

6- رفیعیان، م.، معروفی، س. (1390). "نقش و کاربرد رویکرد برنامهریزی ارتباطی در نظریههای نوین شهرسازی". مجله آرمانشهر، 4(7)، 113-120.

7- رومیان، ی.، ولوی، پ.، انصادی، و. (1395). "آموزش حقوق شهروندی و مهارتهای زندگی در مدارس با تاکید بر ضرورت و اهمیت آموزش". اهتمام هفته نامه تعلیم و تربیت موسسه آموزشی میزان. شماره75.

8- ساعی ارسی، ای. (۱۳۹۱). آموزش مطالعات اجتماعی(در دورهی ابتدایی)، انتشارات بهمن برنا، تهران.

9- عادل مهربان، م.(1394). مروری بر تحلیل محتوای کیفی و کاربرد آن در پژوهش. دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان.

10- غیاثوند، ا. (1394)، "آموزش شهروندی در مدارس شهر تهران؛ آثار و پیامدها". فصلنامه برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 9(23)، 207-231.

11- لطف آبادی، ح. (1385). "آموزش شهروندی ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش آموزان". فصلنامه نوآوریهای آموزشی، 5(17)، 11-44.

12- لویسی، ش.(1385)."زندگی به شیوه ی شهروندی را چگونه می توان آموخت". فصلنامه تکنولوژی آموزشی، شماره1.

13- فریبرزی، ا. ناصری، ن.س. (1391). روش تحلیل محتوا(راهنمای علمی تحقیق). انتشارات تمرین، تهران.

14- Berglund, U. )2008(, Using Children's GIS Maps to Influence Town Planning, Children, Youth and Environment,18(2),110-132.

15- Blanchet-Cohen, N. Rainbow, B. )2006(, Partnership between Children and Adults?: The experience of the International Children's Conference on the Environment. Childhood,13(1), 113-126.

16- Cele, S. Van der Burgt, D).2015(, Participation, consultation, confusion: professionals’ understandings of children’s participation in physical planning, Children’s Geographies, 13(1), 14-29.

17- Chawla, L. Heft, H. )2002(, Children's Competence and the Ecology of Communities: A Functional Approach to the Evaluation of Participation. Journal of Environmental Psychology, 22(1),201-216.

18- Christensen, P. M., & O’Brien, M. )2003(, Children in the City, Home, Neighborhood and Community, London and NewYork: Routledge.

19- Corsi, M. (2002), The child friendly cities initiative in Italy. Environment and Urbanization. 14(2), 169-179.

20- Cunningham, C,J. Jones, M,A. & Dillon, R. (2003), Children and Urban Regional Planning: Participation in the Public Consultation Process through Story Writing, Children’s Geographies, 1(2),201-221.

21- Day, L., Sutton, L. and Jenkins, S. (2011), Children and young people's participation in planning and regeneration: a final report to the Ecorys Research Programme 2010-11. UK: Ecorys, Loughborough University, Institutional Repository.

22- De Vries, S.I., Bakker, I., van Mechelen, W. and Hopman-Rock, M. (2007), Determinants of activity-friendly neighborhoods for children: results from the SPACE study, American Journal of Health Promotion, 21(4), 312-316.

23- Forester, J. (1999), The Deliberative Practitioner: Encouraging Participatory Planning Processes, Massachusetts Institute of Technology.

24- Frank, K.I, (2006), The Potential of Youth Participation in Planning. Journal of Planning Literature, 20(4), 351-371.

25- Hart, R. A.(2008), Stepping Back from “The Ladder”: Reflections on a Model of Participatory Work with Children, Participation and Learning. Perspectives on Education and the Environment, Health and Sustainability. New York: Springer.

26- Hinton, R., E. K. M. Tisdall, M. Gallagher, and S. Elsley.(2008), Children’s and Young People’s Participation in Public Decision-Making, International Journal of Children’s Rights 16, 281-284.

27- Horelli, L.(1997), A Methodological Approach to Children's Participation in Urban Planning, Scandinavian Housing & Planning Research,14,105-115.

28- Kimberley L, Knowles-Yanez. (2005), Children’s Participation in Planning Processes, Journal of Planning Literature, 20(10),3-14.

29- Knauer, R., & Sturzenhecker, B. (2005), Participation of Children and Adolescents. Between Interests and Stakeholders. Opladen: Barbara Budrich. 63-94.

30- Knowles-Yanez, K. (2002), Concerns of children in land use planning processes. Annual meeting of the Association of Collegiate Schools of Planning. Baltimore, MD: Association of Collegiate Schools of Planning.

31- Melaville, A., & Amy C. Berg, & Blank, M.(2008), Community-Based Learning Engaging Students for Success and Citizenship, Coalition for Community Schools, Institute for Educational Leadership, Washington.

32- Mullahey, R., & Susskind, Y., & Checkoway, B.(1999), Youth Participation in Community Planning. Chicago, IL: American Planning Association.

33- Oestreich, S. (2013), Participation of Children in Spatial Development Case Study: Stockholm Metropolitan Area, Master of sustainable urban planning and design, Department of Urban Planning and Environment, Division of Urban and Regional Studies , Stockholm.

34- O’Kane, C. (2013), Children’s Participation in the Analysis, Planning and Design of Programmes, Save the Children, London.

35- Simpson, B.(1997), Towards the Participation of Children and Young People in Urban Planning and Design, Urban Studies, 34(5),907-925.

36- Schröder, R.(1995), Kinder reden mit! Beteiligung an Politik, Stadtplanung und-gestaltung. Weinheim, Basel: Beltz".