بررسی همدیدی سیلاب سیستان و بلوچستان و برف سنگین گیلان در زمستان 1398

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 12، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1399، صفحه 227-243   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2020.67338.1000

نویسندگان

محمد مرادی^{* 1}؛ عباس رنجبر سعادت آبادی²

¹دانشیار گروه هواشناسی همدیدی و دینامیکی پژوهشگاه هواشناسی، تهران، ایران

²دانشیار گروه پیش‌آگاهی مخاطرات جوی پژوهشگاه هواشناسی، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش، دو سامانه بارشی زمستانه که در روزهای نهم تا دوازدهم ماه‌های ژانویه و فوریه سال 2020، به ترتیب سبب سیلاب در استان سیستان و بلوچستان و بارش برف سنگین در استان گیلان شده است، از دیدگاه همدیدی بررسی شد. نتایج نشان داد هرچند این دو سامانه از نظر شکل ظاهری با هم متفاوت‌اند، ولی هر دو هسته سردی دارند و از نظر نحوه تشکیل و تقویت مشابه هستند. تقویت ناوه ارتفاع تراز میانی، ایجاد حرکت چرخندی و فرارفت تاوائی نسبی مثبت در شرق ناوه، وجود همگرایی در سطوح پایین، ایجاد یا تقویت کم‌فشار در سطح زمین در موقعیت شرق ناوه، در تشکیل و تقویت این دو سامانه بارشی نقش اصلی را برعهده دارند. این سازوکارها با نظریه تشکیل و توسعه سامانه‌های کم‌فشار عرض‌های میانی هماهنگ است. یکی از تفاوت‌های آشکار این دو سامانه، تداوم و افزایش سرعت باد شمالی در سامانه اولی است که در اثر تغییر نصف‌النهاری جت قطبی ایجاد شده است. این شرایط سبب شده است تا انحناء چرخندی ایجاد شده در محور جت جنب حاره‌ای، در سامانه اولی بیشتر شود و به سوی جنوب نیز امتداد یابد. این انحناء در سامانه اولی در شرق دریای سرخ و در سامانه دومی در شمال شرق دریای مدیترانه قرار گرفته است. همچنین در سامانه اول فرارفت هوای گرم و مرطوب از دریای عرب و دریای عمان و در سامانه دوم فرارفت هوای سرد از روی دریای خزر شرایط مناسبی را برای به ترتیب بارش همرفتی و بارش برف سنگین فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

برف سنگین گیلان؛ سیلاب سیستان و بلوچستان؛ کم‌فشار بریده

سایر فایل های مرتبط با مقاله

12-moradi-Revised.pdf

مراجع

احمدی، محمود؛ جعفری، فرزانه؛ 1395. تحلیل همدیدی سیل ویرانگر تیر ماه 1394 شمال ایران. فصلنامه جغرافیای طبیعی. شماره 34. صفحه 104-83.

خالدی، شهریار؛ کمالی، سمیه؛ محمدی، فهیمه؛ 1396. بررسی همدیدی برف سنگین جلگه گیلان در بهمن 1392. مجله مخاطرات محیط طبیعی. شماره 14. صفحه 46-35.

راستگو، زهرا؛ رنجبر سعادت‌آبادی، عباس؛ 1397. مطالعه بارش­های شدید و حدی استان بوشهر از دیدگاه همدیدی-دینامیکی. مجله هواشناسی و علوم جو. شماره 1. صفحه 96-77.

رضائی، پرویز؛ جانباز قبادی، غلامرضا؛ جعفرزاده، علیرضا؛ 1389. روند بارش برف در جلگه مرکزی گیلان و پیامدهای ناشی از آن. مجله چشم انداز جغرافیایی. شماره 12. صفحه 61-47.

رنجبر سعادت آبادی، عباس؛ تاجبخش، سحر؛ مرادی، محمد؛ 1397. مطالعه بارش­های همرفتی کوتاه مدت منجر به رخداد سیل در منطقه کن و سیجان. نشریه هواشناسی و علوم جو. شماره 2. صفحه 176-163.

رنجبر سعادت آبادی، عباس؛ سوری، معصومه؛ 1396. مطالعه بی‌هنجاری گردش­های جوی همراه شده با فعالیت نوسان مادن-جولین و بارش زمستانه ایران. مجله ژئوفیزیک. شماره 1. صفحه 65-49.

غفاریان، پروین؛ پگاه‌فر، نفیسه؛ اولاد، الهه؛ 1394. الگوهای جوی بزرگ مقیاس و همدیدی برف‌های سنگین استان گیلان. مجله علمی ترویجی نیوار. شماره 88-89. صفحه 14-3.

فهیمی نژاد، الهام؛ حجازی‌زاده، زهرا؛ علیجانی، بهلول؛ ضیاییان، پرویز؛ 1391. تحلیل سینوپتیکی و فضایی توفان برف استان گیلان (فوریه 2005). نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. شماره 19. صفحه 302-281.

قائد امینی اسدآبادی، حبیب‌الله؛ ناظم‌السادات، سید محمد جعفر؛ 1391. ارزیابی نشان پدیده نوسان‌های مان-جولیان بر رخداد بارش‌های روزانه استان‌های سیستان و بلوچستان و فارس. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). شماره 6. صفحه 1372-1383.

مرادی، محمد؛ 1397. بررسی دوره برگشت سریع­ترین باد سالانه در ایستگاه بوشهر. مجله پژوهش‌های اقلیم‌شناسی. شماره 36. صفحه 42-31.

معصوم‌پور سماکوش، جعفر؛ میری، مرتضی؛ ذوالفقاری، حسن؛ یاراحمدی، داریوش؛ 1392. تعیین سهم بارشهای همرفتی شهر تبریز بر اساس شاخص­های ناپایداری. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 31. صفحه 245-227.

مومن‌پور، فروغ؛ نگاه، سمانه؛ هادی­نژاد‌صبوری، شبنم؛ مجتهدی، نیما؛ اسعدی‌اسکویی، ابراهیم؛ 1393. واکاوی سازوکار رخداد مخاطره‌ برف­های سنگین جلگه گیلان در نیم سده‌ اخیر. نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 9. صفحه 36-17.

ورشاویان، وحید؛ خلیلی، علی؛ قهرمان، نوذر؛ حجام، سهراب؛ 1390. بررسی روند تغییرات مقادیر حدی دمای حداقل، حداکثر و میانگین روزانه در چند نمونة اقلیمی ایران. مجله فیزیک زمین و فضا. شماره 1. صفحه 179-169.

 

Alexander, L.V. and Co 23-authors., 2006. Global observed change in daily climate extremes of temperature and precipitation. J.Geophys.Res.111: 1-22.

Changnon, S. A. and Changnon, D., 2005. Snowstorm catastrophes in the United States. Global Environmental Change Part B,Environmental Hazards. 6(3): 158-166.

Chen, C.S., Lin, Y.L., Hsu, N.N., Liu, C.L., Chen, C.Y., 2011. Orographic effects on localized heavy rainfall events over southwestern Taiwan on 27 and 28 June 2008 during the Post-Mei-Yu season. Atmos. Res. 101:595–610.

Chen, C.S., Lin, Y.L., Zeng, H.T., Chen, C.Y., Liu, C.L., 2013. Orographic effects on heavy rainfall events over northeastern Taiwan during the northeasterly monsoon season. Atmos. Res. 122:310–335.

Chen, C.Y., Y.L. Chen, C.S. Chen, P.L. Lin, and C.L. Liu., 2013. Revisiting the heavy rainfall event over northern Taiwan on 3 June 1984. Terr. Atmos. Oceanic Sci. 24: 999–1020,

Chen,Y.L., Ghu,Y.J., Chen, C.S. , Tu, C.C.,Teng, J.H. and Lin,P.L., 2018. Analysis and Simulations of a Heavy Rainfall Event over Northern Taiwan during 11–12 June 2012.Monthly Weather Review. 146:2715-2697.

Kawase H., Sasai T., Yamazaki T., Ito R., Dairaku K., Sugimoto S., Sasaki H., Murata A., Nosaka M., 2018. Characteristics of synoptic conditions for heavy snowfall in western to northeastern Japan analyzed by the 5-km regional climate ensemble experiments. J Meteor Soc Japan. 96:161–178.

Kawase, H., Murata, A., Mizuta, R., Sasaki, H., Nosaka, M.,Ishii, M. and takayabu, I., 2016. Enhancement of heavy daily snowfall in central Japan due to global warming as projected by large ensemble of regional climate simulations. Climatic Change. 139: 265–278.

Kawase, H.,Yamazaki, T., Sugimoto, S., Sasai, T., Ito, R., Hamada, T., Kuribayashi, M., Fujita, M., Murata, A., Nosaka, M. and Sasaki, H., 2020. Changes in extremely heavy and light snow-cover winters due to global warming over high mountainous areas in central Japan. Progress in Earth and Planetary Science. 7 :2-17.

Lopez-Moreno, J.I., Goyette, S., Vicente-Serrano, S.M. and Beniston, M., 2011. Effects of climate change on the intensity and frequency of heavy snowfall events in the Pyrenees. Climatic Change. 105:489–508.

Matlik, O. and Post, P., 2008. Synoptic weather types that have caused heavy precipitation in Estonia in the period 1961–2005. Estonian Journal of Engineering. 14(3):195–208.