شناسایی رژیم بارش ناحیه خزری

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 اسفند 1399  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.67063.0

نویسندگان

حسین عساکره¹؛ نسرین ورناصری قندعلی ²

¹استاد اقلیم شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشجوی دکتری تغییرات آب و هوایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر با استفاده از داده های روزانه 385 ایستگاه ‌همدید، اقلیم‌شناسی و باران سنجی سازمان هواشناسی کشور و ایستگاه‌های باران سنجی وزارت نیرو طی بازة زمانی 2016-1966 جنبه های پنهان بارش و رژیم بارشی ناحیه خزری مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا نقشه‌های بارش روزانه با تفکیک مکانی 3×3 کیلومتر ایجاد شد و برای هر پیکسل ایجاد شده در نقشه، افت و خیز سینوسی بارش 12ماه سال براساس روش همسازها بررسی گردید. به منظور شناسایی الگوهای مکانی بارش براساس سهم تناوب های مختلف و نیز پهنه بندی آن از شگرد تحلیل خوشه ای استفاده شد. سپس نمایه یکنواختی و فصلی بارش برآورد شد. نتایج نشان می دهد، بیش ترین ضریب تغییرپذیری ماه به ماه بارش در خط ساحلی دریای خزر می باشد. این وضعیت گویای تغییرات فراوان ماه به ماه و عدم ثبات فصل بارشی در این مناطق است، با دور شدن از خط ساحلی ضریب تغییرات نیز به تدریج کاسته می‌شود به طوری که کمینه آن در بخش‌هایی از ارتفاعات البرز می باشد. این امر گویای فعالیت سامانه‌های متنوع باران زایی و یا حداقل تداوم سامانه های باران زا در این نقاط و ثبات فصل بارشی است. نمایه یکنواختی نشانگر این است، در بخش های ساحلی دریای خزر توزیع بارش متمرکزتر است و با پیشروی به سمت مناطق جنوبی ناحیه توزیع زمانی بارش یکنواخت تر می گردد. نمایه فصلی بارش بیانگر وجود سه نوع رژیم بارش است. کم ترین وسعت مکانی مربوط به رژیم بارش یکنواخت می باشد، که در بخش های کوچکی از ارتفاعات البرز دیده می شود. گسترده ترین رژیم بارشی مربوط به رژیم یکنواخت با یک فصل مرطوب تر است. این رژیم بارشی در شرق و غرب ناحیه و جنوب دریای خزر مشاهده می شود. رژیم سوم که به رژیم عمدتاً فصلی با یک فصل خشک کوتاه مربوط می باشد، خط ساحلی دریای خزر، بخش هایی از ارتفاعات تالش و بخش کوچکی از شرق ناحیه را پوشش می دهد.

کلیدواژه‌ها

رژیم بارش؛ ناحیه خزری؛ نمایه ضریب تغییرات؛ نمایه فصلی؛ نمایه یکنواختی