بررسی انبارمانی چند توده پیاز خوراکی بومی افغانستان

علوم باغبانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1400  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2021.60204.0

نویسندگان

سید علی یعقوبی؛ سید حسین نعمتی ؛ مجید عزیزی؛ محمود شور

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پیاز خوراکی از نظر قابلیت انبارمانی دارای تنوع ژنتیکی زیادی است که شرایط محیطی از جمله دما نیز بر روی آن اثر می گذارد. در این تحقیق قابلیت انبارمانی 8 توده پیاز خوراکی بومی افغانستان شامل «حنایی هرات»، «زرد هرات»، «قرمز هرات»، «مزار شریف»، «کابل»، «سرپل»، «قندوز» و «بلخاب»، به همراه رقم ایرانی «قرمز آذر شهر» و رقم تجاری «سوییت گرانو» در دو دمای 5 درجه سانتی گراد و دمای انبار معمولی در طی 120 روز (6 دوره 20 روزه) بررسی شد. این آزمایش از نیمه آبان آغاز و تا نیمه اسفند ماه به طول انجامید. این پژوهش به صورت آزمایش اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد بین ارقام از نظر صفات انبارمانی (درصد کاهش وزن، درصد سبز شدن، طول جوانه سبز شده و وزن جوانه سبز شده به وزن سوخ)، تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. طی 120 روز انبارداری در انبار معمولی، بیشتر توده ها با سرعت زیادی شروع به سبز شدن کردند، به صورتی که در توده های حنایی هرات، قرمز کابل، سرپل، بلخاب و قرمز آذر شهر، 50 روز و در توده های بومی زرد هرات، مزار شریف و رقم سوییت گرانو، حدود 75 روز پس از شروع انبارداری حدود 50 درصد از سوخها سبز شدند، اما توده بومی قندوز و قرمز هرات به ترتیب بیشترین و کمترین ماندگاری (50% سبز شدن پس از 105 و 35 روز در دمای انبار معمولی) را داشتند. کمترین کاهش وزن مربوط به توده قندوز (3/14 درصد در انبار معمولی و 7/12 درصد در 5 درجه سانتی گراد) و بیشترین کاهش وزن مربوط به توده بلخاب (6/20 درصد در انبار معمولی و 6/14 درصد در 5 درجه سانتی گراد) بود. همچنین بین دو شرایط دمایی از نظر صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی دار وجود داشت. اثر متقابل زمان و رقم در مورد صفات کاهش وزن و سبز شدن، در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد و بنابراین الگوی کاهش وزن و سبزشدن ارقام طی دوره انباری با هم متفاوت است. اثر متقابل زمان و شرایط دمایی در صفات کاهش وزن و سبز شدن در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. کاهش وزن در دمای 5 درجه سانتی گراد روند خطی کاهشی و سبزشدن روند خطی افزایشی با شیب کم داشت، در حالی که در مورد دمای انبار معمولی یک الگوی منحنی شکل وجود داشته به طوری که در اواسط دوره، کاهش وزن کمتر و سبز شدن بیشتر بوده است. اثر متقابل دما و رقم، فقط در مورد کاهش وزن در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. کاهش وزن سوخها، در دمای انبار معمولی در ابتدا و انتهای دوره انبارداری بیشتر بود، اما در دمای 5 درجه سانتی گراد، کاهش وزن طبق یک مدل خطی در طول زمان انبارمانی کاهش یافت. درصد سبز شدن سوخها، در دمای انبار معمولی در فواصل ابتدایی دوره انبارداری با سرعت زیاد افزایش یافت و در فواصل انتهایی انبارمانی ثابت شد، اما در دمای 5 درجه سانتی گراد، درصد سبز شدن طبق یک مدل خطی با شیب بسیار کمی در طول زمان افزایش داشت. تنوع زیادی در انبارمانی توده های پیاز بومی افغانستان وجود دارد که می تواند در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.