تحلیل استعاری احساس حسد در روایات معصومین علیهم‌السلام

علوم قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 52، شماره 2 - شماره پیاپی 105، آذر 1399، صفحه 31-52   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2020.40095

نویسندگان

زهرا بَشَری ترشیزی¹؛ علی ایزانلو^{* 2}

¹دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این پژوهش پس از معرفی رویکرد شناختی به استعاره، روایات و احادیث پیامبر اکرم و‌‍‍‌ امامان شیعه علیهم‌السلام و چگونگی کاربرد استعاری زبان در توصیف احساس حسد، به عنوان یکی از وجوه انتزاعی وجود آدمی بررسی شده‌است. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این مسأله است که آیا استعاره به عنوان یک ابزار تسهیل فهم، در احایث دینی استفاده شده‌است و اگر چنین است، تا چه میزان در انتقال مفاهیم مرتبط با احساس حسد کاربرد داشته‌است. چه حوزه‌ها‌ی مبدئی برای این احساس به‌کاررفته و اساساً در این احادیث از استعاره برای تسهیل درک چه مفاهیم ذهنی استفاده شده‌است. به ‌این منظور کتب معتبر شیعه بستر پژوهش قرار گرفته و بر اساس نظریه لیکاف درباب استعاره‌ها‌ی شناختی، واکاوی شده‌است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که‌ استفاده از استعاره در 60 درصد از احادیث مرتبط با حسد به چشم می‌خورد و حوزه‌ها‌ی مبدا گزینش‌شده در این استعاره‌ها‌ی شناختی در کمال ظرافت و فراست، گویای ویژگی‌ها و تبعات حسد هستند. این استعاره‌ها به گونه‌ای ساختاربندی شده‌اند که همگی به شکلی منسجم و به‌هم پیوسته در راستای معارف و مفاهیم مورد نظر قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

روایات؛ احساسات؛ حسد؛ استعارۀ مفهومی؛ زبانشناسی شناختی

مراجع

پرتوی، آ.، سعادتی‌نیا، س.، و حاجی پور، ن، استعاره‌ی مفهومی غم در دو نوع شعر مرثیه و حبسیه، (1398)، دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های بین رشته‌ای ادبی، 1(1).

حبیبی، ف.، فتاحی‌زاده، ف.، و افراشی، آ، بررسی تطبیقی استعاره‌ی مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم: رویکردی شناختی، (1399)، پژوهشنامه‌ی تفسیر و زبان قرآن، 9(1)، 133-115.

خانی، ح.، حسد از دیدگاه قرآن و روان شناسی، (1386) مجله بشارت،  59، ص 12.

عبدی چاری، م.، و هدایتی عزیزی، ف. تحلیل و بررسی استعاره مفهومی آیات مربوط به قیامت. (1399)، مدیریت دانش اسلامی, 2(2 (پیاپی 4) ), 65-97.

عبیدی، ح.، رومیانی، ب، استعاره‌ی مفهومی عشق در آثار نظامی، (1398)، زیبایی شناسی ادبی، 41.

کرد زعفرانلو کامبوزیا، ع.، خ. حاجیان، استعاره‌های جهتی قرآن با رویکرد شناختی، فصلنامه‌ی علمی - پژوهشی نقد ادبی، (1389).، 3(9)

کریمی،ز.، قطبی، ث.، و داوودی مقدم، ف، استعاره‌ی مفهومی «عقل» در روایات، (1400)، پژوهش‌های دینی، 20(42)، 222-199.

ملکیان، م.، ف. ساسانی، بیان استعاری غم و شادی در گفتار روزمره، پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی، (1392) سال 3.

منصوری، حسین و هادی قدوسی فر، ارزیابی تاثیر آتش سوزی بر خصوصیات بتن، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران، دانشگاه اسوه - تهران - دانشگاه شهید بهشتی، 1396.

نورمحمدی، م.، ف. آقاگل‌زاده، ا. گلفام، تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج‌البلاغه (رویکرد زبانشناسی شناختی) ، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، (1391)، شمارۀ 22.

نجف زاده، ا.، کندی،ک. استعاره از دیدگاه زبانشناسی، ادبیات و زبانها، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، (1387)، شمارۀ 8، صص 53-50.

هوشنگی، ح.، م. سیفی پرگو، استعاره‌ی مفهومی‌در قرآن از منظر زبانشناسی شناختی، پژوهشنامه‌ی علوم و معارف قرآنی، (1388)، سال 1، شمارۀ 3.

Harrison, Victoria S, Metaphor, religious language, and religious experience, Sophia 46.2 (2007), 127-145.

Herzlich, C., & Pierret, J. Illness: From causes to meaning. In Concepts of health, illness and disease (2020), (pp. 71-96). Routledge.

Tracy, David, Metaphor and religion: The test case of Christian texts, Critical inquiry (1978): 91-106.

Soskice, Janet, M, Metaphor and Religious Language, Oxford, Clarendon Press, 1985.

Lakoff, G, and M, Johnson, Metaphors We Live By, Chicago, the University of Chicago Press, (1980).

Mesquita, Batja, and Ashleigh Haire, Emotion and culture, Encyclopedia of Applied Psychology (2004), 731-737.

Salovey, Peter, and Alexander J, Rothman, Envy and jealousy: Self and society, The psychology of jealousy and envy (1991), 271-286.

Yanti, Y., & Aziz, M. (2021). Metaphorical Expressions of Sadness in English and Japanese. Journal Kata: Penelitian tentang Ilmu Bahasa dan Sastra, 5(1), 85-93.