بازخوانی ترجمه فارسی عبارت قرآنی«نفختَ فیه من روحی» (حجر: 29) با تکیه بر کارکرد استعاره واژه «نفختُ»

زبان و ادبیات عربی

مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 97-111   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.79331

نویسندگان

علی کفاش زاده^{* 1}؛ حسین ناظری²؛ عباس عرب³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد،ایران،نویسنده مسئول

³دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

چکیده

استعاره، در قرآن کریم حضور پردامنه­ای دارد.دلایل وجود استعاره در قرآن هر چه که باشد، یکی از آن‌ها، بدون شک، کارکرد مهمی است که در بیان مفاهیم موردنظر قرآن ایفا می­نماید.بدین لحاظ، ترجمه استعاره­های قرآن دشوارتر از آن چیزی است که، در نگاه اول، به نظر می­رسد.ضرورت توجه به کارکرد استعاره ازآن‌روست که غفلت از این شاخصه مهم، به گاه ترجمه قرآن، از تأثیرِ برابرِ آن در مخاطبان زبان مقصد به میزان زیادی خواهد کاست.براین اساس، هدف ما در مقاله حاضر، این است تا به شکل عملی، نقش تعیین­کننده کارکرد در ترجمه استعاره­های قرآن به زبان مقصد را به اثبات برسانیم.بدین منظور، ابتدا، با تکیه‌بر روش توصیفی- تحلیلی و از طریق مراجعه به منابع مکتوب، انواع کارکردهای ذکرشده در آثار بلاغت­دانان مسلمان برای استعاره­های قرآن را مدّ نظر قرار داده و سپس به نظم قرآن به‌عنوان عامل مهم در تعیین کارکرد استعاره در قرآن اشاره‌کرده‌ایم.در ادامه، در بخش اصلی پژوهش، به شکل موردی، آیه 29 سوره «حجر» را ازنظر کارکرد استعاره و همچنین ازنظر مقولات مرتبط با تعادل ترجمه­ای واکاوی کرده و تلاش­های «خرمشاهی»، «فولادوند»، «آیتی» و «میبدی» در ترجمه فارسی این آیه، از نقطه­نظر کارکرد استعاری، را با یکدیگر مقایسه کرده­ایم.در پایان، نتیجه حاصله حاکی از آن است که بازتولید عبارت قرآنی موردبحث از طریق ترجمه تحت­اللفظی، کارکرد عینیت­بخشی استعاره آن را، طور کامل، در زبان فارسی بازتاب می­نماید و ترجمه اشتباه میبدی از عبارت موردبحث، گواهی است بر این واقعیت که وی از کارکرد استعاره آن غافل بوده است. 

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ استعاره؛ کارکرد؛ ترجمه

مراجع

1. قرآن کریم
2. آذرنوش، آذرتاش. (1381). فرهنگ معاصر عربی- فارسی. چ2، نشر نی: تهران.
3. ابن ابی­الاصبع. (1388). بدیع القرآن، ترجمه سید علی میرلوحی، آستان قدس رضوی: مشهد
4. ابن­عاشور، محمد طاهر. (د.­تا). تفسیر التحریر و التنویر. (د.م).
5. ابن­منظور، محمد بن مکرم. (بد.­تا). لسان العرب، بیروت: دار صادر
6. آیتی، عبدالمحمد. (1388). ترجمه قرآن کریم، جمهوری اسلامی. (بی­جا).
7. بیضاوی، عبدالله بن عمر. (د.­تا). تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
8. پاکتچی، احمد. (1395). ترجمه­شناسی قرآن کریم، چ2.تهران: دانشگاه امام صادق^(ع).
9. جرجانی، عبدالقاهر. (1991). اسرار البلاغه، تحقیق محمود محمد شاکر.جدّه:  دار المدنی.
10. خرمشاهی، بهاءالدین. (1386). ترجمه قرآن کریم.(بی­جا).
11. دهخدا، علی­اکبر. (1342). لغت­نامه. تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور.
12. رضی، شریف. (د.­تا). تلخیص البیان فی مجازات القرآن. تحقیق علی محمود مقلد. بیروت: دار مکتبه الحیاه.
13. زمخشری، محمود بن عمر. (2009ا). تفسیر الکشاف عن حقایق التنزیل و.... تحقیق خلیل مأمون، چ3. بیروت: دارالمعرفه.
14. سیوطی، جلال­الدین. (د.­تا). الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، عربستان سعودی: وزارت الشؤون الاسلامیه و الاوقاف و الدعوه.
15. صباغ، توفیق. (1392). استعاره­های قرآن: پوشش گفتاری در قرآن. ترجمه سید محمدحسین مرعشی.تهران: نگاه معاصر.
16. ضیف، شوقی. (1383). تاریخ و تطور علوم بلاغت. ترجمه محمدرضا ترکی. تهران: سمت.
17. طباطبایی، سید محمدحسین. (بی­تا). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دارالعلم. 
18. عباس، فضل حسن. (1991). اعجاز القرآن الکریم. (د.م). 
19. فتوحی، محمود. (1390). سبک­ شناسی. تهران: سخن.
20. فولادوند، محمدمهدی. (1388). ترجمه قرآن کریم. (بی­جا).
21. فیض کاشانی، محسن. (1373). تفسیر صافی، تهران: مکتبه الصدر.
22. قائمی­نیا، علیرضا و دیگران. (1391). زبان استعاری و استعاره­های مفهومی. تهران: هرمس. 
23. قائمی­نیا، علیرضا. (1396). استعاره­های مفهومی و فضاهای قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
24. قلی­زاده، حیدر. (1380). مشکلات ساختاری ترجمه قرآن کریم. تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی – انسانی دانشگاه تبریز.
25. لطفی­پور ساعدی، کاظم. (1371). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
26. لطفی­پور ساعدی، کاظم. (1381). اصول و روش ترجمه. تهران: دانشگاه پیام نور.
27. مختار عمر، احمد. (2008).  معجم اللغه العربیه المعاصره.قاهره: عالم الکتاب.
28. معلوف، لویس. (د.­تا). المنجد فی اللغه و الادب و العلوم. بیروت: المطبعه الکاتولیکیه.
29. میبدی، ابوالفضل. (بی­تا). کشف الاسرار و عده الابرار. (بی­جا). 
30. نیومارک، پیتر. (1372). دوره آموزش فنون ترجمه، ترجمه منصور فهیم و سعید سبزیان. تهران: رهنما.
31. .انوار، امیر محمود و دیگران. (1389). «مبانی زیباییشناسی استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی». پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی. سال دوم. شماره 8. ص20- 1.