تأثیر ویژگی های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات بر سواد اطلاعاتی در افراد مادرزاد دیجیتال

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 10، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20، پاییز و زمستان 1399، صفحه 208-228  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.23941.0

نویسندگان

علی اکبر خاصه ¹؛ حیدر مختاری ¹؛ صغری لامعی راوندی²؛ مولود داودیان²

¹استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور

²کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور

چکیده

مقدمه: برخی پژوهشگران افراد مادرزاد دیجیتال را دارای توانایی­های طبیعی همپوشان با قابلیت­های سواد اطلاعاتی دانسته­اند. هدف از این پژوهش ارزیابی میزان تأثیر ویژگی­های افراد مادرزاد دیجیتال (از قبیل مالکیت بر ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)، تجارب فاوا، اعتماد به نفس اینترنتی، و تعداد شرکت در دوره­های فاوا) بر سطح سواد اطلاعاتی آنان بود.
روش­ شناسی: جامعه آماری این پیمایش کاربردی، 2610 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بین­المللی امام خمینی (^ره) قزوین در مقاطع تحصیلات تکمیلی بود که 336 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و 255 نفر به‌طور کامل در آزمون شرکت و پرسشنامه­ای 75 گویه­ای مربوط به متغیرهای تحقیق را تکمیل کردند. برای بررسی فرضیه­های تحقیق از روش معادلات ساختاری و تحلیل مسیر در نرم­افزارهای SPSS 22.0  و SmartPLS 3.0 استفاده شد.
یافته­ ها: مالکیت بر/کاربرد ابزار فاوا به­طور مستقیم و همچنین به­صورت غیرمستقیم از طریق اعتمادبه‌نفس اینترنتی، بر سواد اطلاعاتی تأثیری معنا­دار ندارد؛ ولی از طریق تجارب فاوا دارای تأثیر معنا­داری بر سواد اطلاعاتی است. گذراندن دوره­های فاوا به‌صورت مستقیم بر سواد اطلاعاتی تأثیر دارد؛ ولی از طریق تجارب فاوا و نیز از طریق اعتماد به نفس اینترنتی بر سواد اطلاعاتی تأثیری ندارد. تجارب فاوا از طریق اعتماد به نفس اینترنتی دارای تأثیر معنا­داری بر سواد اطلاعاتی است و اعتمادبه‌نفس در استفاده از اینترنت به­صورت مستقیم بر سواد اطلاعاتی تأثیر معنا­دار دارد.
نتیجه­: نتایج حاصل از تحلیل داده­ها، ضمن تأیید نسبی برخی از وجوه روابط متغیرهای مورد پژوهش، نشان داد که نمی­توان ویژگی­های افراد نسل مادرزاد دیجیتال را عامل ارتقای سواد اطلاعاتی آنان دانست. از این‌رو، لازم است برنامه­های درسی با مباحث سواد اطلاعاتی به کمک افراد متخصص تلفیق و به این نسل آموزش داده شود.

کلیدواژه‌ها

سواد اطلاعاتی؛ مادرزاد دیجیتال؛ دانشجویان؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)؛ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

مراجع

امیری، زهرا؛ کیانی، حسن و چشمه‌سهرابی، مظفر (1388). تحلیل سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهرکرد. اطلاع‌شناسی، 6 (24)، 119-144.

پورقربان، فاطمه؛ بهزادی، حسن؛ جعفرزاده کرمانی، زهرا (1397). واکاوی رابطه بین سواد اطلاعاتی و امنیت روانی دانشجویان در فضای مجازی. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 4(3)، 19-44.

تیرگر، آرام؛ یمین­فیروز، موسی (1392). تأثیر آموزش بر سواد اطلاعاتی دانشجویان تازه­وارد. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 6 (3)، 171-176.

حکیم­زاده، رضوان؛ نقشینه، نادر؛ بی­نیاز، هدی (1394). بررسی رابطه سواد اطلاعاتی با خودکارآمدی رایانه و عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، 49(2)، 153-168.

مجرد، خدیجه؛ سلیمان­پور عمران، محبوبه؛ سوداگر، حمیدرضا (1398). بررسی رابطه سواد اطلاعاتی با دانش کارآفرینی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9 (4)، 131-146.

مرادی، محمدعلی (1393). رابطه میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با سواد اطلاعاتی و مهارت‌های تفکر انتقادی در بین دانشجویان مرکز آموزش علمی کاربردی شهرستان دلفان در سال تحصیلی 93-92. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی. دانشگاه اراک.

مهدیان، محمدجعفر؛ شهبازی، شهرام؛ نیک­نژاد، مژگان (1391). بررسی میزان مهارت‌های استفاده از پایگاه­های اطلاعاتی الکترونیکی و کتابخانه­های دیجیتال به‌عنوان یکی از ابعاد سواد اطلاعاتی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی. دانش­شناسی، 5(17)، 61-69.

میری، الهام؛ چشمه­سهرابی، مظفر (1390). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه علم و صنعت ایران واحد اراک در محیط دیجیتال. دانش­شناسی، 4 (13)، 76-95.

نجفلو، پریسا؛ یعقوبی، جعفر و صلاحی­مقدم، نفیسه (1396). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی کشاورزی (مورد مطالعه: دانشگاه زنجان). نامه آموزش عالی، 10 (38)، 155-175.

 

American Library Association (2000). Information Literacy Competency Standards for Higher Education. Retrieved March 12, 2018, from: http://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/standards/
standards.pdf

Bartol, T., Dolničar, D., Podgornik, B. B., Rodič, B., & Zoranović, T. (2018). A Comparative Study of Information Literacy Skill Performance of Students in Agricultural Sciences. The Journal of Academic Librarianship, 44(3), 374-382.

Bavelier, D., Green, C. S. & Dye, M. W. G. (2010). Children, wired: for better and for worse. Neuron, 67(5),692–701.

Bennett, S., Maton, K. & Kervin, L. (2008). The ‘digital natives’ debate: a critical review of the evidence. British Journal of Educational Technology, 39(5), 775–786.

Boh Podgornik, B., Dolničar, D., Šorgo, A. & Bartol, T. (2016). Development, testing, and validation of an information literacy test (ILT) for higher education. Journal of the Association for Information Science and Technology, 67(10), 2420-2436.

Breivik, P. S. (2005). 21^th Century Learning and Information Literacy. Change: The Magazine of Higher Learning, 37 (2), 21–27.

Bruce, C S. (2004). Information Literacy as a Catalyst for Educational Change. A Background Paper. In: Danaher, Patrick A. (Ed.) Lifelong Learning: Whose Responsibility and What Is Your Contribution?" The 3rd International Lifelong Learning Conference, 13-16 June 2004, Yeppoon, Queensland.

Buzzetto-Hollywood, N., Elobaid, M. & Elobeid, M. (2018). Addressing information literacy and the digital divide in higher education. Interdisciplinary Journal of E-Learning and Learning Objects, 14(1), 77-93.

Cabra-Torres, F. & Marciales-Vivas, G. (2009). Myths, facts and research on Digital Natives’: a review. Universitas Psychologica, 8(2), 323–338.

Carr, N. G. (2003). IT doesn’t matter. Harvard Business Review, 81(5), 5–12.

Eastin, M. S. & LaRose, R. (2000). Internet Self-Efficacy and the Psychology of the Digital Divide. Journal of Computer-Mediated Communication, 6. doi:10.1111/j.1083-6101.2000.tb00110.x.

Jang Jaccard, J & & Nepal, S. (2014). A survey of emerging threats in cybersecurity. Journal of Computer and System Sciences, 80(5), 973-993.

Kathuria, V. & Oh, K. Y. (2018). ICT access: Testing for convergence across countries. The Information Society, 34(3), 166-182.

Kennedy, G. E., Judd, T. S., Churchward, A., Gray, K., & Krause, K. L. (2008). First year students' experiences with technology: Are they really digital natives?. Australasian journal of educational technology, 24(1)

Kivunja, C. (2014). Theoretical perspectives of how digital natives learn. International Journal of Higher Education, 3(1), 94–109.

Kousar M. & Mahmood K. (2013) Information literacy skills assessment of undergraduate engineering students. In: Kurbanoğlu S., Grassian E., Mizrachi D., Catts R. & Špiranec S. (eds). Worldwide Commonalities and Challenges in Information Literacy Research and Practice. ECIL 2013. Communications in Computer and Information Science, Vol 397. pp. 471-77, Springer, Cham.

Magrino, W. & Sorrell, P. (2013). Teaching the new paradigm: social media inside and outside the classroom. Writing & Pedagogy, 5(2), 357–373.

Magrino, W., & Sorrell, P. (2014). Professionalizing the amateur: social media, the “Myth of the Digital Native,” and the graduate assistant in the composition classroom. Journal of Interdisciplinary Studies, 3(1), 76–94.

Margaryan, A., Littlejohn, A. & Vojt, G. (2011). Are digital natives a myth or reality? University students’use of digital technologies. Computers & Education, 56(2), 429–440.

Mishra, P. & Koehler, M. J. (2006). Technological pedagogical content knowledge: a framework for teacher knowledge. Teachers College Record, 108(6), 1017–1054.

Okapi, H.N., Adomah, E. B. Sefu A. & Kalule, E. (2016). An advance information literacy program for postgraduate students. Accessed 15 March 2018 via the Repository of the University of Nigeria. Retrieved March 17, 2018 from: http://www.unn.edu.ng/publications/files/12468_An_advanced_information_literacy_programme_for_postgraduate_students_.pdf

Podgornik, B., Dolničar, D., Šorgo, A., & Bartol, T. (2016). Development, testing, and validation of an information literacy test (ILT) for higher education. Journal of the association for Information Science and Technology, 67(10), 2420-2436.

Papanastasiou, E. C., & Angeli, C. (2008). Evaluating the use of ICT in education: psychometric properties of the survey of factors affecting teachers teaching with technology (SFA-T3). Educational Technology & Society, 11(1), 69–86

Serrano-Puche, J. (2017). Developing healthy habits in media consumption: A proposal for dealing with information overload. In: Information and Communication Overload in the Digital Age (pp. 202-222). IGI Global.

Shephard, A. J. & Pookulangara, S. A. (2019). Student use of university digital collections: the role of technology and educators. Museum Management and Curatorship, doi: https://doi.org/10.1080/09647775.2019.1638818.

Šorgo, A., Bartol, T., Dolničar, D., & Boh Podgornik, B. (2017). Attributes of digital natives as predictors of information literacy in higher education. British Journal of Educational Technology, 48(3), 749-767.

Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B. & Lowe, C. A. (1998). Information Literacy: Essential Skills for the Information Age. Information Resources Publications, Syracuse University

van Deursen, A. J. A. M. & van Diepen, S. (2013). Information and strategic internet skills of secondary students: a performance test. Computers & Education, 63, 218–226.

Wang, Q. E., Myers, M. D. & Sundaram, D. (2013). Digital natives and digital immigrants towards a model of digital fluency. Business & Information Systems Engineering, 5(6), 409–419.

Yevelson-Shorsher, A. & Bronstein, J. (2018). Three perspectives on information literacy in academia: Talking to librarians, faculty, and students. College & Research Libraries, 79(4), 535