بررسی نوزمین‌ساخت پهنه گسل کاروانسرا بر پایه الگوهای ریخت‌زمین‌ساختی و فرکتالی حاکم بر شمال نوبران، شمال‌باختر ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 تیر 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.69902.1044

نویسندگان

امیر حسین صدر ¹؛ رضا علی پور¹؛ مریم محمودی²؛ زهرا رسولی عنبر²

¹گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

²گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

پهنه گسلی کاروانسرا در شمال نوبران و پهنه زمین شناسی و ساختاری ایران مرکزی قرار گرفته است. این پهنه در جنوب دریای خزر و در کمربند آلپ-هیمالیا قرار دارد. مطالعه نشانه‌های ریخت‌زمین‌ساختی، روش مناسبی در ارزیابی فعالیت‌های زمین‌ساخت نسبی و بررسی تأثیرات پهنه گسلی مورد مطالعه می‌باشد. در این پژوهش 5 شاخص ریخت‌سنجی، شاخص عدم تقارن حوضه‌زهکشی، تقارن توپوگرافی عرضی، گرادیان – طول رودخانه، نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن و منحنی فرازسنجی محاسبه شده است. ارزیابی این شاخص‌ها و همپوشانی نتایج آن‌ها با یکدیگر به‌عنوان شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی در چهار رده که شامل مناطق با فعالیت زمین‌ساخت نسبی، خیلی فعال تا مناطق با فعالیت کم مشخص گردید. توزیع این شاخص نواحی مربوط به فعالیت گسل‌های مختلف و نرخ‌های نسبی زمین‌ساخت پویا را مشخص می‌سازد. همچنین بعد فرکتالی در 11 مربع در منطقه مورد مطالعه برای الگوی گسل‌ها و شبکه زهکشی منطقه به روش مربع‌شمار، نمودارهای Log – Log و استفاده از تحلیل‌های فرکتالی مربوطه محاسبه شده است. بررسی نوزمین‌ساخت پهنه گسلی کاروانسرا و قرارگیری حوضه‌ها، با میزان فعالیت زمین‌ساختی متوسط تا بالا، در پهنه گسل‌های اصلی و فعال در منطقه به خصوص در مناطقی که تراکم شکستگی‌ها بیش از دیگر مناطق است و ابعاد فرکتالی محاسبه شده برای پهنه گسلی و شبکه زهکشی، نشان‌دهنده عملکرد فعال سامانه گسلی در جبهه جنوبی محدوده مورد مطالعه می‌باشد. نقش مؤثر ساختارهای زمین‌ساختی در ایجاد نرخ‌های بالایی از میزان فعالیت نسبی زمین‌ساختی و ریخت‌شناسی شبکه زهکشی به عنوان، عوامل مخاطرات طبیعی جدی در محدوده مورد مطالعه محسوب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

نوزمین‌ساخت؛ شاخص‌های ریخت‌سنجی؛ گسل کاروانسرا؛ نوبران

مراجع