شناسایی شاخص‌های مؤثر در زیست پذیری مناطق شهری (مطالعه موردی مناطق 1، 5 و 8 شهرداری اصفهان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 17، شهریور 1401، صفحه 1-16   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.47296.0

نویسندگان

ریحانه مهره کش¹؛ حمید صابری^{* 2}

¹آزاد واحد نجف آباد

²دانشگاه آزاد واحد نجف آباد

چکیده

زیست­پذیری شهری یکی از مهم‌ترین و نوین‌ترین مباحث در تئوری‌های جدید شهرسازی و برنامه‌ریزی است که باهدف پیشبرد شهر به‌سوی مطلوبیت هرچه بیشتر مطرح‌شده است. هدف این پژوهش کاربرد تحلیل عاملی در شناسایی شاخص‌های مؤثر در زیست پذیری محلات شهری است. ابتدا زیست پذیری از دیدگاه نظری و سپس ویژگی‌های مناطق شهر اصفهان موردسنجش و بررسی قرارگرفته‌اند. رویکرد حاکم بر پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر مبنای ماهیت توصیفی- تحلیلی است. برای شناسایی شاخص‌های مؤثر در زیست پذیری از تکنیک طیف لیکرت 5 درجه‌ای استفاده گردید. یافته‌ها نشان‌دهنده‌ی این است که بین مناطق شهری اصفهان ازنظر زیست پذیری تفاوت وجود دارد. با توجه به سطح‌بندی انجام‌گرفته، محلات جلفا و رزمندگان دارای بیشترین سطح زیست­پذیری هستند که علت قرارگیری این محلات در یک طبقه مشابهت‌های فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی آن‌هاست زیرا ساکنان این دو محله به‌طور نسبی از کیفیت سیستم حمل‌ونقل، هویت اجتماعی، برخورداری از امکانات و رضایت‌مندی از محل سکونت خود راضی بوده‌اند. محله‌ی درب کوشک با توجه به قرارگیری در مرکز شهر و مواجهه با مسائل اقتصادی و فرهنگی و کالبدی دارای سطح زیست­پذیری متوسط است بیشترین نارضایتی در این محله مربوط به عدم کیفیت سیستم حمل‌ونقل بوده است. محلات سیچان، عباس‌آباد و خانه اصفهان در پایین‌ترین سطح زیست پذیری جای گرفته‌اند و اولین اولویت توجه را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به اینکه شرایط زیست پذیری در مناطق مختلف متفاوت است، درنهایت هدف این پژوهش دستیابی به شاخص‌های مؤثر در زیست پذیری مناطق شهری و شناسایی وضعیت محلات و عوامل مؤثر بر آن است.

کلیدواژه‌ها

زیست پذیری؛ شهر زیست پذیر؛ تحلیل عاملی؛ شهر اصفهان

مراجع

1. برزگر، ص؛ حیدری، ت؛ و انبارلو، ع. (1398). تحلیل سکونتگاه های غیررسمی با رویکرد زیست پذیری. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 9(33)، 137-152.
2. بندر آباد، ع. (1390). شهر زیست پذیراز مبانی تا معنا. چاپ اول. تهران: انتشارات آذرخش.
3. پیری، ف.، و ملکی، س. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر زیست پذیری شهری با رویکرد مدلسازی ساختاری – تفسیری ISM نمونه موردی: شهر ایلام. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 1(36)، 53-87.
4. تقوایی، م.، و کبومرثی، ح. (1391). کاربرد تکنیک ها و مدل های برنامه ریزی و مدیریت توریسم. چاپ اول. اصفهان: انتشارات معظمی.
5. جانباز قبادی، غ.، و نجاتی جوارمی، م. (1398). سنجش سطح زیست پذیری شهرها با رویکرد زیست محیطی جهت تحقق بخشی توسعه پایدار (نمونه موردی: شهر ساری). پژوهش های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی ، 2(22)، 108-77.
6. حاجی نژاد. ع.، رفیعیان، م.، و زمانی، ح. (1390). بررسی و رتبه بندی عوامل موثر بر میزان رضایت مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مطالعه موردی: مقایسه بافت قدیم و جدید شهر شیراز). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 77(43)، 143-129.
7. خراسانی، م.، رضوانی، م.، و مولایی قلیچی، م. (1394). تحلیل تاثیر متغیرهای فردی بر ادراک از زیست پذیری در روستاهای پیرامون شهر. فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 25، 159-182.
8. خزاعی نژاد، ف.، سلیمانی مهرنجانی، م.، تولایی، س.، و رفیعیان، م. (1395). زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد وشاخص ها. پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 4(1)، 50-27.
9. دویران، ا. (1399). سنجش زیست پذیری بافت های شهری با تاکید بر پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: محلات اسکان غیررسمی شهر همدان). جغرافیای اجتماعی شهری، 64-48.
10. رضوانی، ع. (1395) . روح شهر. فصلنامه معماری سبز، 2(4)، 55-79
11. شعبان زاده، ر.، مشکینی، و ا.، و رکن الدین افتخاری، ع. (1397). مقایسه تطبیقی شاخص های زیست پذیری مناطق شهری تهران، مجله بین المللی توسعه پایدار شهری
12. صاحبی، م.، فراهانی، م.، و مطهری، س. (1400). بررسی وضعیت زیست پذیری شهری در مناطق شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: مناطق هشت‌گانه کلان‌شهر کرمانشاه. فصلنامه علمی-پژوهشی کارافن، 18(1)، 75-59.
13. کلانتری، خ. (1385). پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. نوبت چاپ دوم، تهران: چاپ شریف.
14. موسوی نور، ع.، وارثی، ح.، و محمدی، ج. (1396). ارائه الگوی ترکیبی زیست پذیری کلانشهر تهران بر اساس شاخص های زیرساختی. فصلنامه جغرافیا، 15(53)، 204-181.
15. مومنی، م.، و فعال قیومی، ع. (1386). تحلیل داده های آماری با استفاده از اس پی اس اس. چاپ اول، تهران: انتشارات کتاب نو.
16. نیک پور، ع.، و یاراحمدی، م. (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر زیست پذیری در شهر نورآباد ممسنی. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(23)، 27-7.

 

17. Blassingame, L).1998(. Sustainable cities: Oxymoron, utopia, or inevitability? Social Science Journal, 35, 1-13.
18. Carolyn, M.A., & Wesley, M. )2018(. Livable streets, livable arterials? Characteristics of commercial arterial roads associated with neighborhood livability. Journal of the American Planning Association. 84(1), 33-44.
19. Elliott, D.L.) 2008(. A better way to zone: Ten principles to create more livable cities. Washington D.C., USA: Island press.
20. Erickson, J. )2016). Livability and creativity: Civic innovations at the intersection of arts, culture, and planning. Urban and Environmental Policy and Planning. Tufts University. August. Advisor: Barbara Parmenter, PhD.Reader: Jonathan Witten, Esq.
21. Evans, P. )2002(. livable cities? Urban struggles for livelihood and sustainability. California, USA: university of California press Ltd.
22. Floyd, F.J., & Widaman, K.F. )1995.( Factor analysis in the development and refinement of clinical assessment instruments. Psychological Assessment, 7(3), 286-299.
23. Hahlweg, D. )1997(. The city as a familiy” in Lennard. S.H.,S Von Unger-Sternberg, H.L.Lennard ,eds. Making Cities Livable. International Making Cities Livable Conferences, California, USA: Godolier Press.
24. Lennard, S.H.C. & Lennard, H.L. )1987(. Livable cities: People and places: Social and design principles for the future of the city. California, USA: Godolier Press.
25. MarMartínez-Bravo, Javier, M.R., & Raquel, A.L. )2019(. Trade-offs among urban sustainability, pollution and livability in European cities. Journal of Cleaner Production, 224, 651-660
26. Eugene, J. (2007). Inequality and politics in the creative city‐region: Questions of livability and state strategy. International Journal Of Urban and Regional Research, 31(1), 188-196.
27. Norris, T., & Pittman, M. )2000). The healthy community’s movement and the coalition for healthier cities and communities. Public Health Reports, 115, 118-124.
28. Polloni, S. )2017(. Traffic calming and neighborhood livability: Evidence from housing prices in Portland. Regional Science and Urban Economics, 74, 18-37.
29. B.L. (2014). Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A -case of Aizawl City, India. Social Indicators Research. 117(2), 541–559.
30. Timmer, V., & Seymoar, N. K. (2005). Vancouver working group discussion paper, The World Urban Forum 2006. Vancouver: UN Habitat – International Centre for Sustainable Cities.
31. Veenhoven, R., & Ehrhardt, J. (1995). The cross-national pattern of happiness: Test of predictions implied in three theories of happiness. Social Indicators Research, 34(1), 33 68.
32. Woodward, S. (2013). Material Culture. Oxford, UK: Oxford Bibliographies in Anthropology
33. Xiao, Y., Wang, J. Huang, H. (2021). Does economic development bring more livability? Evidence from Jiangsu Province, China. Journal of Cleaner Production, 293, 12618.