| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,125 |
| تعداد مقالات | 21,990 |
| تعداد مشاهده مقاله | 94,140,796 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,860,765 |
امکان‌سنجی تحقق ارتداد با اظهار ابتدایی کفر پس از بلوغ در پرتوِ رویکرد تفضلی شارع | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 5، دوره 54، شماره 3 - شماره پیاپی 130، آبان 1401، صفحه 97-119 اصل مقاله (656.23 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.62649.0 | ||
| نویسندگان | ||
| سیدمحمدمهدی ساداتی* 1؛ محمد هادی صادقی2؛ سمیه سلیمانی3 | ||
| 1استادیار بخش حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز | ||
| 2دانشیار بخش حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز | ||
| 3دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| آزادی انتخاب دین از مسائل مهم کلامی است. پذیرش اسلام نیز منوط به بلوغ عقلی مکلف است. حال اگر مسلمان‌زاده پس از بلوغ، اظهار کفر کند، آیا وی را باید مرتد محسوب و آزادی انتخاب دین را از وی سلب کرد؟ ارتداد از حدود غیرمذکور در قانون مجازات اسلامی است و در خصوص شبهات پیرامون آن باید به منابع معتبر فقهی مراجعه کرد. از طرف دیگر، آرای فقها به‌ویژه فقهای متأخر در خصوص اظهار کفر بعد از بلوغ توسط مسلمان‌زاده، متشتت و زمینهٔ وقوع شبههٔ دارئهٔ حدِ ارتداد را فراهم ساخته است. در میان فقهای امامیه دربارهٔ اظهار کفر مسلمان‌زاده پس از بلوغ سه دیدگاه وجود دارد: برخی با اعتباربخشی به اسلام تبعی، وی را مرتد فطری دانسته‌اند؛ مشهور فقها باتوجه‌به قاعدهٔ درأ و اصل احتیاط در دماء، وی را به مرتد ملی ملحق کرده‌اند و برخی از فقهای متأخر نیز به‌دلیل مشروط‌کردن ارتداد به اسلام حقیقی، حکم به کفر وی داده‌اند. ازآنجاکه حکم به اسلام تبعی صغیر ناشی از رویکرد تفضلی شارع است، اسلام تبعی را نمی‌توان مبنای تعیین کیفر ارتداد قرار داد. بنابراین کافردانستن مسلمان‌زادهٔ اظهارکنندهٔ کفر بعد از بلوغ موجه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارتداد؛ اسلام تبعی؛ حق انتخاب دین؛ قواعد امتنانی؛ مرتد فطری | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، کتاب من لایحضره الفقیه، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری. تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1413ق.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا، قم: دار المعارف، 1383ق.
اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجـاة، قـم، مؤسسـۀ تنظـیم و نشـر آثـار امـام خمینی، 1422ق.
امینی، حسین علیان، موسوعة أحکام مرتد فی الشریعة الاسلامیة، قم: مرکز العلوم و الثقافة الاسلامیة، 1429ق.
باقی‌زاده، رضا، «آزادۀ عقیده و ارتداد»، پژوهش‌های اعتقادی کلامی،س3، ش12، 1392، صص 7 تا 25.
بهجت، محمدتقی، جامع المسائل، چاپ‌دوم، قم: دفتر معظم‌له، 1426ق.
توکل‌نیا، مریم؛ ولی‌اله حسومی، «بررسی شبکۀ معنایی حرف جرّ «علی» در قرآن با رویکرد شناختی»، آموزه‌های قرآنی، ش 28، 1397، صص203تا228.
جباری، مصطفی، «آیا می‌توان ارتداد را جرم دانست؟»، مطالعات حقوقی، س6، ش1، ، 1393، صص85تا109.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ‌سی‌و‌یکم، تهران: گنج دانش، 1398.
جوادی آملی، عبدالله، «فقیه و مرجع تقلید شیعه»، روزنامۀ جمهورى اسلامى؛ ویژه‌نامۀ صحیفۀ حوزه، ش 48، 1380.
حبیبی‌تبار، حسین، بررسی رابطۀ آزادی انتخاب دین (لا اکراه فی الدین) و حکم ارتداد، قم: برگ فردوس، 1389.
حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1414ق.
حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: نشر اسلامی، 1419ق.
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، چاپ‌چهارم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1391ق.
حکیم، محسن، منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم، 1410ق.
خمینی، روح‌الله، تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1392.
خمینی، روح‌الله، صحیفۀ نور، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1369.
خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، چاپ‌دوم، تهران: خرسندی، 1391.
ساداتی، سیدمحمدمهدی، «شرایط اعمال قاعدۀ درأ در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، س8، ش14، 1395، صص113تا146.
سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم: دار التفسیر، 1411ق.
سلطانی، عباسعلی و خسرو اسفهبدی، «بررسی احکام فقهی و حقوقی ارتداد با تأکید بر نظر امام خمینی(ره)»، فصلنامۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، س6، ش18، 1388، صص 109 تا 130.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، چاپ‌سوم، قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی، 1423ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1430ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، معجم فقه الجواهر، بیروت: الغدیر، 1422ق.
صرامی، سیف‌الله، احکام مرتد از دیدگاه اسلام و حقوق بشر، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، 1376.
طباطبایی، مصطفی و حسن علیدادی سلیمانی، «جستاری در کفایت اسلام یکی از والدین مرتد فطری»، مجله فقه، س24، ش92، 1396، صص 31 ا 50.
طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ‌پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، قم: دار الکتب الإسلامیة، 1390ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الاصول، نجف: المکتبة الرضویة، بی‌تا.
غروی، سیدمحمد و دیگران، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
فخر رازی، محمدبن‌عمر، المحصول فی علم الاصول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1418ق.
فلاحی، احمد، «واکاوی جرم‌انگاری ارتداد»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، س5، ش9، 1392، صص109تا136.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ‌سوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (علیهم الصلاة و السلام)، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1391.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1406ق.
محسنی، محمدآصف، معجم الاحادیث المعتبرة، قم: نشر ادیان، 1394.
محقق حلی، جعفربن‌حسن، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ‌دوم، قم: اسماعیلیان، 1408ق.
مصطفوی، محمدکاظم، القواعد مائة قاعدة فقهیة معنى ومدرکا و موردا، چاپ‌یازدهم، قم: نشر اسلامی، 1438ق.
مقتدایی، مرتضی، تقریرات آیت‌الله مقتدایی در درس خارج فقه، 1388
مقدس اردبیلی، احمدبنمحمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: مؤسسهٔ نشر اسلامی، 1416ق.
مکارم شیرازى، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن‌ابى‌طالب(ع)، 1427ق.
مکارم شیرازی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، 1399.
موسوی اردبیلى، عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم: نشر مفید، 1427ق.
موسوی بجنوری، محمد، مصاحبه با آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378.
میرسلیم، مصطفی، دانشنامۀ جهان اسلام، چاپ‌دوم، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1375.
نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی، مستدرک الوسائل، قم: آل البیت، 1408ق.
ورعی، سیدجواد، «ارتداد، نگاهی دوباره ـ تقریـری از مباحـث آیـت‌اللـه موسـوی اردبیلـی»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، ش١۴، 1378، صص74تا110.
ولائی، عیسی، ارتداد در اسلام، تهران: نشر نی، 1380.
هاشمی، سیدحسین، ارتداد و آزادی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1386.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,089 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 786 |
||