تحلیل هَیَجامَدی برخی از واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 55، شماره 3، مهر 1401، صفحه 91-120   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlts.2021.73265.1083

نویسنده

قاسم مدرسی^*

گروه زبان انگلیسی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

چکیده

تاکنون بر روی واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی از منظر زبان‌شناسی، رده‌شناسی و جامعه‌شناسی زبان مطالعاتی صورت گرفته است، امّا بررسی این واژگان از منظر روان‌شناسی زبان می‌تواند رویکرد تازه‌ای در خصوص واژه‌گزینی برای معادل‌های بیگانه ارائه دهد. مطالعۀ حاضر با به‌کارگیری الگوی «هَیَجامَد» (هیجان+ بسامد حواس)، به مقایسۀ کاربرد هفت واژۀ مصوّب فرهنگستان و معادل بیگانۀ آنها در میان عامۀ مردم می‌پردازد تا میزان استقبال‌ آنها از واژگان مصوّب فرهنگستان و نیز نقش زبان مادری آنها درباره کاربرد واژگان را بررسی کند. بدین منظور، تعداد 223 شرکت‌کننده در مرحلۀ کمّی بر اساس «نمونه‌گیری در دسترس» و 61 شرکت‌کننده در مرحله کیفی بر اساس «اشباع داده‌ها» از میان عامۀ مردم انتخاب شدند. روش پژوهش اتخاذ شده در این پژوهش، طرح تحقیق تلفیقی‑ترتیبی است که بر اساس آن، ابتدا داده‌های کمّی و سپس داده‌های کیفی جمع‌آوری شد. نتایج کمّی به‌دست‌آمده از «آزمون تی» نشان داد که از میان هفت جُفت واژۀ منتخب، بین شش جُفت آن تفاوت معناداری از حیث «هَیَجامَد» در میان عامۀ مردم وجود دارد. همچنین، نتایج کمّی به‌دست‌آمده از آزمون «انووا یک طرفه» نشان داد از بین هفت جُفت واژۀ مورد نظر، در سه واژه تفاوت معناداری با توجّه به زبان مادریِ سخنگویان شامل زبان‌های فارسی، کردی و ترکی از حیث «هَیَجامَد» وجود دارد. نتایج کیفی این پژوهش، پس از مشخص کردن توافق و پایایی درون موضوعی داده‌های به‌دست‌آمده از مصاحبۀ نیمه ساختاریافته، نشان داد 16 عامل همچون تداعی مثبت، خوش‌آهنگ بودن و بسامد بالا در پذیرش واژه‌های بیگانه و 8 عامل همچون تداعی منفی، تلفظ دشوار و بسامد پایین در عدم پذیرش واژه‌های مصوّب از سوی مردم نقش دارند. درواقع، فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای افزایش میزان استقبال و کاربرد یک «نوواژه» در مقایسه با همتای بیگانه آن، نه‌تنها مسائل زبان‌شناختی، بلکه مسائل روان‌شناسی زبان را هم باید لحاظ نماید.

کلیدواژه‌ها

فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ واژه‌های مصوّب؛ هَیَجامَد؛ پذیرش و عدم پذیرش واژگان

مراجع

ابراهیمی، ش.، پیش‌قدم، ر.، استاجی، ا. و امین‌یزدی، س. ا. (1396). معرفی هَیَجامَد و بررسی تأثیر آن در غرقگی و سبک‌های یادگیری فارسی‌آموزان غیرایرانی. پژوهش‌نامۀ آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، 6(1)، 57-82.

احمدی‌نسب، ف. (1398). بررسی و نقد وضعیت نشریات حوزۀ پزشکی در به‌کارگیری  واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر اساس فرهنگ هزارواژۀ پزشکی. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 2 و3، 217- 244.   

پرویزی، ن. (1395). بیست سال واژه‌گزینی. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 3-16.

پیش‌قدم، ر. و فیروزیان پور اصفهانی، آ. (1396). معرفی هیجامد به‌عنوان ابزاری موثر در پذیرش نو واژه های مصوّب فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی. جستارهای زبانی، 8 (5)، 79-105.  

پیش‌قدم، ر. و فیروزیان پوراصفهانی، آ. (1398). ارزیابی کمّی و کیفی وزن فرهنگی شش واژة مصوّب فرهنگستان و متناظر بیگانة آنها در پرتو الگوی هَیَجامَد. نامۀ فرهنگستان:  مطالعات واژه‌گزینی، 2 و3، 175-200.

پیش‌قدم، ر.، ابراهیمی، ش. و بیگدلی، ا. (1399). معرفی الگوی نیمرخ هَیَجامَدی و بررسی رابطۀ آن با نگرش فردی و اجتماعی. شناخت اجتماعی، 2(18)، 79-102.

پیش‌قدم، ر.، ابراهیمی، ش. و شکیبایی، گ. (1397). معرفی مفهوم «سرمایه هیجان حسی» و بررسی تاثیرات آن در آموزش زبان دوم. مطالعات زبان و ترجمه،10(2)، 1-26.

پیش‌قدم، ر.، درخشان، ع. و عطایی، ا. (1399). واکاوی زبان «مردسالاری» و «زن سالاری» در  فرهنگ ایرانی: مقایسه موردی فیلم های سینمای ایران در دهه 1360 و 1390. زن در فرهنگ و هنر، 12(1)، 91-115.

پیش‌قدم، ر.، طباطبائیان، م. س. و ناوری، ص. (1392). تحلیل انتقادی و کاربردی نظریه‌های فراگیری زبان اول: از پیدایش تا تکوین. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

تاتار، ع. (1395). روش های واژه‌گزینی (مطالعه موردی: واژه های مصوّب کارگروه واژه‌گزینی حمل و نقل دریایی). نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 179-200.

چوپان زاده، م. و محضری، آ. (1395). استعاره در اصطلاح شناسی (بررسی واژه‌های مصوّب حوزۀ رایانه و فناوری اطّلاعات). ویژه نامۀ نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1،  139-160.

حسینی، م. ر. (1395). سیر تطور واژه‌گزینی اصطلاحات حقوقی در زبان فارسی نو. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 161-178.

رجبی، ت. و سمایی، س. م. (1398). سازمان‌دهی واژگان مصوّب فرهنگستان در نظام اصطلاح‌نامه‌ای. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 2 و3، 201-216.

سخایی، ف. (1395). گنج‌واژه: ابزاری مفید برای واژه‌گزینی. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 219-231.

سمایی، ف. (1398). مبانی اصطلاح‌شناسی فرهنگی و کاربرد آن در زبان فارسی. نامۀ  فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 2 و3، 267-292.

شقاقی، و. (1387). مبانی صرف. تهران: سمت.

طباطبایی فارانی، س.، پیش‌قدم، ر. و مقیمی، س. (1398). معرفی الگوی هیجامد به‌عنوان شیوهای کارآمد برای کاهش اضطراب خواندن در زبان خارجی. مطالعات زبان و ترجمه، 52(2)، 35-63.

عادل، ح. (1395). چرا واژه‌گزینی ضرورت دارد؟ نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 17-27.

غیاثیان، م. و ظریف، م. (1387). فرهنگستان و رسانه ملی. پژوهشنامه زبان فارسی: چالش‌ها و راهبرد ها، 35، 121-150.

نعمت‌زاده، ش. (1395). وام‌گیری واژگانی از منظر رده شناسی زبان. نامۀ فرهنگستان: مطالعات واژه‌گزینی، 1، 28-32. 

وفایی، ع. و شیوا، ع. (1398). تحلیل چند نمونه از معاد لهای مرجح در فرایند واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم). نامۀ فرهنگستان: مطالعات  واژه‌گزینی، 2 و3، 245-266.

 

Bonvillain, N. (2019). Language, culture, and communication: The meaning of messages. New York, NY: Rowman and Littlefield.

Bryson, B. (1994). Made in America. Lonon: Martin Seeker and Warburg.

Campbell, J. L., Quincy, Ch., Osserman, J., & Pedersen, O. K. (2013). Coding in-depth semi-structured interviews: Problems of unitization and inter-coder reliability and agreement. Sociological Methods & Research, 42(3), 294-320.

Crystal, D. (1989). The Cambridge encyclopedia of language. Cambridge: Cambridge University Press.

Dörnyei, Z. (2007). Research methods in applied linguistics. Oxford: Oxford University Press.

Garrison, D. R., Cleveland-Innes, M., Koole, M., & Kappelman, J. (2006). Revisiting methodological issues in transcript analysis: Negotiated coding and reliability. Internet and Higher Education, 9, 1-8.

Halliday, M. A. K. (1994). An introduction to systemic functional grammar (2^nd ed.). London: Edward Arnold.

Piaget, J. (1954). The construction of reality in the child. New York: Basic Books.

Pishghadam, R. (2015). Emotioncy in language education: From exvolvement to involvement. Paper presented at the 2^nd conference of interdisciplinary approaches to Language Teaching, Literature, and Translation Studies. Mashhad, Iran.

Pishghadam, R. (2016). Emotioncy, extraversion, and anxiety in willingness to communicate in English. Paper presented at the 5th international conference on Language, Education and Innovation. London, England.

Pishghadam, R., Adamson, B., & Shayesteh, S. (2013). Emotion-based language instruction (EBLI) as a new perspective in bilingual education. Multilingual Education, 3(9), 1-16.

Pishghadam, R., Jajarmi, H., & Shayesteh, Sh. (2016). Conceptualizing sensory relativism in light of emotioncy: A movement beyond linguistic relativism. International Journal of Society, Culture & Language. 4(2), 11-21.

Riazi, A. M. (2017). Mixed method research in language teaching and learning. London, England: Equinox.

Shahian, L. (2016). Examining the Relationship between Flow, Emotioncy and Reading Comprehension: A Case of Iranian EFL Learners. Unpublished master’s thesis: Ferdowsi University of Mashhad.

Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge: Harvard University Press.